زمین حق دهقان و آزادی حق ملت است
متن کامل بیانیه جبهه ملی ایران به مناسبت رفراندوم انقلاب سفید
ادامه مطلباصلاحات ارضی
تاجگذاری روی نفت در ایران ۵۰ سال قبل
گزارش اشپیگل از اوضاع ایران همزمان با جشن‌های تاجگذاری شاه
ادامه مطلب
از جدال شاه با امینی تا رویارویی با آیت‌الله خمینی
از برنامه‌های اجرایی امینی اصلاحات نهادی، تقسیم زمین‌های کشاورزی و بازنگری قوانین انتخابات بود. در سال ۱۹۵۳ هر دوی این موضوعات در راس برنامه‌های دکتر مصدق قرار داشتند ولی با منافع نزدیکان شاه در تداخل بودند...امینی گفت که شاه در تمام این مدت سعی در توطئه‌چینی علیه دولت او داشته است و مشاجره بر سر بودجه آخرین دسیسهٔ اوست...تعداد مخالفین شاه دائما رو به افزایش بود و علاوه بر رهبران مذهبی و پیروان آن‌ها، ایلات و عشایر، روشنفکران، کارگران صنایع، تجار، تکنوکرات‌ها و بوروکرات‌ها را هم شامل می‌شد.
ادامه مطلب
تلگراف‌های سفارت آمریکا در تهران: هیچ چیز نمی‌تواند انقلاب سفید را متوقف کند
انتخابات همیشه در ایران زمان بحران است. اگر شاه برای اصلاحات ارضی و برنامه‌های مبارزه با فساد پافشاری کند، بسیاری از محافظه‌کاران به دنبال تضعیف قدرت او خواهند بود...شاه تاکید ویژه‌ای بر اصلاحات ارضی داشت و گفت که برای پرداخت غرامت به زمین‌دارانی که زمین‌هایشان گرفته می‌شود، نیاز مالی شدیدی دارد...شاه امیدوار بود که برنامهٔ اصلاحات ارضی او که آن را تایید و تحسین کرده بودیم، مشمول کمک وام‌های توسعه ما با شرایط مناسب شود.
ادامه مطلب
تلگراف‌های سفارت بریتانیا در تهران: تفکیک زمین‌ها در اصلاحات ارضی دستاورد مطلوبی نداشت
از آنجا که پارلمانی در کشور وجود نداشت، این اصلاحات و دیگر اصلاحات مشابه غیرقانونی تلقی می‌شدند...بدون وجود دستگاه اداری کارآمد و درستکار نمی‌توان به موفقیت نهایی برنامۀ اصلاحات ارضی امیدوار بود...علم به علت آنکه نتوانست حداقل بودجۀ لازم برای اجرای برنامۀ اصلاحات ارضی را – که خود یکی از طرفداران اولیه آن بود – به دست آورد، از سمت خود استعفا کرد.
ادامه مطلب
بیانیه نهضت آزادی ایران درباره رفراندوم انقلاب سفید: انقلاب بدیع ممتاز مسخره‌ای است!
عامل این انقلاب‌ها نه دهاتی‌ها هستند، نه شهری‌ها، نه ملت، نه مجلس و نه دولت. یک نفر است: شخص پادشاه مملکت. این خود در تاریخ انقلاب‌های جهان انقلابی است!... ارباب در ده با وجود معایب و مضاری که داشت اولا یک پا عامل و نماینده و ادامه‌دهنده خود این حکومت و برقرارکننده نظم و نسق در آن قلمرو کوچک بود و ثانیا در بسیاری موارد یک پا بانک و اداره کشاورزی محسوب می‌شد. حال این عامل بد یا خوب ولی موثر که برداشته می‌شود به جای آن چه می‌آید؟
ادامه مطلب
نامه منصور روحانی به بازرگان: قبول ندارم که اصلاحات ارضی کشاورزی را از بین برد
اینجانب قبول دارم که رشد کشاورزی کافی برای تامین همۀ رشد تقاضای مواد غذایی در سال‌های اخیر نبوده است (رشد تولید ۵ درصد و رشد تقاضا ۱۰ درصد بوده است)، ولی قبول ندارم که کشاورزی از بین رفته است یا به اصطلاح خودتان آن را از بین برده‌اند. اگر مزاحم شدم به علت اعتقادی است که به حق‌طلبی و آزادگی جنابعالی دارم...اینکه مردم ایران مرغ‌خوار شده‌اند از نظر تیزبین جنابعالی پوشیده نمانده است.
