وقایع‌نگاری آتش‌سوزی سینما رکس آبادان
در آبادان از شب آتش‌سوزی سینما رکس تا چهلم قربانیان چه گذشت؟
*** روزنامه اطلاعات؛ یکشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۵۷***
جزییات حادثه مرگبار و دردناک سینما رکس در آبادان
در یک فاجعه ملی که دیشب در شهر آبادان رخ داد ۳۷۷ نفر از مردان، زنان و کودکان زنده زنده در سینما رکس آبادان سوختند. ساعت ۱۰ دیشب در حالی که ۷۰۰ نفر مرد، زن و کودک سرگرم تماشای فیلم فارسی گوزنها در سالن نمایش بودند گروهی خرابکار و غیرمعتقد به اصول انسانی با همکاری سرایدار سینما با مواد آتش‌زا سالن سینما را به آتش کشیدند.
حریق به سرعت تمام سالن سینما را در بر گرفت و شعله‌های آتش زبانه کشید، مردان، زنان و کودکان تماشاچی که به مجرد دیدن شعله‌های آتش به سوی درهای ورودی و خروجی سینما هجوم بردند با درهای بسته مواجه شدند. در این میان شعله‌های آتش تمام سالن را در بر گرفت و تماشاچیان با ناله و ضجه در محاصره کامل شعله‌های آتش قرار گرفتند.
۳۷۷ نفر از مردان، زنان و کودکان تماشاچی زنده زنده و به طرز فجیع و رقت‌باری در میان شعله‌های آتش سوختند.
بلافاصله پس از شروع حریق برای اطفای آن از ماموران آتش‌نشانی شهرداری آبادان و شرکت ملی نفت ایران کمک خواسته شد. ماموران آتش‌نشانی موفق شدند در ساعت ۲ بامداد امروز آتش را مهار کنند و اکنون تلاش برای خارج ساختمان اجساد ۳۷۷ نفر از تماشاچیانی که زنده زنده در آتش سوخته و کشته شده‌اند ادامه دارد.
آبادان به خواب نرفت
بلافاصله پس از آتش‌سوزی سینما رکس، فاجعه‌ای که در کشور بی‌سابقه بوده و از قساوت قلب و درنده خویی معدودی انسان‌نما حکایت می‌کند، محمد شاپور نمازی استاندار خوزستان، فرماندار شهردار، رییس شهربانی و مقامات مسوول در محل اجتماع کردند. آنها کوشیدند که ماموران آتش‌نشانی و مسوولان مربوط را هدایت و در کار‌ها تسریع کنند و به ویژه سعی بر این بود که مجروحان را زود‌تر به بیمارستان برسانند.
آبادان دیشب حالت فوق‌العاده داشت و بسیاری از مردم به خواب نرفتند. خانواده‌هایی که فرزندان و یا یکی از اعضای ایشان به سینما رکس رفته بود همه در اطراف سینما اجتماع کرده بودند و زاری و شیون می‌کردند.
استاندار و مقامات محلی صبح امروز شورای فوق‌العاده شهرستان را تشکیل دادند تا به این حادثه تأسف‌انگیز رسیدگی کنند.
بر اساس آخرین گزارش‌ها سرایدار سینما که در ایجاد این آتش‌سوزی با خرابکاران همکاری داشته است در حالت مستی از سوی ماموران دستگیر شده است و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. هم اکنون در شهر آبادان حالت فوق‌العاده به وجود آمده است و شهر در غم این فاجعه بزرگ به حالت عزای ملی درآمده است.
صبح امروز ۲ هزار نفر از اهالی شهر آبادان در مقابل شهربانی این شهر اجتماع کردند و ضمن اعتراض بر علیه آشوبگران و اخلالگران و خرابکاران خواستار مجازات شدید عاملین جنایت بزرگ شدند.
پس از وقوع آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان و اطلاع مردم از فاجعه‌ای که اتفاق افتاده است خانواده‌های زنان مردان و کودکانی که در این آتش‌سوزی کشته شده‌اند به خیابان‌ها ریختند و برای اطلاع از وضع عزیزان خود به محل سینما هجوم بردند و زمانی که از مصیبت آگاهی یافتند گریه و زاری آنان تاثر همگی را بر می‌انگیخت.
گزارش تلفنی خبرنگار اطلاعات از آبادان
به گفته مقام‌های پلیس آبادان، چند لحظه پس از شروع نمایش فیلم، چند نا‌شناس، با استفاده از تاریکی شب، درهای ورودی و خروجی سینما و داخل سالن سینما را با مواد آتش‌زا آغشته کردند و سپس با افروختن کبریت، سینما را به آتش کشیدند و گریختند.
آتش‌سوزی که با صدای دهشتناکی همراه بود در اندک زمانی سراسر سالن سینما را فرا گرفت و ستون‌های دود و آتش از هر سو، به آسمان زبانه کشید.
صدای سوختن صندلی و سقف سینما، با ضجه و ناله تماشاگران که برای نجات خود و همراهانشان تلاش می‌کردند، همراه بود. ولی صدها تماشاگر کودک و بزرگسال که خود را از هر طرف در محاصره جهنمی از آتش می‌دیدند، نتوانستند خود را نجات دهند و ۳۷۷ نفر زیر دست و پا ماندند و یا بطور فجیعی در میان شعله‌های آتش سوختند و جان دادند.
علی نادری صاحب سینما «رکس» آبادان، در گفت‌وگو با خبرنگاران اطلاعات با اظهار تاسف از این فاجعه گفت: سینما رکس که حدود بیست سال در خیابان شهرداری آبادان ساخته شده بیش از شش میلیون تومان ارزش داشت و ظرفیت سالن آن، نهصد صندلی بود. ساختمان سینما در برابر آتش‌سوزی بیمه بوده است.
گزارش رسیده از آبادان حاکی است سینما رکس آبادان در خیابان شهرداری، نبش «امیری» آبادان و روی یک پاساژ قرار گرفته بود که در جریان آتش‌سوزی سینما رکس، ده‌ها مغازه زیر سالن سینما نیز آسیب دیده است. خبرنگار اطلاعات اضافه کرد: ماموران آتش‌نشانی شهرداری و شرکت نفت آبادان، چند لحظه پس از آگاهی از آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، به محل حادثه شتافتند و به خاموش کردن شعله‌های آتش پرداختند. دامنه آتش‌سوزی هر لحظه گسترش می‌یافت و با تلاش پیگیر و دامنه‌داری که صدها آتش‌نشان و امدادگر برای فرو نشاندن شعله‌های سرکش آتش و نجات صدها نفر که در میان جهنمی از آتش، ضجه می‌زدند، می‌سوختند و جان می‌دادند، اطفای حریق تا سحرگاه امروز ادامه داشت. سانس آخر فیلم فارسی «گوزنها» ساعت ۹ شب شروع شده بود و آتش‌سوزی زمانی روی داد که حدود یک ساعت از نمایش فیلم می‌گذشت.
۷۰۰ نفر زن و مرد و کودک بدون هیچ هراسی و بی‌خبر از هر گونه فاجعه دلخراش روی صندلی‌های خود نشسته و سرگرم تماشای صحنه‌های پر جذبه فیلم هنری «گوزنها» بودند که ناگهان صدای سهمگینی از هر چهار طرف سالن سینما برخاست و در پی آن، شعله‌های آتش و ستون‌های دود و آتش، به آسمان زبانه کشید.
هنگامی که آتش‌سوزی رخ داد صاحب سینما آقای علی نادری در ترن تهران – خرمشهر بود و به سوی آبادان می‌رفت. وی بعدازظهر دیروز از تهران حرکت کرده بود و ساعت ۱۰ بامداد امروز به خرمشهر رسید و توسط همکارانش که به استقبال او آمده بودند از جریان مطلع شد.
نجات‌یافتگان
از هفتصد تماشاگر کوچک و بزرگ که در سالن سینما «رکس» آبادان سرگرم تماشای فیلم بودند، در جریان آتش‌سوزی، تنها یک صد نفر توانستند خود را از مهلکه نجات دهند و به بیرون فرار کنند و شش صد نفر دیگر در میان جهنمی از آتش سوختند که از این عده سیصد و هفتاد و هفت نفر جان خود را از دست دادند.
بیشتر کسانی که در این فاجعه دلخراش جان دادند، با زیر دست و پا ماندن و بر اثر دودزدگی خفه شدند و یا در میان شعله‌های آتش سوختند.
امدادگران در محل
چند دقیقه پس از آتش‌سوزی سینما «رکس» آبادان سعیدنیا فرماندار، تیمسار رزمی رییس شهربانی و دکتر حسین یساری مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ آبادان در محل حادثه حضور یافتند و ده‌ها امدادگر، پزشک پرستار، بهیار و آمبولانس در محل مستقر شدند.
صدها مامور شهربانی، آتش‌نشانی و امدادگر، برای بیرون کشیدن گروه بی‌شماری که در میان شعله‌های آتش گرفتار آمده بودند، تلاش زیادی کردند، اما به دلیل پر دامنه بودن حریق، کسی قادر نبود به شعله‌ها نزدیک شود. پلیس، خیابانهای اطراف سینما را تحت کنترل در آورده بود و جستجوی وسیعی برای شناسایی و دستگیری عاملین آتش‌سوزی سینما، از سوی پلیس ادامه داشت.
آخرین شعله‌های آتش ساعت ۴ بامداد امروز فرو نشست و از ساعت ۵ بامداد امدادگران وارد خرابه‌های سالن سینما شدند و با تلاش زیاد، سرگرم بیرون کشیدن جنازه‌های سوخته صدها کودک و بزرگ از میان گل و لای و چوب‌های نیم‌سوخته شدند.
