سوبیک؛ گروگان جوانی که مدال افتخار نگرفت

مدت کوتاهی بعد از آزادی، گروگان‌های آمریکایی در خاطرات خود در تایید صحت گزارش‌های رسانه‌ای در رابطه با همکاری نزدیک گروهبان سوبیک، از برخورد صمیمانه و متفاوت گروگان‌گیران ایرانی با گروهبان جوان آمریکایی مطالبی نقل کردند. دولت آمریکا نیز با سوبیک پس از بازگشت به وطن برخورد مناسبی نکرد. وزارت دفاع ایالات متحده (پنتاگون)، به 20 نفر از 21 نظامی آمریکایی که جزو 52 گروگان سفارت آمریکا در تهران بودند، مدال ویژه افتخار اعطا کرد. سوبیک نظامی جوانی بود که به دلیل همکاری با مقامات ایرانی شایسته دریافت این مدال شناخته نشد. گروگان‌های آمریکایی هریک به گونه‌ای سوبیک را جاسوس، ترسو و خیانتکار معرفی می‌کردند. آنها اعلام کردند تنها کسی که اتاق محرمانه سفارت را به گروگان‌گیرهای ایرانی نشان داد، گروهبان سوبیک بود. گروگان‌ها معتقد بودند که نیازی به این همه همکاری با دانشجویان ایرانی نبود، اما سوبیک ساده‌ترین راه ممکن را انتخاب کرد.

بعضی از گروگان‌ها که شاهد اقدامات گروهبان سوبیک در زمان اشغال سفارتخانه بودند، در بازگشت به کشور خواستار محاکمه وی در یک دادگاه نظامی شدند. با این حال مقامات ارتش آمریکا ترجیح دادند دست به چنین کاری نزنند. در جولای 1981 میلادی سرهنگ "مایکل وارگوسکو"، سخنگوی ارتش آمریکا در خبری اعلام کرد، سوبیک که دوران خدمت او در سال 1982 به پایان می‌رسد، یک سال زودتر از موعود از ارتش کنار خواهد رفت. مقامات آمریکایی درمورد جزییات نحوه برخورد با سوبیک و حتی اینکه چرا به وی مدال افتخار اعطا نکرده بودند، هیچ‌گونه اظهارنظری نکردند. ارتش آمریکا تنها به این گفته بسنده کرد: گروهبان سوبیک در شرایط فشار آنگونه که یک افسر درجه‌دار باید عمل می‌کند، رفتار نکرد.²

"بیل بلک" (مامور مخابرات) یکی از 52 دوگروگان آمریکایی در ایران که یک‌بار نیز در جریان گروگان‌گیری اقدام به فرار کرده بود، بعدها در خاطرات خود آورد: حدود یک هفته بعد از ماجرای فرار ناموفقم، دوره تنبیه من که بستن به صندلی بود به پایان رسید و مرا از صندلی باز کردند، متعاقب آن هم گرچه دیگر کسی مزاحمم نشد و حتی کتاب برای خواندن نیز در اختیارم گذاشتند ولی تا مدتها تک و تنها در یک اتاق به سر می‌بردم. طی این مدت رفتار گروهبان جوزف سوبیک که در اتاق مجاورم بود، برایم سوال برانگیز بود و واقعا نمی‌فهمیدم چرا باید او برخلاف دیگر گروگان‌ها از آزادی عمل فراوانی برخوردار باشد. چون اکثرا می‌شنیدم که سوبیک با نگهبانان ایرانی راجع به دریافت کارت تبریک کریسمس از خانواده و دوستانش صحبت می‌کند و حتی تردید نداشتیم که برای تایپ کردن نیز ماشین تحریری به او داده‌اند. البته بعدها که آزاد شدیم توانستم این معما را حل کنم و بفهمم که سوبیک خود را کاملا در اختیار ایرانی‌ها قرار داده بود تا از اطلاعاتش استفاده کنند، در مقابل نیز ایرانی‌ها برایش مزایایی به مراتب بیشتر از سایر گروگان‌ها قایل شده بودند.