ادامه مطلب
پاسخ مازیار بهروز به پرسش‌های تاریخ ایرانی: مشکل چپ‌ها مجریان اصلاحات ارضی بود نه محتوای آن
اصلاحات ارضی بخشی از بن‌مایه نظری چپ مارکسیستی است...اصلاحات ارضی توام با بازگشت سرکوب بود.
ادامه مطلب
گفتوگوی تاریخ ایرانی با حبیب‌الله زنجانی: اصلاحات ارضی تاثیر چندانی در مهاجرت به شهرها نداشت
در دو سرشماری سال ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ تعداد آبادی‌های دارای سکنه تغییری نکرد...در ده سال بعد از اجرای اصلاحات ارضی به جمعیت روستایی کشور افزوده شد...برداشتی که در مورد مساله مهاجرت و ارتباط دادن آن با اصلاحات ارضی وجود دارد، برداشت نادرستی است. این به معنی آن نیست که اصلاحات ارضی بر مهاجرت اثر نداشته، ولی آن اثری که تصور می‌شود نبوده است. اگر مهاجرت موثر بوده باشد باید روی اشتغال نیز اثر بگذارد. مهاجرت بر روی تعداد آبادی‌ها اثر نداشته، تعداد جمعیت نیز کم نشده است.
ادامه مطلب
فشار از بالا، فروپاشی در پایین/ چرا اصلاحات ارضی شکست خورد؟
کاتوزیان تخمین می‌زند که فقط ۱۵ درصد کل روستاهای آن زمان برای توزیع زمین در نظر گرفته شد...حدود ۱/۵ میلیون خوش‌نشین (که حق زرع نداشتند) یا به عبارتی ۴۲ درصد از کل رعایای ایرانی از مزایای اصلاحات ارضی محروم ماندند... این اصلاحات در واقع نوعی تغییر اجتماعی تحمیل شده از بالا و با کمترین میزان داده‌های ریشه‌ای بود...اصلاحات ارضی ساختار دیرین و مستبد روستایی را بی‌آنکه ساختار کاپیتالیستی مدرنی جایگزینش کند، تخریب کرد...عدم توجه به فقه اسلامی یا دموکراسی پارلمانی نقش اساسی در شکست اصلاحات ارضی داشت.
ادامه مطلب
اصلاحات ارضی به روایت ادبیات و سینما/ از «نفرین زمین» جلال تا غصۀ «گاو» مهرجویی
«مدیر مدرسه» نخستین اثر آل‌احمد بود که به گونه‌ای در کنار «چوب بدستان ورزیل» ساعدی می‌توان آن‌ها را پیشروی ادبیات معترض به اصلاحات ارضی دانست... «جای خالی سلوچ» دولت‌آبادی روایت دردمندانه خانواده روستایی بی‌زمینی است که مجبور به ترک خانه خود و دربدری در شهری بزرگ می‌شوند...مهرجویی در فیلم «گاو» مسخ روستاییانی را روایت کرد که با از دست دادن زمین به موجوداتی دیگر تبدیل می‌شوند...پرویز صیاد در مجموعه «صمد آقا» تقابل روستاییان با زندگی شهری و شهرنشیان را به شیوه‌ای کاریکاتور‌وار به نمایش گذاشت.