تا ساعت ۱۰ بامداد امروز، ۳۷۷ جسد سوخته و متلاشی شده، از میان گل و لای بیرون آورده شد و به وسیله آمبولانس، به گورستان شهر انتقال یافت. شدت سوختگی به حدی بود که اجساد قابل شناسایی نیستند و پیش از ظهر امروز محشری در گورستان آبادان بر پا بود و صدای ضجه و شیون هزاران نفر که برای تشییع جنازه‌ها به گورستان آمده بودند، به آسمان بلند بود.
***
۲۰۰ نفر از قربانیان شناخته شدند
اعضای یک خانواده ده نفری با نام فامیل رادمهر که علیرضا، معصومه، ناهید، توران – بیژن، محسن، کورش، زهرا، زهره و حمید شهبازی بودند و همه این‌ها از ۱۶ سال به بالا داشتند، در آتش‌سوزی سینما رکس سوختند، اسامی بقیه ۲۰۰ قربانی شناخته شده به شرح زیر است:
عبدالله بیدگلی ۴۰ ساله همراه فرزند ۱۲ ساله‌اش محسن، ناصر صفرعلی، محمد بناوی، عبدالله جلالی، رحیم خوی، علی‌پناه جاری، غلامحسین اوی، عبدالله دارمی ۲۲ ساله، غلامحسین ابافر ۳۸ ساله، حاج بی‌بی‌فخاری ۵۰ ساله، حمید فرهان ۱۵ ساله، احمد یزدآور، حسین کریمی، محمد میرزایی، حسین کشتکار، فویشاوی، علی امیری، خدیجه کمالی‌نژاد و یک خانواده ۵ نفری به اسامی ناصر سازش ۲۷ ساله، فارغ التحصیل دانشگاه تهران تازه‌داماد که همسرش در تهران است همراه خواهرانش، ناهید سازش ۱۶ ساله، نادره سازش ۱۵ ساله، هلن سازش ۱۴ ساله، نیره سازش ۱۲ ساله.
خانواده سه نفری به نامهای ابراهیم تابش ۲۲ ساله، مریم تابش ۱۸ ساله، سعاد تابش ۱۶ ساله، محمد مسلمی ۲۵ ساله، سیدیدالله محمدپور، محمد احمدپور، حسین میدانی، علی پوند، غلامحسین محمدی، حمید قاسمی، مریم نصیریان، زهرا محمدی، شهلا محمدی، مهناز نصیریان، حسین پاینده، غلام امانت، تاتانیا (فیلیپینی)، محمد ابراهیمی، علی عظیم بروجردی.
اعضای یک خانواده ۸ نفری به نام پژمان سلیمانی ۷ ساله، فرح هرمزی‌نژاد ۱۸ ساله، آذر لشگری ۱۸ ساله، داریوش لشگری ۲۵ ساله، شمسی لشگری ۲۹ ساله، ابراهیم رضایی ۳۴ ساله، علی رضایی ۵ ساله، محمد رضالاریان، سپاهی فرزند رجب، پرویز رزاره ۲۲ ساله، علی اکبر ساطور ۲۵ ساله، شهین آرمین ۱۴ ساله، رقیه آرمین ۱۹ ساله، اکرم سعیدی ۱۵ ساله، قشقایی ۴۰ ساله مدیر مدرسه راهنمایی ۲۴ اسفند آبادان به اتفاق ۷ تن از اعضای خانواده و اقوامش به نامهای زهرا قشقایی‌نیا همسر قزبانعلی ۲۵ ساله، فرشید ترک قشقایی ۱۶ ساله، ملوس ترک قشقایی ۱۴ ساله، شهلا قشقایی‌نیا ۱۶ ساله، عبدالرضا ایازی، مینا فعلی حسن‌زاده، شهرزاد فعلی حسین‌زاده، پرویز آذرین ۲۴ ساله، منیر آذرین همسر پرویز، حسن روشنایی ۲۶ ساله به اتفاق همسر و فرزندش، حسن ایزدی، غلام برازجانی، قاسم محمدپور، محمدرضا شاهوردی، محمدرضا اسکویی، عباس بالهج‌پور، محمدرضا واسکوت، محمدرضا مهتابی، فرشاد طاهری، فرزانه طاهری، ناصر خواجه، سکینه خواجه به اتفاق ۶ تن از اعضای خانواده‌اش، علی یعقوبی، غلامرضا عطار و دو فرزندش، حمید ازقانی، کاوه عباس با اتفاق ۴ عضو خانواده‌اش، محمد سلیمی، حمدالله زمانی، یدالله پاک‌نژاد، عبدالخدر محامدی، عبدالکریم مشهدی‌زاده، سلطان خلف، علی کشکولی، عبدالزهرا بنی‌سمدون، لیلا افسری، سردار امیری، کرمعلی لشگری، حمید افسری، زهرا رهنما، علیرضا دهقانیان، فرهاد مرشدی، الیاس جلالی کازرونی، نعمت پارک‌زاده، یدالله پارک‌زاده، عبدالکریم شولی‌زاده، غلامرضا عباد، بعاد قابشی، فرهاد افسری، غلام مختاری، دنادری، نیره، محمدرضا، بهنام، ایران تاجیک، پروین منصوری احمدزاده، پروین زمغری، فرزاد طاهری، ولی معظمی گودرزی بروجردی، حسنعلی نوری‌نژاد، پرویز اکتری، منوچهر شاهدری، فرح مهناوی، صدیقه مهرزی‌نژاد، سان جان سان اهل کره، حسن ازباوی، غلامحسین هندیجانی، ابراهیم تاس ناوچر، محمد حیاتی، مجید حیاتی، فیصل نوری‌زاده، مینا نوری‌زاده، ابراهیم آقاجانیان، ایرج سپهرویزون، رضا ایازی، عباس پورنژاد، اسلام پورنژاد، مهین افسری، ناصر صفرعلی، گلشاد شادگانی، محمدحسن کیاوی فراهانی، غلام مهناوی، فضل‌الله خواجوی، عبدالرضا اشک چشم، حسن عباس‌نیا، خسرو قنبرزاده، اسکندر قنبرزاده، عبدالامیر ربیعی، محمد امیری، اسماعیل زمانی جهرمی، نصاره قامش، محمدحسین مجدآبادی، جمشید مکارمی، یک‌نان‌ها (اهل کره)، پرویز زندی، نیک اندیش، عبدالحسین شیرازی ۴۲ ساله، فاطمه قشقائی‌نیا، همسر عبدالحسین ۳۰ ساله، ژکژک مهشاد شیرازی ۱۵ ساله، شهلا قشقایی‌نیا ۱۶ ساله.
***
اسامی ۱۰۸ نفر مقتولین حادثه آبادان
ظهر امروز در بازرسی ماموران از سینما «رکس» آبادان، برادر کنترلچی سینما گفت که او کفش‌های برادرش را پیدا کرده و کفش‌ها سالم بوده و در جریان آتش‌سوزی سینما نسوخته است. کنترلچی سینما ناپدید شده و تلاش ماموران برای پیدا کردن او تاکنون به جایی نرسیده است. اما آنها حدس می‌زنند که او هم جزو مسببین فاجعه بوده است و احتمال می‌رود در این ماجرا مقصر باشد.
صبح امروز مردم دین‌دار آبادان با ملحفه و پتو جنازه‌های سوخته قربانیان فاجعه جهنم آتش سوخته سینما رکس آبادان را از قربانگاه به داخل آمبولانس حمل می‌کردند و چند آمبولانس و چهار اتوبوس اجساد قربانیان را به گورستان حمل کردند.
بر اساس آخرین گزارش رسیده از محمد منصوری خبرنگار اعزامی اطلاعات از اهواز و کاظم نیلفروشان خبرنگار اطلاعات در آبادان، تاکنون صد و هشت نفر از قربانیان شناخته شده‌اند. این موضوع را غلامرضا ضرابی دادستان آبادان نیز تایید کرده است.
صالحی شهردار آبادان که از دیشب تاکنون (ساعت ۳ بعدازظهر) در گورستان شهر آبادان بر کار انتقال و دفن اجساد قربانیان نظارت دارد، در گفت‌وگو با خبرنگاران اطلاعات گفت: گروهی از کشته شدگان فاجعه سینما رکس آبادان کارکنان و کارمندان شرکت نفت، پتروشیمی، شهرداری و خانواده‌های عشایری بودند.
اسامی ۱۰۸ مقتول
ضرابی دادستان و صرافی بازپرس شعبه دو دادسرای آبادان بعدازظهر امروز اسامی گروهی از قربانیان آتش‌سوزی سینما «رکس» آبادان را در اختیار محمد منصوری خبرنگار اعزامی ما از اهواز قرار دادند.
اسامی این گروه از کشته‌شدگان که ۱۰۸ نفر می‌باشند عبارتست از:
مانتان (تبعه کشور فیلیپین)، الیاس جلالی کازرونی، عباس بالهج‌پور، محمدرضا واسکوت، عباس سعیدی رانکوهی، محمدرضا مهتابی، ایران تاجیک، فرزاد طاهری، فرشاد طاهری، فرزانه طاهری اعضای یک خانواده)، نعمت الله یارک‌زاده و یدالله یارک‌زاده، فرج هرمزی‌نژاد، عبدالخضر، محمدپور، شهین آرمین، حسن آرمین و رقیه آرمین (اعضای یک خانواده).
عبدالکریم شولی‌زاده، علیرضا دهقان، فرهاد مرشدی، غلامرضا عباد، علی کشکولی، محمد امیری و علی امیری، حمدالله زمانی، اسماعیل زمانی، بعاد پلیده غاوشی، سعادت غاوشی، خدیجه کمالی‌نژاد، محمد سلیمی، جمشید افسری، فرهاد افسری، لیدا افسری، غلام مختاری، پژمان سلیمانی، محسن بیگدلی، شهلا موسوی، عبدالله دارمی، ابراهیم تاسی ناوچر، آذر سلیمانی، فریدون سراج، عبدالحمید بهوندی، شهلا بهوندی، زهرا بهوندی، عبد جلالی، محمدحسین باوی فراهانی، غلام محمدی، ناصر سازش، ناهید سازش، نادره سازش، منیره سازش، رحیم خویی، علی پناه قبادی، پرویز زواره، داریوش لشکری، ناصر گلشاد، محمد نیاوی و علی شریفات.
