اسرار اسباب‌کشی اسناد میراث فرهنگی؛ اینگونه گم شد!
«همشهری آنلاین» به نقل از مدیرکل علوم و فنون پژوهشگاه میراث فرهنگی نوشته که بخشی از عکس‌های دوره پهلوی که دارای مهر مرکز اسناد است، در خیابان منوچهری تهران به فروش می‌رسد. چنانکه علی کرمی از کارکنان بخش پشتیبانی و تدارکات مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی کشور گفته، هنگام جابه‌جایی مرکز اسناد از تهران به شیراز، خوشنویس معاون وقت سازمان میراث فرهنگی کشور حتی اجازه حضور کارشناس‌ها برای بار کردن این اسناد به کامیون‌ها و انتقال آن‌ها به شیراز را نداد و کارگر‌ها ارزشمند‌ترین اسناد میراث فرهنگی کشور را داخل کامیون‌ها ریختند. به گفته او همین حالا هم آنچه از شیراز به تهران بازگشته است آن چیزی نیست که از مرکز اسناد به شیراز رفته بود.
پس از دستور احمدی‌نژاد مبنی بر اینکه اکثر کارمندان دولت باید از تهران به شهرستان‌ها بروند، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اولین سازمانی بود که در تابستان سال ۸۹ کارمندانش را به شیراز و اصفهان فرستاد. این انتقال اجباری و پر سر و صدا، بازگشتی شبانه و بی‌سر و صدا داشت؛ خرداد ۹۱ خبر آمد که اسباب و وسایل ساختمان معاونت میراث فرهنگی را سوار بر کامیون کردند و شبانه به تهران آوردند و به کارمندان معاونت و پژوهشکده میراث فرهنگی در شیراز گفتند که باید کارت حضور خود را در تهران به دستگاه بزنند! از ساختمان معاونت میراث فرهنگی در شیراز هم تنها یک تابلو در خیابان حافظیه شیراز باقی ماند.
به تعبیر محمد مهدی حجت، قائم مقام فعلی سازمان میراث فرهنگی، «دو بار اسباب‌کشی معادل یک بار آتش‌سوزی است. باید گفت این رفتن و آمدن خسارات بسیار بسیار وسیعی به سازمان میراث فرهنگی وارد کرد و اول از همه هم این خسارات به حیثیت سازمان لطمه زد.» گم شدن ۴۷ هزار سند، عکس و نقشه تاریخی در جریان این جابه‌جایی‌ها از مهم‌ترین خساراتی است که به تازگی آشکار شده است.
کار‌شناسان نمی‌توانند اعلام کنند که چه تعداد کتاب به تهران بازگشته است، چون در زمان جابه‌جایی‌ها نزدیک به ۵۰ کامیون کوچک کتاب‌ها را با تعداد اندکی قفسه به شیراز منتقل کردند و در بازگشت از شیراز کتاب‌ها با نگهبان و اسکورت به همراه ۴ تریلر کانتینردار به تهران آمدند و هنوز تعداد دقیق کتاب‌هایی که به شیراز منتقل شده بودند مشخص نیست.
طبق پیگیری‌های خبرنگار «همشهری آنلاین»، در حال حاضر ۳ هزار جلد از کتاب‌های بازگشته از شیراز، در کتابخانه پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی به صورت دستی خوانده و شمارش می‌شود و زمان زیادی می‌برد تا کتاب‌ها به صورت کامل شمارش شوند و بعد مشخص شود که چه تعداد از کتاب‌ها کاسته شده و چه نوع کتاب‌هایی کم شده‌اند یا سر جایشان هستند و سالم به تهران رسیده‌اند. بیش از ۱۰۰ نسخه کتاب‌های خطی و چاپ سنگی نیز در میان آن‌ها وجود دارد که شمارش شده‌اند ولی امین اموال کتابخانه، امکان نمایش کتاب‌های خطی شمارش شده به این دلیل که کتاب‌های خطی در قفسه‌هایی در انبار مجموعه نگهداری می‌شوند را بعید می‌داند.
کار‌شناسان کتابخانه سازمان میراث فرهنگی کشور تعداد کتاب‌های بازگشته به تهران را نمی‌دانند و تنها می‌گویند که در صورت شمارش آن‌ها می‌توانیم بگوییم که کتاب‌ها سالم و به همان تعداد بازگشته‌اند یا خیر؟ بنابراین این موضوع را هم رد نمی‌کنند که ممکن است کتاب‌های کتابخانه در روند جابه‌جایی از تهران به شیراز سرقت یا نابود شده باشند.
به گفته برخی کارکنان کتابخانه سازمان میراث فرهنگی از نگاتیوهای شیشه‌ای موجود در این کتابخانه هم اطلاعی در دست نیست. نگاتیوهای شیشه‌ای حاوی پرتره‌های تاریخی و تصاویری از محوطه‌های باستانی و تاریخی کشور است که شماره نشده و کدخوانی نیز نشده بودند.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز امروز گفته تا زمانی که بسته‌های بازگردانده شده، بازگشایی نشوند، نمی‌توان خبرهای مربوط به مفقود شدن ۴۷ هزار سند تاریخی و باستان‌شناسی ایران را تائید یا تکذیب کرد. جلیل گلشن به خبرگزاری ایرنا گفت: «همه آثار انتقالی به شیراز و اصفهان به تهران بازگردانده شدند و پژوهشگاه برای اینکه وضعیت این اسناد و کتاب‌ها را بررسی و موضوع مفقود شدن برخی از این آثار را تائید یا تکذیب کند، نیازمند مکانی است که این بسته‌ها را باز و فهرست کاملی از آثار بازگردانده شده، تهیه کند.»
