حمایت مبارک از عراق در جنگ با ایران/ کارگران مصری، سربازان ارتش صدام
اعظم ویسمه
با شروع جنگ ایران و عراق و خطر گسترش جنگ، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در سال۱۹۸۱ به منظور مقابله با نفوذ انقلاب ایران به درون کشورهای خلیج فارس تشکیل شده بود، انسجام بیشتری یافتند. تحولات ناشی از جنگ باعث تشکیل مربعی از اتحاد عراق، مصر، اردن و یمن شمالی شده بود. اگرچه این اتحاد چهارگانه در طول جنگ ایران و عراق رسماً اعلام نشده بود، ولی عملاً با حضور فعال این کشورها در جنگ علیه ایران، این اتحاد خود را نشان داده بود. این اتحاد بیشتر از ضرورت نزدیکی دو کشور عراق و مصر به یکدیگر ناشی شده بود، مصر خروج از انزوا را خواستار بود و شرکت فعالانه در جنگ و اتحاد با عراق را راهی مناسب برای این امر یافت و عراق نیز در جست‌وجوی یک متحد قوی بود تا آن کشور را در جنگ با ایران یاری دهد.
نقش مصر در جنگ ایران و عراق
در آغاز جنگ، ایران و عراق هیچ روابط دیپلماتیکی با مصر نداشتد. در واقع حکومت مصر تقریبا به یک اندازه در میان کشورهای مزبور منفور و مطرود بود . هم عراق و هم ایران، انور سادات رئیس جمهور مصر را به دلیل سفر به اسرائیل در 1977 و امضای قرار داد کمپ دیوید در 1978 و پیمان صلح در 1979 خائن به آرمان‌های اعراب و اسلام می‌دانستند.
مواضع مصر و نقش آن در جنگ تحمیلی در چارچوب ملاحظات این کشور در دفع تهدیدها و بهره‌گیری از فرصت‌های ناشی از جنگ در سه سطح ملی، عربی و منطقه‌ای قابل ارزیابی است. از جمله تهدیدات میتوان به تسریع فرآیند تجدید رابطه با جهان عرب که به واسطه سیاست‌های سادات در قبال اسرائیل آسیب دیده بود، احساس خطر از گسترش دامنه مبارزات و فعالیت‌‌های بنیادگرایان اسلامی که ایران انقلابی حمایت از آن را جزوء اولویت‌های سیاست خارجی خود قرار داده بود و دستیابی به منافع اقتصادی اشاره کرد. با توجه به این مسائل مصر در کنار عراق حضور مستقیمی در جنگ با ایران داشت. دولت مصر نه تنها سلاح در اختیار عراق قرار داد بلکه اقدام به اعزام نیرو به آن کشور برای جنگ با ایران کرد.
مصر کانالی برای فروش تسلیحات ناتو
در طول جنگ ایران و عراق تقریبا میتوان گفت مصر بطور کامل در کنار عراق بود، هم از لحاظ کمک سیاسی و هم کمک و مشاوره‌های نظامی در سطوح بالا. عنوان شده است که باز پس‌گیری "فاو" توسط نیروهای عراقی با طراحی مصری‌ها بوده است. دولت مصر از همان ابتدا تهدید کرده بود که بصورت مستقیم در جنگ دخالت می کند.
با اعطای مجوز به نیروهای مصری در عراق، مصری‌ها داوطلبانه به ارتش عراق رفته و در کنار عراقی‌ها علیه ایران جنگیدند. اما جعفر نمیری، رئیس جمهور وقت سودان در مصاحبه با مجله الیوسف چاپ قاهره اذعان می‌دارد که اعزام نیرو به عراق طبق تصمیمات کنفرانس سران عرب صورت گرفته است.