محمد ابراهیمی ۲۲ ساله آرایشگر، محمد حیاتی ۲۲ ساله کارگر، مجید حیاتی ۱۹ ساله کارمند، فیصل نوری‌زاده کارمند، مینا نوری‌زاده، فضل‌الله خواجوی ۱۸ ساله، عباس سعیدی، عبدالرضا اشک‌چشم، سیدیدالله محمدپور، حسن عباسی، محمد احمدپور ۳۲ ساله کارمند شرکت تهران جنوب، حسن عباسی‌نیا ۲۰ ساله، عبدالامیر ربیعی ۲۵ ساله، ولی معظمی گودرزی بروجردی کارمند مخابرات، حسنعلی نوری‌نژاد، فرهاد مرشدی ۱۵ ساله دانش‌آموز، پرویز اکتری ۱۸ ساله، منوچهر شاهدری سپاهی دانش، پرویز زندی ۲۸ ساله کارمند شرکت دریایی، نیک اندیش، مریم قوابشی ۲۴ ساله همراه زن برادر و برادرش قشقایی ۲۸ ساله، خسرو قنبرزاده، اسکندر قنبرزاده، محمدحسین مجدآبادی ۳۰ ساله کارمند هواپیمایی آبادان، جمشید مکارمی ۱۶ ساله دانش‌آموز، ناصر خواجه، سکینه خواجه به همراه ۶ نفر از اعضای خانواده‌اش، علی یعقوبی، غلامرضا عطار و ۲ فرزندش، حمید زرقانی ۲۴ ساله، کاوه عباسی به اتفاق ۴ تن از اعضای خانواده‌اش، دو نفر تبعه کشور کره که هنوز هویتشان معلوم نیست و یک فیلیپینی دیگر که هویت او نیز معلوم نشده است.
غلام محیاوی ۲۰ ساله دانشجوی دانشکده دریایی، فرح محیاوی ۱۸ ساله دانش‌آموز، صدیقه مهرزی‌نژاد ۲۵ ساله خانه‌دار، زهرا رهنما ۲ ساله.
نمونه‌برداری از مواد
سرهنگ قهرمانی رییس دفاع غیرنظامی خرمشهر و آبادان گفت: مقداری از مواد به کار رفته در آتش‌سوزی سینما «رکس» آبادان نمونه‌برداری شده و به زودی با آمدن کار‌شناسان تهرانی، مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. وی همچنین گفت: آنچه مسلم است در آتش زدن سینما «رکس» آبادان خرابکاری جنایتکارانه‌ای انجام شده است.
مراقبت از داغدیدگان
به دستور سعیدنیا فرماندار آبادان و رییس بهداری و بهزیستی این شهر، یک گروه امداد متشکل از پنج پزشک، ۱۸ بهیار، ۱۰ پزشکیار و ۱۰ آمبولانس (چهار آمبولانس از اهواز فرستاده شده بود) در گورستان آبادان، به مراقبت از بستگان داغدیده قربانیان فاجعه سینما «رکس» این شهر، گمارده شد.
***
نخست‌وزیر: حادثه آبادان یک فاجعه بزرگ ملی است
جریان به اطلاع [جمشید آموزگار] نخست‌وزیر نیز رسید و آقای نخست‌وزیر در جریان ملاقات با نمایندگان کارگران با اشاره به این فاجعه غم‌انگیز آتش‌سوزی در آبادان گفتند: این فاجعه به قدری مرا متاثر کرده است که نمی‌توانم ادای مطلب کنم. گروهی فریب‌خورده در ماه مبارک رمضان و همزمان با میلاد حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام با ایجاد آتش‌سوزی عده‌ای از هم‌میهنان ما را زنده زنده می‌سوزانند. اما دیدن چهره‌های مصمم و با اراده شما کارگران به من قدرت و نیرو می‌دهد.
آقای نخست‌وزیر گفت اگر افرادی باشند که فریب بیگانه را خورده‌اند باید از اجتماع رانده شوند و همه ما با هم با تمام نیرو بکوشیم تا مواهبی را که به رهبری شاهنشاه نصیب ملت ایران شده است دستخوش دگرگونی نشود.
نخست‌وزیر که از اولین دقایق در جریان این حادثه بوده است دستورات اکید برای بررسی این فاجعه را صادر کرد. نخست‌وزیر همچنین در اجتماع نمایندگان سازمان کارگران این حادثه را یک فاجعه بزرگ ملی خواند.
***
از سوی استاندار خوزستان تاثر عمیق شاهنشاه به بازماندگان قربانیان آبادان ابلاغ شد
محمد نمازی استاندار خوزستان امروز در گفتگویی با خبرنگار ما مرگ فجیع ۳۷۷ نفر از تماشاچیان سینما «رکس» آبادان را تایید کرد.
استاندار خوزستان که ساعت ۵ بامداد امروز با هواپیما از اهواز به آبادان رفت در این شهر ستادی به ریاست خود تشکیل داد.
در این ستاد اقداماتی که لحظه به لحظه باید انجام شود پیگیری می‌شود و تاکید شده است کلیه عوامل مسوول دولتی در آبادان باید در انجام مراسم شستشو، تغسیل، تدفین و خاکسپاری اجساد ۳۷۷ نفر از قربانیان ماجرا همکاری لازم به عمل آورد.
استاندار خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار ما افزود: قویا تاکید شده است تا مسببین این فاجعه عظیم هر چه زود‌تر تعقیب و شناسایی شوند.
محمدباقر نمازی استاندار خوزستان امروز به ملاقات خانواده قربانیان حادثه رفت و مراتب تاسف و تاثر عمیق شاهنشاه آریامهر را به بازماندگان آنها اعلام نمود.
***
تقاضای تشکیل جلسه فوق العاده برای رسیدگی به حادثه آبادان
ریاست محترم مجلس شورای ملی حادثه غم‌انگیز آتش‌سوزی در سینمای رکس آبادان که موجب کشته شدن ۳۷۷ تن از هم‌میهنان ما در وضعی موحش گردیده است تمامی ملت ایران را دچار تالم و تاثر بسیار نموده، از آنجا که حسب گزارش‌های منعکس شده در وسایل ارتباط جمعی ایجاد حادثه عامل یا عاملین داشته است و نیز حسب گزارش‌های مزبور، صدها تن زنان و مردان و کودکانی که در میان زبانه های آتش گرفتار بوده‌اند نتوانسته‌اند خود را به خارج از فضای مشتعل سالن سینما برسانند و از آنجا که ضرورت دارد نسبت به میزان اقدامات ایمنی که می بایست رعایت گردد و همچنین در مورد شناسایی و معرفی و مجازات عاملین این جنایت هولناک اقدامات دقیق و سریعی صورت گیرد تا ملت ایران بداند چه دست شوم و جنایتکاری چنین فاجعه ای را به وجود آورده است، به ابراز تاثر و انزجار نسبت به بروز این قبیل حوادث برحسب مقررات ماده ۱۵۱ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی به تقدیم این تذکرنامه مبادرت می گردد.
خواهشمند است مقرر فرمایید مراتب را به دولت ابلاغ نمایند که نتیجه رسیدگی‌ها را که متضمن اعلام ریشه اساسی و عاملین واقعی این جنایت ضد انسانی باشد هر چه سریعتر در جلسه فوق‌العاده‌ای به مجلس شورای ملی گزارش نمایند.
با احترام غلامرضا اخلاق‌پور، محسن پزشکپور، احمد بنی‌احمد، مهندس پرویز ظفری، علی‌اصغر مظهری، منوچهر یزدی، دکتر حسین طبیب
***
ما از جهنم آتش زنده بیرون آمدیم!
آبادان - خبرنگار اطلاعات اسامی هفت نفر از مجروحین حادثه آتش سوزی در سینما رکس آبادان که در بیمارستان جمعیت شیر و خورشید سرخ بستری هستند اعلام شد. این عده عبارتند از: غلامحسین نماینده، قلی عباسی، محمود ترکی‌زاده، احمد کیانی، جواد احمدی، فتح‌اله بهروش و حسن حسن‌پور.
گفتگو با مجروحین
یکی از مجروحین فاجعه سینما رکس آبادان در مورد چگونگی وقوع حریق اظهار داشت: هنگام نمایش فیلم «گوزنها» سینما مملو از تماشاچی بود، من در ردیف پنجم نشسته بودم که ناگهان متوجه شدم گروهی از تماشاگران پشت سرم بپا خاستند و با عجله به طرف راه‌های خروجی هجوم بردند. دود و آتش در فاصله کوتاهی از اطراف سالن زبانه کشید و در تاریکی موجی از وحشت و دلهره بین مردم به وجود آورد.
***
سینماهای تهران به عنوان عزای ملی تعطیل کردند
ساعت ۱۰/۵ صبح امروز رضا انوری رییس انجمن سینماداران طی یک تماس تلفنی به خبرنگار اطلاعات گفت: جامعه سینماداران کشور بار این فاجعه را نمی‌تواند بدوش بکشد، ما نمی‌توانیم ساکت بنشینیم و بار سنگین مرگ مردم را تحمل کنیم و به همین دلیل از صبح امروز سینما‌ها را تعطیل می‌کنیم و من به عنوان رییس انجمن سینماداران طی بخشنامه‌ای به کلیه صاحبان سینما به خاطر مرگ ۳۷۷ تن از هموطنان بیگناه عزای عمومی اعلام می‌کنم و به آنها دستور داده می‌شود که از امروز سینما‌ها را ببندند، اضافه کنم که از ساعت ۱۰/۵ صبح امروز سینماهای پارامونت، سینه‌موند، دیاموند، شهر فرنگ، شهر قصه و... را بسته‌ایم. این بار در خصوص تعطیل سینما به هیچ وجه مساله گرانی و ارزانی بهای بلیت سینما مطرح نیست مگر می‌شود مرگ ۳۷۷ نفر را تحمل کرد، ابتدا که سینما‌ها را آتش می‌زدند، اموال ما را آتش می‌زدند، این را می‌شد تحمل کرد، اما از جان مردم به هیچ‌وجه نمی‌شود گذشت، این تنها اقدامی است که در حال حاضر می‌توانیم انجام دهیم و در سوگ هموطنان عزیز از دست رفته سیاه بپوشیم و این یک اقدام اعتراض‌آمیز سینماداران می‌باشد.