بک می‌گوید: سوبیک در ابتدای اشغال سفارتخانه هویت گروگان‌ها را برای ایرانی‌ها فاش کرد و در طول هفته‌های بعد نیز به آنها یاری رساند تا بتوانند تبلیغات خود را در مورد فعالیت‌هایی که به سفارت آمریکا نسبت داده می‌شد توسعه دهند. از جمله بارزترین اقدامات گروهبان سوبیک فیلم مصاحبه ۳۴ دقیقه‌ای او بود که در آن به عضویت خود در سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) اعتراف کرد و با نام بردن از بعضی آمریکایی‌ها مدعی شد که آنها عضو سیا بوده‌اند و یا به عنوان عامل جاسوسی عمل می‌کرده‌اند.³

گروهبان سوبیک بعد از بازگشت به آمریکا به کلی منکر اعترافاتش در آن فیلم شد و طی مصاحبه‌ای با مجله رادفورت آبزرور نیز ادعا کرد که ایرانی‌ها تکه‌های مختلف از فیلم‌هایی که در فواصل مختلف از من گرفته بودند بهم چسباندند، و یکی از آنها نیز با تقلید از صدایم به گونه‌ای بجای من صحبت کرد که همه گمان کنند من به عضویتم در سیا اشاره داشته‌ام.

سرهنگ "چارلز دبلیو.اسکات"، افسر ارتش و وابسته نظامی که در زمان گروگان‌گیری ۴۸ سال داشت بعدها در بخشی از خاطرات خود با اشاره به افشاگری‌های سوبیک برای ایرانی‌ها گفت: بلافاصله بعد از همکاری سوبیک با دانشجویان ایرانی، فشارها و بازجویی‌ها از من دو چندان شد. چرا که سوبیک حتی اعلام کرده بود که من تا حدودی به زبان فارسی تسلط دارم و مدت زیادی است که در ایران هستم. همه ما سعی می‌کردیم تا به نحوی اطلاعات مربوط به هویت و مسئولیت‌مان در سفارت را برای دانشجویان ایرانی گنگ و نامفهوم ارائه کنیم اما سوبیک همه چیز را تغییر داد.⁴

سرهنگ "للند جی.هالند"، وابسته نظامی، از دیگر گروگان‌ها که در آن زمان 58 سال داشت، می‌گوید: سوبیک حتی کلمات رمزی را که گروگان‌ها از آنها برای ارتباط با یکدیگر در زمان گروگانگیری استفاده می‌کردند به ایرانی‌ها لو داد.⁵چند سال بعد از آزادی گروگان‌ها "ژنرال ادوارد سی مایر"، رییس ستاد ارتش در زمان گروگان‌گیری، در بین صحبت‌های خود با یکی از افسران وزارت خارجه که جزو 52 گروگان بود، گفت: قصد داشتم سوبیک را به دلیل رفتارهای نامناسبش به دادگاه نظامی بفرستم. اما دستور از مقامات بالا آمد که این کار را انجام ندهیم. تصمیم از جانب رییس‌جمهور ریگان گرفته شده بود. ریگان از من خواسته بود که دستور رسیدگی به موضوع سوبیک را منتفی اعلام کنم.⁶