ادامه مطلب
اصلاحات ارضی و چپ ایرانی در گفت‌وگو با هوشنگ ماهرویان: شاه روی دست کمونیست‌ها بلند شد
مائوئیست‌ها معتقد بودند سیستم حاکم علیرغم اصلاحات ارضی همچنان نیمه فئودال- نیمه مستعمره است. چریک‌های فدایی خلق معتقد بودند به دنبال اصلاحات ارضی سیستم تبدیل به بورژوازی کمپرادور شده است...آنچه عملا در اصلاحات ارضی و خصوصا مرحله رادیکال آن اتفاق افتاد تخریب روستاها بود...سیستم آب‌رسانی به زمین‌های کشاورزی از طریق قنات شاید یکی از عجایب جهان ما باشد که به دنبال اصلاحات ارضی تخریب شد...خوش‌نشین‌ها آواره شهرها شدند و نتیجه آن شد که روستاها شکل شهر و حاشیه شهرها شکل روستا به خود گرفتند.
ادامه مطلب
گفتوگوی تاریخ ایرانی با علی رشیدی: اصلاحات ارضی فقط یک ژست سیاسی بود
شاه فقط به انگیزه جلب توجه و محبت توده‌های مردم تصمیم به برگزاری رفراندوم «انقلاب سفید» گرفت...شاه گمان می‌کرد می‌تواند جامعه را از نظر اجتماعی و اقتصادی متحول کند ولی از نظر سیاسی منجمد نگاه دارد...مالکیت زمین یکی از دلایل ایجاد علاقه در زارع برای افزایش میزان محصول بود اما فردای روزی که مالکیت زمین با یک تکه کاغذ به او منتقل شد حتی نانی برای خوردن نداشت... گروه‌های چپ فقط به این امید بودند که زارع روستایی را تبدیل به یک زاغه‌نشین شهری کنند تا خوراک احزابی شود که در پی ساقط کردن کل نظام بودند.
ادامه مطلب
سعید لیلاز در گفت‌وگو با تاریخ ایرانی: اصلاحات ارضی آغازگر انقلاب اسلامی بود
اصلاحات ارضی یکی از چند متغیر مستقلی بود که بنیان نظام پهلوی را سست کرد...انقلاب اسلامی یک دلیل عینی و علمی دارد و آغاز آن هم از اصلاحات ارضی بود...علم در خاطراتش نوشت با وزیر آب و برق جلسه داشتم و تعجب می‌کنم که چگونه در ایران انقلاب نمی‌شود. امروز دریافتم که تنها یک درصد از جمعیت روستایی ایران دارای آب و برق هستند...روستاییان شهری شده نه مسکنی در داخل شهر داشتند و نه کالایی برای خرید پیدا می‌کردند. غالبا در حلبی‌آباد‌ها زندگی می‌کردند... شکاف طبقاتی آخرین ضربه را بر پیکر اقتصاد پهلوی زد.
ادامه مطلب
اصلاحات ارضی در ایران؛ اهداف و پیامدها
اصلاحات ارضی، ثبات سیاسی را در ایران بالا نبُرد. فقط شش سال بعد از اتمام برنامهٔ عظیم اصلاحات ارضی، نظامی سلطنتی که ۲۵ قرن دوام آورده بود، سرنگون شد...نمی‌توان اصلاحات ارضی را تثبیت‌کنندهٔ سرمایه‌داری در مناطق روستایی ایران خواند...اصلاحات ارضی اساساً مفهوم زمین‌داری را در ایران تغییر داد، نظامی مبتنی بر اجاره را تبدیل کرد به نظام زمین‌های زراعی در تصرف مالک و در اعطای زمین به تمام کشاورزان مستأجر زمین در ایران، کاملاً موفق بود... این اصلاحات، قدرت سیاسی و اقتصادی طبقهٔ زمین‌دار را از بین بُرد.