***
مدیر سینما رکس: اندوه مرگ همه قربانیان بر قلبم سنگینی می‌کند
آقای علی نادری صاحب سینما رکس آبادان در حالی که از شدت تأثر و اندوه به سختی می‌توانست حرف بزند، گفت: اگر چه با این فاجعه، تمام زندگی من بر باد رفته و به کلی از هستی ساقط شده‌ام اما این موضوع اصلا برای من مطرح نیست. آنچه مهم است فاجعه‌ای است که برای همشهریان من روی داده است. هر خانواده ممکن است غم از دست دادن یک یا چند نفر را داشته باشد ولی بر قلب من اندوه مرگ همه آنها سنگینی می‌کند.
وی سپس در مورد وضع سینما گفت: سینما رکس دارای آخرین تجهیزات ایمنی بود و از سوی مقامات مسوول پروانه ایمنی نیز داشت و از این نظر نیز مرتبا بازدید می‌شد هر چند که وسعت خرابکاری به حدی بود که این تجهیزات را نیز به کلی از بین برده است.
علی نادری سپس افزود: سینما به مبلغ ۲/۵ میلیون تومان نزد شرکت بیمه آسیا بیمه بود در حالی که ارزش واقعی آن بیش از ۶ میلیون تومان بود.
صاحب سینما رکس در مورد سرایدار سینما که متهم به همکاری با خرابکاران است گفت: این شخص «فیصل» نام دارد و ۲۴ ساله است و حدود چهار ماه پیش توسط مدیر داخلی سینما استخدام شده بود و من اطلاع بیشتری درباره او ندارم.
***
نکات غم‌انگیزی از فاجعه آبادان
چون از هر خانواده آبادانی ۲ تا ۶ نفر با هم به سینما رفته بودند به این ترتیب هر خانواده عده‌ای از اعضای خود را از دست داده‌اند کما اینکه امروز در گورستان آبادان پیرزنی در حالی که به سر و روی خود خاک می‌ریخت فریاد می‌زد: چهار جوانم را از دست داده‌ام، لااقل جنازه‌های آنها را به من نشان بدهید!
* از ساعت ۴ بامداد آمبولانس‌های بهداری و آتش‌نشانی، مرتبا اجساد را به گورستان آبادان واقع در ۶ کیلومتری شهر حمل می‌کرد و مامورین آنها را در محوطه‌ای کنار هم می‌چیدند تا بستگانشان بیایند و جنازه‌های خود را تحویل بگیرند. اما شناسایی اجساد مشکل بود چون اغلب به صورت ذغال درآمده بودند و تنها از روی شکل ساعت یا انگشتری آنها می‌شد جنازه‌ها را تشخیص داد.
* تعداد اجساد به حدی بود که فرصت کندن قبر برای آنها وجود نداشت. به این جهت بولدوزر‌ها گودال حفر می‌کردند و جنازه‌ها پس از تغسیل در کفن پیچانده و دفن می‌شدند.
* از بامداد امروز تقریبا همه مردم آبادان در گورستان شهر جمع شده بودند و گورستان به غم‌انگیز‌ترین صحنه‌های عزاداری تبدیل شده بود. صدها توپ چلوار توسط بازرگانان نیکوکار تهیه و برای کفن کردن اجساد در اختیار بستگان مقتولین گذاشته شده بود با این حال صدها نفر از پدران، مادران و خواهران کشته‌شدگان فریاد می‌زدند: کفن به ما برسانید...
* دستور دفن اجساد، ساعت ۶ بامداد امروز توسط غلامرضا ضرابی دادستان آبادان داده شد و از این ساعت بود که گورستان به صحنه بسیار غم‌انگیزی تبدیل شد.
از بامداد امروز، گروهی از سربازان برای مراقبت از نظم و آرامش شهر، در خیابانهای آبادان مستقر شدند.
ساعت ۱۱:۳۰ دقیقه پیش از ظهر امروز ضرابی دادستان و صرافی‌پور بازپرس شعبه دوم دادسرای آبادان، سرهنگ باقری رییس آگاهی و کار‌شناسان آتش‌نشانی شرکت نفت، در سینما رکس حضور یافتند تا نحوه آتش‌سوزی فاجعه‌آفرین سینما رکس آبادان را بررسی کنند.
همراه این گروه «غلامحسین نماینده» یکی از نجات‌یافتگان به سینما رفت تا مشاهدات خود را از جهنم آتش‌سوزی آبادان برای دادستان و همراهان تعریف کند.
در پی وقوع فاجعه سینما رکس، در آبادان، عزای عمومی اعلام شد.
*** روزنامه اطلاعات؛ دوشنبه ۳۰ مرداد ۱۳۵۷***
ابلاغ مراتب تاثر شاهنشاه از حادثه آبادان
آقای هویدا وزیر دربار شاهنشاهی مراتب تاثر و تالم خاطر خطیر ملوکانه را به بازماندگان واقعه اسف‌انگیز سینما رکس آبادان که در آن ۲۷۷ نفر از هم‌میهنان عزیز جان خود را از دست دادند اعلام داشت.
***
اوامر شهبانو برای رفاه بازماندگان حادثه آبادان
اوامر علیاحضرت شهبانو برای رفاه بازماندگان حادثه تاثرانگیز آبادان به فرماندار آبادان ابلاغ گردید و به استاندار خوزستان دستور داده شد که فورا به حال بازماندگان این فاجعه غم‌انگیز رسیدگی گردد.
استاندار خوزستان در پی دریافت اوامر علیاحضرت شهبانو دیروز اعلام کرد: در اجرای اوامری که علیاحضرت شهبانو برای رفتاه حال بازماندگان حادثه تاسف بار آبادان صادر فرموده‌اند یک کمیته به ریاست فرماندار آبادان تشکیل شده است تا پس از تحقیقات، اقدامات لازم هر چه زود‌تر انجام شود و هر گونه کمک لازم به افراد خانواده مقتولان این حادثه صورت گیرد.
***
آموزگار: فریب‌خوردگان را از میان خود بیرون می‌کنیم
جمشید آموزگار نخست‌وزیر و دبیرکل حزب رستاخیز ملت ایران دیروز در جلسه‌ای با نمایندگان سازمان کارگران که از سراسر کشور که به تهران آمده‌اند ضمن اشاره به واقعه ناگوار سینما رکس آبادان آن را یک فاجعه بزرگ ملی خواند.
در دیدار نمایندگان سازمان کارگران کشور با نخست‌وزیر، نماینده کارگران مشهد طی سخنانی گفت: برای ما کارگران گذشته از هر گونه مسائل کارگری مسئله کشورمان و مقدسات ملی‌مان و نظام شاهنشاهی ایران مطرح است و برای هر ایرانی وطن‌پرست جای تاسف است که در چند روز اخیر ملت کهنسال ما را با ۲۵۰۰ سال تاریخ درخشان در ردیف ملت‌هایی ببیند که از تمدن بویی نبرده‌اند و نمی‌دانند آزادی چیست. وی گفت: نظیر این رویداد‌ها برای هر ایرانی واقعی تاسف‌انگیز و شرم‌آور است. وی افزود: ما اعمال زشت عوامل این فاجعه را محکوم می‌کنیم و بر اساس قانون اساسی تقاضای اشد مجازات را برای مسببین آن داریم.
نمایندگان کارگران مشهد گفت: ما کارگران در دوران انقلاب شاه و ملت از مواهب بی‌شماری برخوردار شده‌ایم که آن را آسان از دست نخواهیم داد. وی ضمن اشاره به فعالیت‌های خرابکارانه از دولت تقاضا کرد کوچکترین خللی در برنامه گسترش آزادی‌های کشور به وجود نیاورد.
وی افزود: ما می‌دانیم که دولت می‌تواند از فعالیت خرابکارانه این آشوب‌طلبان با قدرت جلوگیری کند و باید این کار را هم بکند. وی افزود ما کارگران برای دفاع از تمامیت ارضی و استقلال کشورمان آماده جانبازی هستیم.
پس از سخنان نمایندگان کارگران جمشید آموزگار نخست‌وزیر و دبیرکل حزب رستاخیز ملت گفت حادثه تاسف‌بار آبادان که در حقیقت باید آن را یک فاجعه ملی بشمار آورد به اندازه‌ای تاثرانگیز است و همه را متاثر کرده که شاید نتوانم مطالب مربوط به جلسه را ادا کنم. باعث تاسف است که در ماه مبارک رمضان در روز میلاد امام حسن مجتبی (ع) یک محل عمومی یک سینما را آتش بزنند و درهای آن را از پشت ببندند و ۳۷۷ نفر از هم‌میهنان ما را زنده زنده در آتش بسوزانند. تصور این واقعه تاثرانگیز نیز مشکل است. چگونه ممکن است افرادی آن قدر از بشریت، انساندوستی، مذهب و ایمان به خدا بی‌خبر باشند که دست به چنین کاری بزنند.
آموزگار افزود اما دیدن چهره‌های مصمم شما به من و همکارانم نیرو و توان بیشتری می‌دهد که با همکاری شما و سایر میهن‌پرستان مشتی فریب‌خورده گمراه را از میان خود بیرون کنیم و همان طور که ایران و ایرانی در مواقع حساس و خطرناک نشان داده یکپارچه و همبسته با وحدت تحت رهبری رهبر خود همه مشکلات را از بین ببریم.
