جعفریان: تاریخ را نمی‌توان به مصلحت حذف کرد
به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم رونمایی از کتاب «سال‌های بی‌قرار» شامل خاطرات جواد منصوری با تدوین محسن کاظمی عصر امروز، یکشنبه اول اردیبهشت در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد.
در ابتدای این مراسم حجت‌الاسلام رسول جعفریان، مورخ و تاریخ‌پژوه در سخنانی با اشاره به جریان تالیف و تدوین آثار با موضوع تاریخ شفاهی اظهار داشت: در طول دو دهه قبل تاکنون شاهد شکل‌گیری دانش تازه‌ای به نام تاریخ شفاهی بوده‌ایم که در کشورمان این بخت با ما یار بوده که این دانش به صورتی پویا، پرتحرک و با محتوایی قابل توجه به خود شکل و ساختار بگیرد.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی برای ما تحولی بسیار شگرف است که درصددیم درباره چرایی آن تحقیق کنیم و در نتیجه آنچه به شکل‌گیری آن نیز منتهی شود، می‌تواند برای ما امری جذاب و قابل اعتنا به شمار بیاید. بر همین مبنا و با شکل‌گیری جریان تاریخ شفاهی در ایران، امروز شاهدیم که این علم در کنار روش‌های قدیمی در تاریخ‌پژوهی برای ما کاربرد پیدا کرده است و پس باید سعی کنیم تا آن را سالم نگاه داریم.
رئیس سابق کتابخانه مجلس شورای اسلامی افزود: علم تاریخ شفاهی را تنها با آگاهی و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان ایجاد و نگاه داشت. به هر شکل شیوه‌های تاریخ‌نگاری و دانش تاریخ توسط افرادی چون عباس اقبال در سال‌های دور به دانشگاه‌های ما وارد شد که شاید امروز نتوانیم این روند را چندان آگاهانه قلمداد کنیم. پس وقتی با دانش تازه‌ای به نام تاریخ شفاهی مواجه می‌شویم باید سعی کنیم که بفهمیم چرا دوست داریم تا این دانش را داشته باشم.
جعفریان با تاکید بر اینکه در تاریخ شفاهی باید به هدف‌گذاری علمی پایبند بود، گفت: در حدیث آمده است که علم نور است. ما هم از علم باید توقع داشته باشیم تا شفاف باشد و کار خودش را بکند. باید به علوممان نگاهی علمی داشته باشیم و فکر نکنیم آن‌ها باید در خدمت تام و تمام ما باشند و یا سمت و سویی ترجیحی نسبت به ما بیابند و تنها چیزی را اثبات کنند که ما دوست داریم.
وی همچنین گفت: در طول تاریخ همواره با قصه‌پردازی در موضوع روایت تاریخی مواجه بوده‌ایم. تاریخ شفاهی نیز به تبع این موضوع از این انحراف مبری نیست. باید مواظب باشیم که در تاریخ شفاهی و نقل آن، به جای تاریخ، داستان سر هم نشود. نباید گذاشت تا تاریخ و روایت تاریخی از مسیر اصلی خود خارج شود و اگر این مساله از سوی راوی رعایت نشود برعهده تدوین کننده است تا از عهده آن برآید. من مطمئنم همین امروز در شهری ماند قم بسیاری از خاطراتی که درباره علما نقل می‌شود از گونه داستان‌پردازی‌های تاریخی است که من نمونه‌اش را به تازگی در مقاله‌ای درباره خاطرات منسوب به ملا آقا زنجانی آورده‌ام و گفتم که ایشان را در خاطرات نقل شده از نظر کرامت از انجیل و صاحبش نیز بالا‌تر نشان داده‌اند.
جعفریان همچنین به موضوع انحراف در روایت‌های تاریخی اشاره کرد و گفت: گاهی برخی از موسسات تدوین‌کننده تاریخ به صلاحدید خود تشخیص می‌دهند که تاریخ گزینشی روایت شود و مصلحت را در حذف برخی از گوشه‌های تاریخ می‌پندارند که این رسم غلط باید کنار گذاشته شود. خاطره‌نویس باید خود را از سیاست و مناسبات سیاسی دور نگاه دارد. کار او کاری است علمی و نباید با توجیهاتی از این دست به نگارش تاریخ پرداخت.
این استاد دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به کتاب سال‌های بی‌قرار گفت: آقای منصوری از نظر من نگاهی معتدل به روایت تاریخ داشته است. من انتظار داشتم لااقل درباره برخی از دوستانش و اینکه سرنوشت آن‌ها پس از تغییر مسیر با وی چه شد در خاطراتش بیشتر می‌خواندم ولی ایشان با نگاه و بیان معتدل خود به شکل دیگری خاطراتشان را روایت کرده‌اند. با این حال کتاب از نظر محتوای خود اثری بسیار ستودنی است و در کنار خاطرات احمد احمد، بدون شک بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی را ساخته است.
وی همچنین با اشاره به تلاش‌های محسن کاظمی، تدوین‌کننده این کتاب نیز گفت: کار او در این کتاب بسیار حرفه‌ای است و شاید سرنوشت ما این بوده که چنین افرادی در طول این سال‌ها به دانشگاه وارد نشوند و جذب موسسات خصوصی شوند. او حواشی این کتاب را بسیار دقیق نگاشته است ولی دوست داشتیم که این حواشی و اسامی افراد در انتهای کتاب به صورت الفبایی نیز می‌آمد تا دسترسی به اشخاص آسان‌تر شود.
جعفریان افزود: ارادت آقای منصوری به دکتر شریعتی هم در این کتاب به نظر من زیاد از حد بوده است و به نظرم مطرح کردن مخالفان او در حد و اندازه چند فرد مخالف بی‌سواد و کم‌سواد جالب نیست. برخی از فصول کتاب نیز از اساس تحلیل است و خاطره در آن نیست که برای چنین کتابی می‌تواند نقطه ضعف باشد و جدای از آن جای لحن روایت راوی نیز در این خاطرات کم است.
وی همچنین در بخشی از سخنان خود خواستار باب شدن خاطره‌نویسی به سبک «یاد» شد و گفت: دوست داشتم خاطرات اعضای مجمع خبرگان قانون اساسی با این شیوه نوشته می‌شد تا بدانیم در این مجلس در آن مقطع خاص چه اتفاق افتاد.
نظر شما :