به گفته وی «در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی نیز اخباری راجع به سرقت آثار تاریخی از موزه ملی مطرح شد که با توجه به مسوولیتی که در موزه ملی ایران داشتم، با همکاری کار‌شناسان وزارت اقتصاد، اموال مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که چنین اخباری صحت نداشته است.» گلشن ابراز امیدواری کرد که اخبار مربوط به مفقود شدن اسناد تاریخی و باستان‌شناسی ایران نیز صحت نداشته باشد و بتوان بزودی این آثار را ساماندهی و برای تحقیق و پژوهش در دسترس محققان قرار داد.
قائم مقام و معاون سازمان میراث فرهنگی نیز در واکنش به خبر «تاراج اسناد میراث فرهنگی» گفته است: «در اینکه بخشی از این اسناد در حین نقل و انتقال از تهران به شیراز و دوباره از شیراز به تهران آسیب دیده و از بین رفته شکی نیست اما به صورت قطعی نمی‌توان گفت تعداد آن چقدر است.» محمدمهدی حجت در گفت‌وگویی با روزنامه شرق که امروز (یکشنبه، ۲۴ شهریور) منتشر شد، افزود: «اسنادی که از شیراز برگشته است و آن دسته که هنوز برنگشته توی کارتن‌ها است و هنوز حساب و کتاب دقیقی نداریم، باید همه این کارتن‌ها باز شود، اسناد دیده شود و با بررسی و مطابقت آن‌ها به آمار دقیق اینکه چه تعداد از آن‌ها آسیب دیده یا گم شده است، برسیم.» به گفته وی، «هنوز وضعیت فیزیکی سازمان و استقرار بخش‌های مختلف آن مشخص نیست و همه چیز به هم ریخته و درهم و برهم است، چرا که بعد از انتقال بخش‌های مختلف سازمان هر قسمت را در هر جایی که دلشان خواست جا داده‌اند. مثلا قبل از آن، کتابخانه و مرکز اسناد برای خود جای مشخص و ساختمان جداگانه داشته‌اند. اما پس از این اتفاق هم ساختمان کتابخانه و هم مرکز اسناد را دیوارکشی کرده و تیغه زده‌اند و آن را به اتاق کارمندان بخش‌های مختلف تبدیل کردند. به همین دلیل نیز اسنادی که از شیراز برگشته به صورت نامنظم در راهرو‌ها چیده شده است و مترصد این هستیم که وقت و یک بنای مشخصی به این منظور اختصاص دهیم تا در فرصت مناسب کارتن‌های این اسناد را باز کرده و آن‌ها را شمارش کنیم.»
کتاب‌ها فقط نم کشیده‌اند!
آبان سال گذشته خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه اسناد و گزارش‌های باستان‌شناسی هنگام انتقال به شیراز و مرودشت، به دلیل برف و باران بسیار، دچار شرایط بسیار نامناسبی شده‌اند. مدیر کتابخانه میراث فرهنگی در شیراز آن زمان توضیح داد «تنها موردی که از کتابخانه مرکزی دچار مشکل شده، شاید کتاب‌های باستان‌شناسی است. این کتاب‌ها به مرودشت منتقل شده بود، به ساختمان‌هایی که سقف نداشته، هنگام نقل و انتقال هم گویا باران و برف گرفته است. اما تنها ممکن است این کتاب‌ها نم کشیده باشند وگرنه بلای دیگری به سرشان نیامده است.» اسماعیلی به خبرگزاری میراث فرهنگی گفته بود که این کتابخانه موجود است، منتها در کانتینر‌ها!: «ما بار‌ها به دادستانی هم گفته‌ایم که تمام ادعا‌ها مبنی بر گم شدن اسناد دروغی بیش نیست. حتی یک سند از اسناد این سازمان گم نشده است. اگر کسی مدعی است، مکتوب بگوید و درخواست کند. اگر ما آن سند را ارائه نکردیم، مدعی شود. این حرف‌ها را کسانی می‌زنند که در جستجوی سود و زیانی هستند.»
کتاب‌های تاریخی از کانتینر‌ها به کارتن‌ها رفتند و به تهران آمدند و اکنون در حال شمارش هستند تا مشخص شود در طی این اسباب‌کشی‌ها چه بر سر آن‌ها و اسناد، نقشه‌ها و عکس‌های تاریخی آمده است؛ گرچه چنانکه فریبا فرزام، رئیس سابق مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی دربارۀ برخی اسناد هشدار داده «در برخی از آن‌ها گزارش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی با جزئیات و اطلاعات محوطه‌های باستانی وجود دارد که اگر به دست افراد غیرمتخصص بیافتد ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند.»
نظر شما :