آموزگار افزود که ما باز هم به جهان و جهانیان نشان خواهیم داد که مردمی هستیم لایق همه نوع آزادی و پیشرفت و لایق به دست آوردن عظمت و تمدن گذشته خود.
نخست‌وزیر در ادامه سخنان خود افزودند: در طول تاریخ چندین هزار ساله کشور کهنسال ما گاه و بیگاه بازی سرنوشت از این طوفان‌ها به پا کرده و مورد هجوم بیگانه‌ها قرار گرفته‌ایم و ظلم و ستم بسیار بر این ملت روا شده ولی همیشه در لحظات خطرناک و حساس مردم آزاده با ایمان و خداپرست دست به دست هم داده و کشور را از ورطه نیستی نجات داده‌اند و امروز نیز بدون تردید با رهبری فرماندهان و مردم این چنین آگاه که شما نیز اینجا بیان کردید و نعمت‌های خدادادی سرشار عظمت باستانی خود را تجدد خواهیم کرد.
آموزگار گفت: باید افراد ویرانگر و فریبکار را از میان خود بیرون کنیم و کوشش کنیم که پیشرفت‌هایی که از زمان انقلاب نصیبمان شده دستخوش هرج و مرج و آشوب نشود و این پیشرفت‌ها با شتابی معقول و متناسب در آینده ادامه یابد.
***
نظر مراجع تقلید شیعیان درباره فاجعه آبادان
حادثه دلخراش آبادان، خاطر آیات عظام و رهبران شیعه را به شدت متاثر کرد و آقایان مراجع تقلید و روحانیون مراتب تاثر و تاسف خود را بیان کردند. سخنگوی حضرت آیتالله العظمی حاج سید کاظم شریعتمداری در پاسخ خبرنگار ما که نظر آن حضرت را استفسار کرده بود، گفت: حضرت آیتالله العظمی شریعتمداری، از فاجعه آبادان و رقم وحشتناک تلفات آن شهر، بی‌‌‌نهایت متاثر شدند و به نمایندگان خود در آبادان دستور دادند درباره حادثه دقیقا و مفصلا تحقیق کنند و مراتب را به نظر ایشان برسانند.
حضرت آیتالله العظمی شریعتمداری پس از دریافت نظریه نمایندگان خود، درباره فاجعه آبادان، اطلاعیه‌ای منتشر خواهند کرد.
حضرت آیت‌‌الله‌زاده آقای حاج سید محمدعلی شیرازی، از مشهد در تماس تلفنی با «اطلاعات» گفت: فاجعه دلخراش سینما رکس آبادان، موجب ناراحتی بیش از اندازه حضرت آیتالله العظمی آقای حاج سیدعبدالله شیرازی شده است.
سخنگوی حضرت آیتالله العظمی آقای حاج سید محمد وحیدی گفت: انتشار خبر دهشت‌انگیز آبادان، موجب تاثر و تاسف شد و حضرت آیتالله العظمی شدیدا از این واقعه تکان‌دهنده ناراحت شدند. چون هنوز حقایق به درستی روشن نیست، ایشان از اظهار نظر قطعی در این باره معذورند. ان‌شاءالله پس از روشن شدن جزییات، نظریه خود را اعلام خواهند کرد.
سخنگوی حضرت آیتالله علامه آقای حاج شیخ یحیی نوری، اظهار داشت: آن حضرت از مرگ فجیع صدها انسان که در آبادان رخ داده، بی‌‌‌نهایت متاثر هستند. حضرت آیتالله نوری، پیرامون عاملین واقعی فاجعه اظهارنظر نکردند و گفتند که شناسایی عاملین نیاز به زمان دارد و باید در پی تحقیق دقیق صورت گیرد. اما در هر صورت باید گفت: ترور، آدمکشی و آدم سوزی در مراکز اجتماعات نادرست و غیرانسانی است. حضرت آیتالله نوری به وسیله نمایندگان در آبادان در این باره، تحقق می‌کنند.
***
استاندار خوزستان: آتش‌سوزی سینما رکس کار یک مسلمان نیست
محمدباقر نمازی استاندار خوزستان در یک مصاحبه با خبرنگاران مطبوعات، خبرگزاری پارس و رادیو تلویزیون اعلام کرد: افرادی که نقشه پلید و غیرانسانی خود را برای آتش کشیدن سینما «رکس» اجرا کردند بدون شک به هیچ دین و مذهبی پایبند نیستند و به خصوص جامعه روحانیت و دین مبین اسلام این حادثه را شدیدا محکوم می‌کند.
استاندار خوزستان افزود: در تماسی که با روحانیون داشتم به شدت از فاجعه ناراحت بودند و خواستار رسیدگی فوری به این حادثه و مجازات مسببین آن بودند.
بررسی علت آتش‌سوزی
محمدباقر نمازی استاندار خوزستان پس از ورود به آبادان بلافاصله در یک جلسه ۶ ساعته که با حضور کلیه مقامات دولتی و انتظامی آبادان تشکیل شده بود شرکت کرد.
وی اعلام کرد: پس از شرکت در این جلسه با وزیر کشور تماس گرفتم و پس از اینکه کاملا در جریان امر قرار گرفت، درخواست شد هیاتی مرکب از کار‌شناسان فنی از تهران به آبادان اعزام شود تا علت این واقعه دقیقا مورد بررسی قرار گیرد، با این وجود از صبح دیروز به چند تن از متخصصان و کار‌شناسان ممتاز استان خوزستان ماموریت داده شد تا پیرامون علت آتش‌سوزی سینما رکس کار خود را آغاز کنند و صادقانه نظراتشان را ارایه دهند.
استاندار خوزستان افزود: با وجودی که در بررسی‌های اولیه کار‌شناسان صریحا اعلام شده است که آتش‌سوزی بر اثر خرابکاری صورت گرفته و شواهد و آثار موجود نیز این را تایید می‌کند، اما با این وجود درخواست شد تا هیاتی از کار‌شناسان مربوطه از تهران به آبادان آمده و نظر خود را اعلام دارند.
وی همچنین گفت: به عنوان یک مسلمان که پایبند اعتقادات مذهبی هستم به طور قاطع اعلام می‌کنم که این آتش‌سوزی نمی‌تواند کار هیچ مسلمانی باشد و حتی افراد افراطی نیز نمی‌توانند چنین حوادثی را دامن بزنند.
آمار رسمی ملاقات
استاندار خوزستان با اعلام مجدد رقم تلفات ۳۷۷ نفر در فاجعه سینما رکس آبادان یک آمار رسمی است، گفت: ۱۰ نفر نیز جراحاتی برداشتند که ۴ نفر از آنها هنوز در بیمارستان «شیر و خورشید سرخ» آبادان بستری هستند.
اخطار به سینماداران
استاندار خوزستان پیرامون پیشگیری از این نوع وقایع فاجعه‌آمیز و با توجه به اینکه ساختمان برخی از سینماهای خوزستان نظیر سینما رکس فرسوده هستند، گفت: یک اخطار جدی به کلیه صاحبان سینماهای خوزستان داده شده است و در صورتی که بلافاصله نسبت به ایمن ساختن سینما و رفاه حال تماشاگران اقدام نکنند. سینما‌ها تعطیل می‌شود و مسوولین را توبیخ خواهیم کرد و در این مورد اداره کل فرهنگ و هنر و سازمان دفاع غیرنظامی این استان مسوولیت دارند.
دستور بازداشت مدیر سینما
استاندار خوزستان افزود: با توجه به اینکه در تحقیقات اولیه روشن شد که مدیر سینما رکس آبادان سهل‌انگاری کرده و ضوابط لازم را نیز رعایت نکرده است، دستور بازداشت او را داده‌ایم.
محمدباقر نمازی در زمینه تجهیز یا عدم تجهیز کامل آتش‌نشانی شرکت نفت آبادان که مسوولیت اطفای حریق‌های آبادان را دارد گفت: هیاتی که مامور رسیدگی به این فاجعه خواهد بود مساله دقت یا عدم دقت و یا احیانا کوتاهی آتش‌نشانی شرکت ملی نفت آبادان را نیز رسیدگی خواهد کرد و نظر خود را در این مورد اعلام می‌کند.
***
پلیس آبادان به حال آماده باش درآمد
آبادان (گروه خبرنگاران اطلاعات): فاجعه بزرگ ملی آبادان، شهروندان این شهر را خشمگین کرد و ساکنان شهر غم زده آبادان، عاملان این فاجعه را نفرین می‌کنند.
در پی خشم مردم آبادان که دیروز و امروز با تشکیل اجتماعاتی خواستار شناسایی و تعقیب مسببین فاجعه بودند، پلیس آبادان، به حال آماده باش درآمد و با همکاری دیگر نیروهای نظامی مردم خشمگین را به آرامش دعوت کرد.
در حالی که امروز هم آبادان نیمه تعطیل بود، چند گروه از مردم، با مراجعه به شهربانی و ژاندارمری، از افسران و مامورانی که طی ۲۴ ساعت گذشته حتی خواب به چشمشان راه نیافته است، قدردانی و تشکر کردند.
مقبره یکصد نفری
بیژن صالحی شهردار آبادان و مسوول کمیته حمل و دفن اجساد قربانیان فاجعه و برگزار کننده مجالس ترحیم و یادبود قربانیان، در حالی که طی ۲۴ ساعت گذشته، با اکیپ‌های شهرداری در گورستان بسر می‌برد، در گفت‌وگو با خبرنگاران ما گفت: با توجه به اینکه حدود یکصد نفر از کشته‌شدگان حادثه سینما رکس به علت شدت سوختگی، قادر به شناسایی نبودند، یک مقبره عمومی در گورستان جنت‌آباد آبادان آماده شد که این گروه از قربانیان، کنار هم در این مقبره به خاک سپرده خواهند شد. در عین حال گفته شد در شب حادثه ۷۲۸ بلیت فروخته شده بود.
