توسلی: اختلاف طالقانی و بازرگان در روش بود نه در گفتمان

توسلی به ماهنامه «مهرنامه» گفته است: «رویکرد طالقانی در «پرتویی از قرآن» با بازرگان در «سیر تحول قرآن» و «بازگشت به قرآن» متفاوت است اما هر دو در راستای هدف واحدی که‌‌‌ همان معرفی آموزه‌های قرآنی به زبان روز و مورد نیاز نسل جوان است صورت گرفته است. همان‌گونه که در مرامنامه و اساسنامه تاسیس نهضت آزادی ایران در سال ۱۳۴۰ آمده است، نهضت آزادی حزبی اسلامی، ملی و ملتزم به قانون اساسی و اعلامیه جهانی حقوق بشر بوده است و بنابراین در چارچوب قانون اساسی و به صورت علنی فعالیت خود را انجام می‌داده است.»

وی افزود: «اختلاف روش برخورد بازرگان و طالقانی با مجاهدین خلق اولیه ناشی از رویکرد آنان با مسایل ایدئولوژیک سازمان بوده است. مهندس بازرگان با مبانی اندیشه آنان که بعضا برگرفته از ادبیات مارکسیستی بود (نظیر اقتصاد به زبان ساده) موافق نبود؛ اما طالقانی به نظر می‌رسد با آگاهی از اینگونه اختلاف نظر‌ها بیشتر اهل تساهل و مدارا بود و با توجه به اعتقاد و اعتمادی که به مبانی قرآن و فطرت پاک این جوانان داشت تلاش می‌کرد با حفظ ارتباط با آنان از انحراف آنان جلوگیری کند. من در سال ۵۸ که برای مشورت در خصوص مسایل مدیریت شهر تهران به دیدار آیت‌الله طالقانی رفته بودم شاهد خشم و عصبانیت ایشان پس از دیدار با مسعود رجوی بودم که به تذکرات و راهنمایی‌های ایشان توجه نمی‌کرد. طالقانی به او گفته بود: عمامه من بولدوزر است مگر آدم عاقل جلو بولدوزر می‌رود!!»

توسلی درباره مخالفت آیت‌الله طالقانی با قبول نخست‌وزیری توسط مهندس بازرگان گفت: «آنچه متوا‌تر نقل شده این است که طالقانی در حاشیه جلسه شورای انقلاب که پیشنهاد نخست‌وزیری مهندس بازرگان مطرح بود به ایشان گفته‌اند که "کار با آخوند‌ها بسیار سخت است و شما نمی‌توانید با آن‌ها همکاری کنید." (نقل به مضمون) اما مهندس بازرگان، به نظر بنده، با شناخت تاریخی از روحانیت و با درک توصیه‌های یار دیرین خود، براساس یک تحلیل از شرایط ایران در آن دوران و خطراتی که انقلاب و مصالح ملی را تهدید می‌کرده است این مسوولیت خطیر را پذیرفته‌اند. به نظر می‌رسد دلیل تذکر یا توصیه طالقانی به بازرگان در آن زمان توصیف بخشی از واقعیت است که مورد توجه بازرگان نیز بود و پس از انجام بخش اصلی دوران انتقال و ماموریت‌های محوله نهایتا با پذیرش استعفای ۱۴ آبان ۵۸ دولت موقت عملا به آن بخش از نگرانی طالقانی پایان داده شد و در دوران بعد چه در قامت عضو شورای انقلاب و نماینده مردم در مجلس اول و چه دبیرکل نهضت آزادی ایران از اصول و آرمان‌های اولیه و اصیل انقلاب و مطالبات تاریخی مردم پاسداری کردند و در موارد لازم عملکرد حاکمان را مشفقانه نقد کردند.»