با این حال "احمد جبریل" دبیرکل جبهه خلق برای آزادی فلسطین با انتقاد از حسنی مبارک، رییس جمهور مصر به خاطر حمایت از صدام در جنگ علیه ایران گفت که :«رژیم مصردر کنفرانس سران عرب در امان، پایتخت اردن در سال ۱۹۸۷ از اعراب خواست بگویند، طرح سیاسی ما نه جنگ بلکه "نزاع" با اسراییلی‌ها است. جنگ واقعی با ایران اسلامی است.» بدین ترتیب مصر نه تنها خود اقدام به اعزام نیرو به عراق برای جنگ با ایران کرد بلکه سایر کشورهای عربی را نیز به این امر تشویق کرد. با این حال دولت مصر در تاریخ 65.8.16 در واکنش به اعتراضات ایران نسبت به دخالت مستقیم این کشور در جنگ، مصری‌ه‌ای ارتش عراق را داوطلبانی دانست که در کشور عراق مشغول کار هستند.
نادر دریابان، پژوهشگر دفاع مقدس در این‌باره می‌گوید: اگر کویت و عربستان سعودی با رهبری «شیخ جابر احمدالصباح» و «ملک فهدبن عبدالعزیز آل سعود» منابع مالی و بعضا مسیر تدارکاتی ارتش صدام معدوم را سازماندهی می‌کردند، رژیم مصر با اعزام نیرو، پشتیبانی سیاسی و حتی به اصطلاح فرهنگی و ارسال سلاح روسی ارتش خود و مستشاران نظامی‌اش، بشدت از صدام حمایت می‌کرد تا او در استمرار جنایاتش در عراق و همچنین علیه ایران سرپا بماند.
به دستور حسنی مبارک، کارگران مصری به بهانه کار در عراق پس از گذراندن یک دوره آموزشی جذب ارتش عراق می‌شدند و به تناسب کارآیی‌شان در جبهه‌های نبرد با رزمندگان ایرانی به کار گرفته می‌شدند. همچنین پس از تغییر ساختار تسلیحاتی ارتش مصر که از زمان اواخر حکومت انورالسادات کلید خورده بود، بسیاری از تسلیحات روسی سبک، سنگین و نیمه‌سنگین و حتی استراتژیک ارتش مصر راهی عراق شد.
به گفته این پژوهشگر کار به همینجا ختم نشد و رژیم مبارک در توافقی با رژیم آل‌سعود با دریافت حق‌الزحمه حتی در ساخت مهماتی مانند نارنجک در مصر و ارسال به عراق فعال شد. انبوه جعبه‌های مهمات مصری و نارنجک‌های سیاه ساخت ارتش مصر که در عملیات محرم به دست آمد گواه این همکاری گسترده برای حمایت از صدام بود.
آلن فریدمن(محقق و نویسنده آمریکایی) در تحلیل جنگ ایران و عراق عنوان کرده است که در طول دهه 80، حسنی مبارک رئیس جمهور مصر حدود 3.5 میلیارد دلار موشک و تسلیحات به عراق فروخت که صدام از پرداختن بهای آن امتناع کرد. در سال 1984 او با همکاران خود در دولت مصر به توافق رسید تا با عراق بر روی برنامه سری موشک‌های بالستیک دارای قابلیت هسته‌ای همکاری کند. این برنامه پروژه کندور 2 نام گرفت. مبارک در ملاقات خود با بوش در سال 1986، مصر را به کانالی برای صدور انواع گوناگون فناوری‌های موشکی ناتو که در پوشش شرکت‌های اروپایی به بغداد قاچاق می‌کردند، تبدیل ساخت.» علاوه بر این، درچندین نوبت به حساب‌های مبارک در سوییس توسط برادر ناتنی صدام پول واریز شد.
حمایت‌های معنوی مبارک از صدام در جنگ با ایران
در بحبوحه «عملیات کربلای5 » زمانی‌که اوضاع به ضرر صدام بود، مبارک به همراه ملک حسین، پادشاه اردن به دیدار صدام شتافت و بشدت از او حمایت کرد. در فرودگاه بغداد از غیرت عربی در حمایت از صدام سخن گفت و افزود: "ما در کنار صدام در برابر هجوم ایرانیان تا آخر ایستاده‌ایم."