همدردی اقلیت‌های مذهبی
اقلیت‌های مذهبی آبادان هم امروز با مسلمانان هم‌صدا شدند و عاملان این فاجعه را محکوم کردند. آنها در تماس با مقام‌های محلی آبادان، ضمن ابراز همدردی به هموطنان مسلمان خود، تسلیت گفتند. بعدازظهر دیروز، کنسول ژاپن در خرمشهر، به شهربانی آبادان رفت تا تحقیق کند آیا در بین حادثه‌دیدگان افرادی از ملیت ژاپن بوده‌اند یا نه.
دستگیری ۳ متهم
به دنبال بازداشت اسفندیار رمضانی مدیر داخلی سینما رکس، ماموران شهربانی ۲ نفر دیگر از کارکنان این سینما به نامهای حمید پاپل و حسن اکبری را نیز دستگیر کردند و هم اکنون تحقیقات از آنان ادامه دارد. این سه نفر بر اساس مسوولیتی که داشته‌اند می‌بایست تا زمان تعطیل کامل سینما در محل خدمت خود حاضر باشند. اما آنان در گفتگویی با خبرنگار ما اظهار داشتند که زمان وقوع فاجعه، در سینما نبودند.
در حالی که شاهدان حادثه گفته‌اند که به هنگام آتش‌سوزی درهای خروجی سالن سینما قفل بوده، سه نفر از کارکنان سینما که بازداشت شده‌اند معتقدند که بر اثر ازدحام تماشاگران پس از آتش سوزی درهای خروجی بسته شده است.
«حمید پاپل» که مسوول ایمنی سینماست، مدرک کلاس‌های مخصوص سازمان دفاع غیرنظامی را نیز در دست دارد در بازجویی اولیه و همچنین به خبرنگار ما گفت: طرز استفاده از کپسول‌های اطفاء حریق که در سینما رکس آبادان تنها ۶ دستگاه نصب بوده است نمی‌دانم.
وی که مرد فرتوتی است و از اصول ایمنی و اطفاء حریق اطلاع چندانی ندارد، به عنوان مسوول ایمنی سینما گماشته شده بود. مدیر و دو تن از کارکنان سینما گفتند: هنگام آتش‌سوزی در خانه خود به سر می‌بردیم و از نحوه واقعه اطلاعی نداریم.
سینما رکس آبادان که در خیابان شهرداری و نبش خیابان «امیری» قرار دارد حدود ۲۲ سال پیش ساخته شده است. آتش‌سوزی هنگامی روی داد که فیلم «گوزنها» در این سینما نمایش داده می‌شد و گروهی از خانواده‌های آبادانی آن را تماشا می‌کردند. گفته می‌شود برای سانس آخر این فیلم در روز شنبه (زمان وقوع فاجعه) بیش از ۶۰۰ بلیت به فروش رسیده بود. شاهدان فاجعه معتقدند که گروهی از تماشاگران در وسط فیلم و پیش از آتش سوزی از سینما خارج شده‌اند.
گفت‌وگو با مجروحین
خبرنگاران ما امروز در بیمارستان شیر و خورشید سرخ آبادان با مجروحان حادثه آتش‌سوزی گفت‌وگو کردند، عده‌ای از این افراد که حسن حسن‌پور، احمد کنعانی، محمود تحرکی، بهرام تقی‌پور، محمد اول، جواد بی‌کتاب، عبدالله بهروش، غلامحسن نماینده و قلی عباسی نام دارند و فعلا چهار نفر آنها به علت شدت جراحات در بیمارستان بستری هستند به خبرنگاران ما (محمد منصوری و کاظم نیلفروشان) گفتند: در لحظه وحشت‌زایی که شعله‌های بلند آتش همه سینما را به محاصره در آورد، صدها تماشاچی، نگران و شتاب‌زده برای نجات خود شروع به فرار کردند اما غالبا راه فرار را نمی‌دانستند و علاوه بر این درهای خروجی بسته بود. در این لحظات ترسناک برق سینما قطع شد و تاریکی مطلق همه جا را فرا گرفت، در حالی که صدای شیون و فریاد یا حسین یا حسین مردم گوش را کر می‌کرد.
ماموران دیر آمدند
شاهدان عینی حادثه می‌گفتند: در این میان قصور دستگاه‌های آتش‌نشانی را نیز نباید نادیده گرفت. با آنکه چندین تلفن فوری به مراکز آتش‌نشانی شد و آنها در جریان حریق قرار گرفتند اما خیلی دیر خود را به محل رساندند و ضمنا اتومبیل‌های آتش‌نشانی فاقد تجهیزات لازم بود حتی یکی از ماشین‌ها آب نداشت. سرانجام فرماندار و سایر مقامات و اکیپ‌های امدادی به محل آمدند و کار حمل اجساد به خارج سینما و انتقال مجروحین به بیمارستان و کارهای دیگر شروع شد.
سیصد مامور ژاندارمری برای بیرون کشیدن اجساد از زیر خروار‌ها آهن گداخته و لابه‌لای صندلی‌ها اقدام کردند و با چند کامیون ژاندارمری اجساد را که در ملحفه یا پتو پیچیده شده بود، گورستان حمل کردند.
دستگیری یک مرد دیگر
ساعت ۱۰ دیشب ماموران شهربانی آبادان یک مرد مشکوک را که با یک اتومبیل پژو در بخش ۵ این شهر در حرکت بود دستگیر کردند. غیر از این شخص، چندین دیگر در مظان اتهام هستند و احتمال می‌رود که جزو خرابکاران باشند. این عده دستگیر شده و تحت بازجویی هستند.
به دنبال بررسی‌هایی که توسط کار‌شناسان مسوول در مورد خرابکاری در سینما صورت گرفت، بامداد امروز اعلام گردید که ابتدا راهرو سینما تماما از طبقه دوم به سمت خیابان توسط خرابکاران به آتش کشیده شد و همزمان با آن مواد آتش‌زا از زیر در‌ها به داخل سالن سینما ریخته شد. به این ترتیب در صورتی که درهای خروجی سینما هم باز بود فرار از سالن اصلی سینما غیرممکن بود زیرا خرابکاران ابتدا راهرو خروجی را به آتش کشیده بودند.
امروز در آبادان اعلام شد که هیات بازرسی مرکب از متخصصان و کار‌شناسان مرکز که به درخواست استاندار خوزستان قرار بود به آبادان بیایند امروز وارد این شهر شدند.
دومین حادثه
فاجعه اخیر، دومین حادثه ناگوار در سیما رکس بود. در بامداد یکی از روزهای اردیبهشت ماه گذشته هنگامی که سینما برای نمایش فیلم آماده می‌شد خرابکاران یک بمب در داخل سینما کار گذاشتند.
ماموران شهربانی آبادان که به موقع از این موضوع آگاه شده بودند بلافاصله دست به کار شدند و کار‌شناسان ویژه، پس از تخلیه مغازه‌های اطراف سالن سینما، داخل سالن سینما شدند و بمب را از کار انداختند و به خارج از سینما انتقال دادند اما بمب ناگهان در خارج از سینما منفجر شد و تعدادی از شیشه‌های مغازه‌های اطراف را شکست. در این میان به کسی آسیبی نرسید.
***
اظهارات رییس شهربانی آبادان
رییس شهربانی آبادان دیشب اعلام کرد که به دنبال آتش‌سوزی مهیب سینما رکس آبادان که منجر به کشته شدن ۳۷۷ نفر شد مدیر و دو تن از کارکنان این سینما بازداشت شدند.
تیمسار رزمی همچنین اضافه کرد که از آپاراتچی این سینما تنها کفش‌هایش به جای مانده است و در حال حاضر مشغول پیگیری و بررسی هستیم تا مشخص شود آیا این شخص نیز در آتش سوخته و یا در آتش‌سوزی دست داشته و متواری شده است.
رییس شهربانی آبادان، فرماندار و مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ آبادان که از جمله افرادی بودند که در لحظات اول آتش‌سوزی به محل سینما رکس رسیدند، گفتند درهای این سینما هنگام وقوع آتش‌سوزی بسته بوده و این کار به دستور مدیر سینما برای جلوگیری از ورود افراد بدون بلیط به سینما صورت گرفته بود، در حالی که قبلا به مدیر این سینما تذکراتی از نظر ایمنی سینما داده شده بود و مدارکی نیز در این زمینه موجود است.
رییس شهربانی آبادان افزود در گذشته شهربانی در هر سینما مامور داشت لیکن به دنبال درخواست و تعهد مسوولان سینماهای آبادان دایر به تعهد حفاظت هر سینما از چندی قبل ماموران از سینماهای این شهر فراخوانده شده بودند.
***
خرابکاران ۳ گالن بنزین به داخل سینما ریختند:
در آتش‌سوزی سحرگاهی سینمای آریای مشهد ۳ نفر سوختند
گزارش خبرنگار خبرگزاری پارس از مشهد حاکی است در ساعت ۳۰/۳ بامداد امروز (دیروز)، نزدیک اذان صبح گروهی خرابکار در اجرای نقشه خود به منظور ویرانگری و صدمه به اموال، سینما آریای مشهد را به آتش کشیدند. آنها برای اجرای نقشه خرابکارانه خود با ریختن پنج گالن بنزین از راه درب خروجی شیب‌دار به داخل سینما آتش برافروختند که شعله‌های آن در نخستین لحظه جان سه نفر بیگناه را گرفت. سه نفری که به طور فجیعی سوختند و کشته شدند نظافت‌چی و دوچرخه‌پاهای سینما بودند و شب‌ها در محل سینما می‌خوابیدند.
اسامی کشته‌شدگان عبارت است از: محمد مهربان ۲۰ ساله، غلام ۲۴ ساله و جواد ۲۸ ساله. نیز شخص دیگری به نام قربان دلشادفر ۳۵ ساله سرایدار سینما هم در این حادثه دچار سوختگی شدید شد که برای معالجه و درمان به بیمارستان انتقال یافت.