خبرسازی گروهبان جوانی که ترک تحصیل کرده و وارد ارتش شده بود تنها به اتهام جاسوسی برای دانشجویان ایرانی محدود نمی شد. پنج ماه بعد از جریان گروگان‌گیری، روزنامه کریستین ساینس مانیتور با انتشار خبری عجیب تمامی خوانند‌گان خود را که پیگیر وقایع گروگانگیری در ایران بودند، شوکه کرد. ساینس مانیتور گزارش خود را اینگونه آغاز کرد: «به شکلی غیرمتعارف قصد داریم تا خبر یک نامزدی را به اطلاع خوانندگان برسانیم. گروهبان جوزف سوبیک، یکی از جوان‌ترین گروگان‌های آمریکایی سفارت آمریکا در تهران، تصمیم به ازدواج گرفته است. دوست دختر انگلیسی سوبیک با همکاری دیپلمات‌ها در تهران به سوبیک پاسخ مثبت داد.» ساینس مانیتور در ادامه گزارش خود نوشت: ماجرای عشقی جوان بیست و سه ساله اهل اهایو که بعد از افشاگری‌هایش در مورد سفارت آمریکا به ستاره تلویزیونی ایران تبدیل شده است، تمام ماجرا نیست. خبرها حاکی از آنند که با سوبیک هیچ‌گونه بد‌رفتاری نشده است. او با دانشجویان ایرانی همکاری کرده و درحال حاضر در شرایط مناسبی به سر می‌برد. سوبیک حتی تصویر دختر انگلیسی جوانی که تصمیم به ازدواج با او را دارد، منتشر کرده است. بنا به اعلام یکی از منابع آگاه ایرانی، سوبیک قبل از آغاز جریان بحران سفارت با این دختر جوان که منشی سابق سفارت بریتانیا بوده ملاقات داشته است. ساینس مانیتور نوشت: اما بعد از چند هفته به دنبال خروج برخی کارکنان سفارت‌های غربی دختر جوان به کشورش بازگشت. با این حال سوبیک با ارسال نامه‌ای از او درخواست ازدواج کرده است. این نامه از سوی دانشجویان ایرانی به سفارت بریتانیا ارسال شد. سفارت بریتانیا جواب نامه را که مثبت هم بود به دانشجویان داد تا به این گروگان جوان تحویل دهند. مقامات بریتانیا هیچگونه اظهارنظری در رابطه با این موضوع نکرده‌اند اما دیپلمات‌های غربی آن را تایید کرده‌اند. به نظر می‌رسد حال سوبیک خوب است.⁷

ماجرای گروهبان سوبیک باز نشد. سوبیک که بعدها رییس پلیس وایت اسپرینگز در فلوریدا شده بود در سال 2007 بار دیگر توجه رسانه‌ها به ویژه مطبوعات محلی ایالت فلوریدا را به خود جلب کرد. او در 6 فوریه 2007 به اتهام تقلب از کار برکنار شد. این آخرین خبری بود که از او در رسانه‌ها منتشر شد: «جوزف سوبیک، رییس پلیس سابق وایت اسپرینگز که از جمله گروگان‌های جوان آمریکایی در سفارت آمریکا در تهران بود، به اتهام تقلب در بیمه دستگیر شد. اعضای شورای شهر وایت اسپرینگز، رای دادند تا او را بدون پرداخت سنوات اجبارا بازنشسته کنند. او متهم به این است که از موقعیت خود سوء استفاده کرده و نام دوست دختر خود را که واجد شرایط کسب بیمه سلامت نبوده در لیست بیمه قرار داده است. رییس پلیس سوبیک در واکنش به تصمیم اعضای شورای مرکزی شهر مبنی بر بازنشستگی زود هنگامش تنها گفت: از درگیری‌های سیاسی در شهرکوچکی چون وایت اسپرینگز خسته شده‌ام.»

پی‌نوشت‌ها

1. مجله تایم، 9 فوریه 1981

2. روزنامه نیویورک تایمز، 1 جولای 1981

3. مجله فردر آبزرور، 1987

4. یو. پی. آی، 20 ژانویه 1985

5. خبرگزاری آسوشیتدپرس، 4 نوامبر 1989

6. روزنامه واشنگتن پست، 27 می 2006

7. روزنامه کریستین ساینس مانیتور، 17 آوریل 1980

8. گینس ویله، 3 مارس 2007