ادامه مطلب
بهشتی سرشت در گفت‌وگو با تاریخ ایرانی: امام خمینی با اصل اصلاحات ارضی مخالف نبود
امام از منظر فقهی و شرعی زمین‌داری بزرگ را در طول تاریخ نوعی غصب می‌دانستند...اگر اصلاحات ارضی از لحاظ فقهی و شرعی از نظر امام اشکال داشته بعد از انقلاب هم قطعا انجام نمی‌شد...امام معتقد بودند با اصلاحات ارضی نفوذ آمریکایی‌ها در کشور دوچندان می‌شود و بنابراین با آن مخالف بودند...امام محتوای انقلاب سفید را مخالف اسلام می‌دانستند...امام با اصل موضوع رای زنان مخالفتی نمی‌کنند بلکه استفاده ابزاری از آن را قبول ندارند...*همراه با توضیحات عبدالله شهبازی درباره علل قیام عشایر فارس*
ادامه مطلب
اسطوره سیاسی انقلاب سفید/ محمدرضا شاه، مدرنیسم و تثبیت قدرت
اسدالله علم گفت که یک انقلاب «سفید» (بدون خونریزی) در ایران لازم است تا کودتای عراق در این کشور تکرار نشود...امینی در ملاقات با ملاکین تاکید می‌کرد که هدف اصلی اصلاحات ارضی افزایش محصولات کشاورزی است و برنامه‌ای در جهت جنگ طبقاتی نیست... مجله خواندنیها هشدار داده بود که یک انقلاب چه حزب توده آغازش کند چه شاه، اگر کنترل نشود، می‌تواند خطرناک باشد...ادامهٔ توسعه به رغم تضعیف رشد اقتصادی، اختلاف بین افسانه و واقعیت اجتماعی را تشدید کرد و منجر به سقوط شاه شد.
ادامه مطلب
گفتوگوی تاریخ ایرانی با موسی غنی‌نژاد: اجرای اصلاحات ارضی اشتباه بود
اصلاحات ارضی نباید مالکان زمین را خلع ید می‌کرد...شاه برخی از برنامه‌های توده‌ای‌ها را اجرا کرد...خلیل ملکی رهبر نیروی سوم بار‌ها اشاره کرده بود که اصلاحات ارضی ایده‌ای بود که شاه از آن‌ها دزدیده است... برنامه‌ریزان شاه گرفتار توهم مهندسی اجتماعی بودند...شاه با یک تیر دو نشان را هدف قرار می‌داد. هم منویات دولت وقت آمریکا را تامین می‌کرد و به اصطلاح جلوی نفوذ کمونیسم را می‌گرفت و هم ملاکان بزرگ را که از نظر سیاسی محدودکننده قدرت او بودند از صحنه خارج می‌کرد.
ادامه مطلب
نقش منازعات طبقاتی در وقوع انقلاب اسلامی/ انقلاب متقابل ایران سرمایه‌داری و سنت‌گرا- ساتیا جی. گابریل
بررسی‌ها دربارۀ انقلاب ۱۹۷۹، در شناخت دو عامل چندان موافق نبوده‌اند: ۱) نقش کشمکش‌های خونین در درون رده‌های مختلف سرمایه‌داری خصوصی و ۲) اهمیت تولیدکنندگان سنتی و بی‌واسطه (یا خویش‌فرما) و نهادهای متحد با آن‌ها در سرنگونی سلطنت...تلاش‌های حکومت برای ایجاد «سرمایه‌داری الیگارشی» موجب ایجاد برخی بحران‌های اجتماعی شد...بازاری‌ها تنها در کلام در زمرۀ طرفداران حکومت بودند، ولی سربازان و پیاده نظام نهادهای انقلابی را که در جریان انقلاب ۱۹۷۹ کارساز و موثر عمل کردند، تامین مالی می‌کردند.
ادامه مطلب
بررسی اصلاحات ارضی در دوره پهلوی/ سقوط در پی انحراف به چپ
عمده‌ترین پیامد برنامه اصلاحات ارضی آن بود که دولت قدرت سیاسی خود را جایگزین قدرت زمین‌دار در روستاها کرد. سپاه بهداشت، دانش و... سازمان‌های دولتی و نهادهای روستایی و ژاندارمری نیز هر یک قدرت دولت مرکزی را در روستاها تحکیم کردند.
ادامه مطلب
موسی غنی نژاد: جراحی‌های اقتصادی مردم را به مشارکت ترغیب نمی‌کنند
اصلاحات ارضی عزل زمینداران و سیاستمداران سنتی بود که بعد از مشروطه تا آن زمان قدرت را در دست داشتند...کارشناسان از شاه می‌خواستند که برنامه‌های اقتصادی با سرعت معقول‌تری اجرا شود...آقای هاشمی با دست خالی دست به تغییرات زد.
ادامه مطلب