گزارش خبرنگار اطلاعات از مشهد نیز حاکی است به علت وسعت آتش‌سوزی، ماموران آتش نشانی اقدام به تخلیه خانه‌ها و مغازه‌های اطراف سینما کردند. این گزارش همچنین حاکی است شجاعی رییس آتش‌نشانی مشهد و ملکوتی جعفر اسرمی و اسدالله‌زاده سه تن از ماموران او در جریان این حریق دچار سوختگی شدید شدند.
***
سینماهای شهرهای بزرگ تعطیل شد
برای جلوگیری از هر گونه حوادث ناگوار، از بامداد دیروز سینماهای ساحل، شهرفرنگ، اکسین، آریا، دنیا، آپادانا و «کارون» اهواز تعطیل شد. گروهی از ساکنان اهواز، دیروز در پی آگاهی از فاجعه سینما رکس آبادان، برای آگاهی از سلامتی خویشان و بستگانشان به آبادان رفتند.
دیروز هجوم مردم خوزستان به آبادان به حدی بود که زنجیر اتومبیل در جاده اهواز – خرمشهر و آبادان، یک لحظه قطع نشد. سیل مکالمات تلفنی خارج و داخل کشور به آبادان نیز دستگاه مایکروویو را فلج کرد.
دیروز گرفتن نمره تلفن برای مکالمه با آبادان از راه دور، برای ساعت‌ها امکان‌پذیر نبود.
سینماهای شیراز تعطیل شد
کلیه سینماهای شیراز به مناسبت همدردی با فاجعه بزرگ سینما رکس آبادان از صبح دیروز تعطیل شد. این تصمیم به دنبال آتش‌سوزی بزرگ سینما رکس آبادان از سوی اتحادیه سینماداران شیراز اتخاذ و به مورد اجرا گذاشته شد. همچنین ساعت ۲ بامداد دیروز ۳ نا‌شناس شیشه‌های مهمانسرای جهانگردی شیراز را در هم شکستند و با یک اتومبیل پیکان بدون شماره فرار کردند.
سینمای رضائیه را آتش زدند
به دنبال فاجعه دردناک سینما رکس آبادان کلیه سینماهای رضائیه تعطیل شد. دیروز در پی فاجعه بزرگ سینما رکس آبادان سینماداران رضائیه با نصب یک اعلامیه در جلوی سینماهای خود اعلام کردند که به علت تعمیرات داخلی سینما تا اطلاع ثانویه تعطیل است. به نظر می‌آید سینماهای رضائیه صرفا به منظور پیشگیری از وقایع احتمالی تعطیل کرده‌اند در رضاییه ۶ سینما وجود دارد که یکی از آنها پریروز به آتش کشیده شد و ۵ سینمای بعدی نیز تعطیل گردید.
عزای عمومی در سنندج
سنندج – مردم سنندج به دنبال فاجعه سینما «رکس» آبادان امروز را عزای عمومی اعلام کردند. در مسجد جامع این شهر نیز مراسم سوگواری برای قربانیان فاجعه آبادان ترتیب یافت. دیروز سراسر شهر سنندج یکپارچه عزادار بود.
بازرسی از تماشاچیان
در پی حوادث اخیر در سینماهای کشور شهربانی تبریز دیروز به ماموران انتظامی این شهر دستور داد از این پس تماشاچیان را هنگام ورود به سالن‌های سینما مورد بازرسی دقیق بدنی قرار دهند و در صورت مشاهده اسلحه سرد از قبیل کارد، پنجه بوکس، پاشنه‌کش و دیگر وسایل آتش‌زا و منفجر نسبت به توقیف آنها اقدام نمایند.
براساس این دستور ماموران مجازند صاحبان اسلحه‌های غیرقانونی را در صورت مشاهده این نوع سلاح‌ها به کلانتری جلب و با تشکیل پرونده به دادسرا معرفی کنند تا تحت تعقیب قانونی قرار گیرند.
تعطیلی سینماهای مشهد
مشهد – به دنبال وقایع اخیر به خصوص آتش گرفتن چند سینما در شهرهای مختلف و همچنین وقوع فاجعه آبادان سینماداران مشهد سینماهای خود را تعطیل کردند.
اراک – در پی تعطیل شدن دو سینما از سه سینمای شهر اراک دیشب نیز سومین سینمای این شهر به نام «دنیا» کار خود را تعطیل کرد و به این ترتیب کلیه سینماهای اراک دست از فعالیت خود برداشتند.
قزوین – خبرنگار اطلاعات: در پی فاجعه دلخراش سینما «رکس» آبادان و تعطیل سینما در چند شهر، سینماهای قزوین نیز از صبح امروز تعطیل شد.
***
گزارش خبرگزاری‌های خارجی درباره فاجعه آبادان
کشتار ۳۷۷ نفر زن و مرد و کودک بر اثر به آتش کشیدن سینما رکس آبادان امروز هم مهم‌ترین گزارش خبرگزاری‌های جهان بود. از جمله یونایتدپرس گزارش داد فریاد کسانی که در میان شعله‌های آتش در سینما می‌سوختند به آسمان می‌رفت و به نظر می‌رسید که تقریبا امکان هیچ گونه کمکی به آنها وجود نداشت. این فاجعه ملت را در اندوه فرو برد. این خبرگزاری از قول یک سخنگوی دولت نوشت: دولت اکنون درصدد یافتن راه حلی جدی علیه تروریسم است.
یونایتدپرس در گزارش خود ادامه می‌دهد روزنامه‌های ایران این آتش‌سوزی را با آتش‌سوزی کاباره بلیز در «ساوت گیت کنتاکی» که سال گذشته اتفاق افتاد و طی آن ۴۰۰ نفر به هلاکت رسیدند مورد مقایسه قرار داده‌اند. اما عملی را که موجب قتل‌عام ۳۷۷ نفر در سینما رکس آبادان شد جنایت ظالمانه نامیدند. در تهران سینما‌ها نمایش فیلم را قطع کردند و رادیو ایران نیز بسیاری از برنامه‌های موسیقی خود را متوقف کرد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در خبر خود راجع به فاجعه آتش‌سوزی آبادان گزارش کرد تنها در خروجی سینما رکس به عنوان یک اقدام ضد تروریستی بسته شده بود اما در چنین شرایطی فریاد تماشاگران که اغلب جوانان بودند بدون کمک باقی ماند.
یکی از رهایی‌یافتگان گفت بسیاری از قربانیان حادثه مردند و یک مقام آگاه گفت بین ۲۰ تا ۴۰ نفر توانستند از یکی از درهای خروجی سقف بگریزند.
آسوشیتدپرس ادامه می‌دهد در حالی که بسیاری از اجساد ناشناخته دفن شدند تحقیقات پیرامون حادثه ادامه دارد.
پریشب شهر آبادان شب سوزان و خفه کننده‌ای را گذراند. مردم برای تماشای یک فیلم ایرانی به نام «گوزنها» به سینما رکس رفته بودند آنها بدان جهت آخرین سانس را انتخاب کرده بودند که از هوای گرم تابستانی رهایی یابند و در خنک‌ترین ساعات به تماشای فیلم بپردازند.
یک سخنگوی پلیس آبادان اظهار داشت که در آتش‌سوزی سینما رکس هیچ تبعه خارجی وجود نداشته است چون فیلم نمایش داده شده یک محصول ایرانی بود. در شهر آبادان تعداد زیادی اتباع خارجی که در پالایشگاه آبادان به کار مشغولند زندگی می‌کنند. در میان خارجیان مقیم آبادان صدها آمریکایی، هلندی، انگلیسی و فیلیپینی و آلمانی و فرانسوی دیده می‌شوند. تعداد تقریبی خارجیان مقیم آبادان با در نظر گرفتن افراد خانواده آنها بالغ بر ده هزار نفر می‌گردد و اکثر قریب به اتفاق آنها در قسمت‌های بالای شهر زندگی می‌کنند. سینما رکس در قسمت مرکزی شهر واقع است و بیشتر مشتریان این سینما از طبقه کارگر بوده‌اند.
گزارشات رسیده از آبادان حاکی از این است که محله زندگی خارجیان وسیله افراد پلیس و ماموران مخفی انتظامی مورد حفاظت قرار گرفته است.
اگر چه دولت و مقامات رسما گروه معینی را مسوول آتش‌سوزی سینما رکس آبادان معرفی نکرده‌اند یک مقام رسمی در آبادان به خبرنگار آسوشیتدپرس اظهار داشت که مقامات آبادان قویا عقیده دارند که مسوولیت آتش‌سوزی سینما رکس بر عهده گروه‌های مارکسیست اسلامی می‌باشد.
زنان و کودکان
خبرگزاری رویتر هم در گزارشات مفصل خود به جزییات آتش‌سوزی سینما رکس اشاره کرده و می‌نویسد بسیاری از تماشاچیان حاضر در سینما به هنگام آتش‌سوزی «زنان و کودکان» بوده‌اند و بستگان کشته شدگان این حادثه شیون‌کنان در خرابه‌های سینما دنبال گمشدگان خود می‌گشتند ولی اکثر جنازه‌ها چنان سوخته شده که تشخیص هویت آنان امری غیرممکن می‌باشد.
رویتر اضافه می‌کند در صورتی که ثابت شود مسببین آتش‌سوزی از خرابکاران می‌باشند دولت ایران به سختگیری بیشتری دست خواهد زد. رویتر از قول سفارتخانه‌های خارجی می‌نویسد که هیچ تبعه خارجی در آتش‌سوزی صدمه ندیده است.
این خبرگزاری می‌افزاید که ماموران امداد می‌کوشند تا از روی انگشتر و ساعت مچی و اشیا مشابه هویت سوختگان حادثه را معلوم کنند.