دریابان می‌گوید:«مبارک بسیار تلاش کرد روحیه درهم شکسته صدام را ترمیم کند و در بازگشت به قاهره با همراهی ملک حسن پادشاه وابسته و ظالم مراکش که در همراهی با صهیونیست‌ها دست کمی از نامبارک مصری نداشت، پایه‌گذار کنفرانس سران عرب در "فاس" مراکش شد. اجلاس بی‌سابقه‌‌ای که قرار بود برای حمایت از صدام و با حضور تمام سران عرب تشکیل شود. این اجلاس در اسرع وقت برگزار شد و همه سران عربی در یک حضور بی‌نظیر در "فاس" مراکش برای حمایت از صدام گرد‌هم آمدند. حسنی مبارک برای فشار به ایران و قطع همکاری‌های تهران و دمشق، در راهروهای اجلاس، صدام را که برای نخستین‌بار پس از آغاز جنگ از عراق خارج شده بود، به سمت حافظ اسد، رهبر سوریه آورد و تنها توانست اسد را وادار به دست‌دادن با صدام کند.
حافظ اسد بعدها گفت با اکراه با دیکتاتور عراق دست داد. او به مبارک گفته بود صدام در دشمنی و جنگ با ایران به اسراییل و آمریکا خدمت کرد و به آرمان‌های اسلامی، عربی و بویژه فلسطین خیانت کرد و حمایت شما از او بسیار اشتباه، خطرناک و زیان‌بار است.
دریابان می‌گوید: یکی از حمایت‌های گسترده رژیم مبارک در جنگ تحمیلی از رژیم بعثی عراق، اعزام گروهی از خلبانان مصری برای شرکت در عملیات‌های نظامی علیه مواضع نیروهای ایرانی بود. براساس همکاری‌های نظامی صدام و مبارک، تعداد زیادی از خلبانان عراقی و سایر فرماندهان نیروی زمینی رژیم بعث در مصر آموزش دیدند. فرماندهان ارتش مصر تجربیات مانور‌های نظامی خود با ارتش آمریکا را در اختیار این نیروها قرار دادند که در پایان جنگ تحمیلی بشدت به درد ارتش خورد و آنها را در بعد آموزش نظامی در آفند و پدافند یاری کرد.
به دستور مبارک رسانه‌های مصر و بویژه خبرنگاران مصری که در اقصی نقاط کشورهای عربی در روزنامه‌های این کشورها قلمزنی می‌کردند، از صدام چهره‌ای چون «خالد‌بن ولید» و «هارون‌الرشید» ترسیم کردند.
این تلاش‌ها آنچنان پیش رفت که صدام به شخص درجه یک مدافع اعراب معرفی و ایران دشمن کشورهای عربی شناخته شد. مبارک به همین نیز اکتفا نکرد و به رقاص‌ها و خوانندگان مصری دستور داد برای صدام بسرایند و برقصند. در جشنواره «بابل» عراق این وضع به‌خوبی دیده می‌شد.
منابع:
1- نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جعفر محمدی، زیر نظر نسرین مصفا به کوشش حسین نوروزیی، معاونت آموزش و پژوهش دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، نشر وزارت امور خارجه 1385
2- کتاب روز شمار جنگ تحمیلی، علیرضا برزگر، انتشارات سروش
3 - مقالات سایت مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه
4- واگرایی و همگرایی در روابط ایران و مصر، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، 3 مهرماه 1386
5- افقهای آینده در روابط ایران و مصر، حمیدرضا سلیمان نژاد، روزنامه شرق
6- تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران، دکتر علی اکبر ولایتی
7- فصلنامه مطالعات جنگ ایران و عراق، سال اول، شماره 1، تابستان 1381، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
8- تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی، اداره کل امور حقوقی وزارت امور خارجه
نظر شما :