اپریم اسحق، از حزب استعفا داد و از ایران رفت- محمدعلی همایون کاتوزیان

اپریم اهل ارومیه و فرزند یک کشیش نسطوری بود. او که در سال ۱۹۱۸ چشم به جهان گشوده بود در سال ۱۹۳۷ در آستانه دستگیر شدن ۵۳ نفر با بورس دولتی برای آموزش عالی رهسپار انگلستان شد.

اپریم دانش‌آموز دکتر ارانی بود و به او سخت ارادت می‌ورزید و از نزدیکان و خوانندگان مجله دنیا بود و بی‌تردید اگر هنگامی که ۵۳ نفر دستگیر شدند در ایران بود او هم مانند جوانانی چون انورخامه‌ای و احسان طبری دستگیر می‌شد.

اپریم در لندن و کمبریج حسابداری و اقتصاد خواند و در اواخر جنگ جهانی دوم به ایران بازگشت و به حزب توده پیوست. او در بدو ورود به آن حزب متمایل به جناح اصلاح‌طلب شد و مورد توجه جوانان اصلاح‌طلب مانند جلال آل احمد قرار گرفت و در گیر و دار کشمکش‌های درون حزب دو جزوه معروف «چه باید کرد» و «حزب توده بر سر دو راه» را در انتقاد از رهبری و راه و روش حزب توده منتشر کرد.

او خود برای نگارنده نقل کرد که در هنگام انشعاب از خلیل ملکی پرسیده بود که اگر ما انشعاب کردیم و شوروی ما را محکوم کرد آنگاه چه می‌کنیم. ملکی پاسخ داده بود که احتمال این کم است ولی اگر پیش آمد آنگاه فکرش را خواهیم کرد. اپریم گفته بود که خیر همین حالا باید فکرش را کرد و در نتیجه اعلامیه انشعاب را امضا نکرد. اما اندکی پس از انشعاب که رهبری حزب او را تحت فشار گذاشته بود تا انشعاب و انشعابیون را محکوم کند از حزب توده استعفا کرد.

او گفت که دکتر کشاورز پیش من آمد و گفت نظرت درباره انشعاب چیست؟ گفتم اگر با آن موافق بودم اعلامیه انشعاب را امضا می‌کردم. گفت پس بردار و بنویس. گفتم من حاضرم شرح مفصلی بنویسم و ثابت کنم که همه ایرادهای انشعابیون به رهبری و راه و روش حزب وارد است ولی بهتر بود انشعاب نمی‌کردند. دکتر کشاورز گفت این دیگر نشد. گفتم اگر این نمی‌شود، آن هم نمی‌شود.

اپریم مدتی پس از این به انگلستان رفت و پس از گذراندن یکی دو سال در مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه لندن و نگارش کتاب مهم و با نفوذ از مارشال تا کینز در مرکز سازمان ملل در نیویورک استخدام شد ولی در سال ۱۹۶۳ به انگلستان بازگشت و در دانشگاه آکسفورد استاد اقتصاد شد.

وی در سال ۱۹۹۸ در سن هشتاد سالگی از بیماری سرطان ستون فقرات در آکسفورد درگذشت و خاکسترش در کالج او (وادام) به خاک سپرده شد.

منبع: بی بی سی