دو سوال
تهران – خبرگزاری فرانسه – پس از فاجعه آتش‌سوزی آبادان دو سوال در همه محافل ایرانی مطرح شده است:
چه کسی دست به این جنایت زده است؟ این حادثه چه تاثیری در تحولات سیاسی کشور خواهد داشت؟
در تمام مدت دیروز شخصیت‌های جناح‌های مخالف دولت، احزاب و گروه‌های خارج در رژیم به ابتکار خود با دفتر خبرگزاری فرانسه در تهران تماس گرفته و پس از ابراز انزجار از این جنایت اطمینان داده‌اند که کوچکترین دخالتی در جریان آتش‌سوزی آبادان نداشته‌اند تنها بنی‌احمد رهبر جناح مخالفان در پارلمان ایرانی معتقد است که آتش‌سوزی «تصادفی» بوده است.
آیتالله شریعتمداری در یک تماس تلفنی از قم تاکید کرد که هیچ گونه رابطه‌ای با عاملین این سوء قصد ندارد و از گسترش موج خشونت به طور کلی اظهار تاسف کرد.
محسن پزشکپور یکی دیگر از نمایندگان مجلس ضمن اظهار تاسف و درماندگی گفت نمی‌توانم بگویم چه کسانی به این جنایت دست زده‌اند.
درباره مسوولان این جنایت شایعات زیادی بر سر زبان‌ها است. عده‌ای معتقدند که گروه‌های افراطی چپ مانند «مجاهدین خلق» عامل این فاجعه بوده‌اند؟ این گروه که اکثرا فعالیتی ندارد چهار سال قبل فعالیت زیادی به خرج می‌داد.
هیچ کس نمی‌تواند به این پرسش‌ها پاسخ قطعی بدهد. تاکنون هیچ یک از گروه‌های افراطی مسوولیت این فاجعه را به عهده نگرفته‌اند.
*** روزنامه اطلاعات؛ سه شنبه ۳۱ مرداد ۱۳۵۷***
رییس شهربانی آبادان اسرار فاجعه را فاش کرد
تهران – خبرگزاری‌ها – روز گذشته سرتیپ رزمی رییس شهربانی آبادان ۴۸ ساعت پس از فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان در یک مصاحبه پیرامون چگونگی آتش‌سوزی دستگیرشدگان و عواملی که در انجام این عمل غیرانسانی دست داشتند سخن گفت و آنچه را که نتیجه بررسی‌ها و مطالعات مقامات انتظامی و پلیس می‌باشد در اختیار نمایندگان وسایل ارتباط جمعی گذاشت. رزمی رییس شهربانی در این مورد اعلام کرد یک گروه تروریستی که ۴ یا ۵ نفر بودند مواد آتش‌زا در سالن سینما رکس آبادان کار گذاشته بودند که بر اثر انفجار آن حداقل ۳۷۷ تن کشته شدند.
وی همچنین اظهار نظر کرد، کسانی که از حادثه جان سالم بدر برده‌اند مشاهده کرده بودند که ۴ یا ۵ مرد قبل از پایان آنتراک سالن سینما را ترک کردند و چند دقیقه بعد حریق شروع شد. کمی قبل از ساعت ۲۲ باقیمانده ۴ بمب آتش‌زا در ۴ گوشه سالن پیدا شد.
۹ نفر بازداشت شدند
رییس شهربانی آبادان گفت: ۹ نفر بازداشت شده‌اند و در حال حاضر از جانب پلیس مورد بازجویی قرار گرفته‌اند. و احتمال دارد عده دیگری نیز بازداشت شوند.
وی اعلام کرد، افراد مشکوک، جوان و ایرانی و مقیم آبادان هستند و به علاوه دستورهای خود را از خارج دریافت کرده‌اند. رزمی افزود: بازداشت‌شدگان اقرار کرده‌اند که آماده آتش زدن چند نقطه شهر بوده‌اند اما قاطعانه تکذیب کردند که عاملین حادثه سینما رکس می‌باشند. به عقیده رزمی افراد بازداشت شده سابقه‌دار نیستند.
مارکسیست‌های اسلامی
وی اعلام کرد اطمینان دارد این عده وابسته به گروه «مارکسیست – اسلامی» هستند و اضافه کرد خوب می‌دانیم دشمنان ما کمونیست‌ها هستند که از احساسات مذهبی مردم بهره‌برداری می‌کنند. در مورد رقم قطعی تلفات رزمی تاکید کرد ممکن است تعداد تلفات از ۳۷۷ جسد که تاکنون پیدا شده بیشتر باشد.
سالن سینما، گنجایش ۷۰۰ تا ۷۵۰ تماشاچی داشته است و شهود مختلف متذکر شدند که سالن سینما کاملا پر از تماشاچی بوده است. دست و پاهای زیادی در سالن پیدا شده است. تا به حال ۲۴۰ جسد شناسایی شده و آن هم به سبب آشنایی که نزد آنها پیدا شده است. رزمی شایعات مربوط به اینکه تعداد از اهالی کره جنوبی در بین کشته‌شدگان بوده‌اند تکذیب کرد.
بازداشت مدیر و کارکنان سینما
رییس پلیس گفت: بنا به بعضی از قرائن مدیر سینما درهای خروجی سینما را بسته بود تا از ورود افرادی که بلیط نمی‌خرند جلوگیری شود و قصد داشته است در‌ها را کمی قبل از پایان فیلم باز کند. مدیر سینما قاطعانه این موارد را تکذیب کرد.
گفته می‌شود اغلب قربانیان سعی داشته‌اند از تنها در ورودی که به طرف داخل باز می‌شده است فرار کنند، اولین افراد توانسته‌اند از این در بگذرند اما فشار مردم وحشت‌زده سبب بسته شدن در‌ها و در دام افتادن تماشاچی‌ها شد. دو روز بعد از این فاجعه مردم همچنان از جلو سینما رکس آبادان عبور می‌کنند و با تاسف و اندوه پراکنده می‌شوند.
نقش آپاراتچی سینما
رییس شهربانی آبادان سپس اعلام کرد که از آپاراتچی این سینما تنها کفش‌هایش بجا مانده است و در حال حاضر مشغول پیگیری و بررسی هستم تا مشخص شود آیا این شخص نیز در آتش سوخته یا در آتش‌سوزی دست داشته و متواری شده است.
آخرین گزارش
آخر وقت امروز اعلام شد خرابکارانی که با کار گذاشتن بمب، فاجعه سینما رکس آبادان را به بار آوردند، توسط ماموران پلیس دستگیر شدند. این عده پنج نفر هستند و پس از دستگیری به عمل خود اعتراف کردند.
رادیو نفت ملی که برنامه‌های خود را از آبادان پخش می‌کند، بامداد امروز در بخش خبری خود این موضوع را از قول تیمسار سرتیپ رزمی رییس شهربانی آبادان اعلام کرد.
خرابکاران در بازجویی اعتراف کرده‌اند که هنگام «آنتراک» چهار بمب قوی در چهار نقطه سینما کار گذاشته و بلافاصله سالن سینما را ترک می‌کنند.
چند لحظه بعد بمب‌ها منفجر شده و صدها تن از تماشاگران سینما را به کام می‌کشد.
***
نجات معجزه آسای یک مرد و یک کودک از جهنم سینما رکس
گزارش: محمد سعید حبشی خبرنگار اعزامی
آبادان، خرمشهر و بهمن‌شیر دیروز نیز در عزای عمومی قربانیان فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس در تعطیلی مرگ بود. گرمای سوزان و دم کرده جنوب این سه شهر غم‌زده را به صحرای محشر تبدیل کرده و ناله‌ها ضجه‌های مردم، قبرستان بقیع را تداعی می‌کند.
در روی آسفالت داغ و در زیر سایه‌های نخل، تنها زنان و مردان سیاه‌پوشی در حرکتند که با چشمانی گریان و دل‌هایی خونین برای تسلیت به خانواده‌های قربانیان می‌روند. تنها مغازه‌های نانوایی در گوشه و کنار به چشم می‌خورد که برای تامین غذای مردم باز کرده‌اند.
مناجات و اشعار مذهبی
رادیوهای محلی هم در عزای عمومی شریکند و از فرستنده‌های خود مناجات و اشعار مذهبی پخش می‌کنند. گویندگان رادیو با تسلیت‌های مکرر به دلداری مردم غم‌زده می‌پردازند. از هر کوچه که می‌گذری فریادهای دلخراش مادران – بیوه زنان و گریه پدران و جوانان به گوش می‌رسد. کودکان بی‌خیال و گاهی اوقات مبهوت به بازی روزانه خود مشغولند. گاه در گوشه کنار گروه‌های چند نفری جوانان دیده می‌شود که با تاثر و روزنامه به دست از فاجعه جانگداز سینما رکس سخن می‌گویند.
سینما رکس قتلگاه صدها انسان بیگناه و بی‌خبر از همه جا در محاصره پلیس و افراد نیروی انتظامی است. جوانان دل‌خون آبادان با کمی فاصله در اطراف سینما حلقه زده‌اند و با خشم به سینما و چگونگی عدم فرار قربانیان فکر می‌کنند.
هر کس را که در خیابان می‌بینی چشمانش از گریه، قرمز و گود شده است. تسلیت تنها کلمه‌ای است که در بین مردم بیش از هر کلمه دیگری رد و بدل می‌شود، مهم نیست که تسلیت به چه کسی گفته می‌شود زیرا فاجعه سینما رکس همه را تکان داد و عزا یک عزای ملی است. عزایی که همه در آن سهیمند و همه برای قربانیان اشک می‌ریزند.
تلاوت آیات کلام الله مجید که از خانه هر ماتم‌زده به گوش می‌رسد با فریادهای دلخراش و ضجه‌های بازماندگان قربانیان درهم می‌آمیزد.
گفت‌وگو با خانواده‌های قربانیان
در چنین شرایط سخت و غمگینی بود که به دیدار چند خانواده داغدیده رفتیم.
خانواده سینا
این خانواده در خرمشهر اقامت دارند. وقتی وارد خانه شدیم همه در غم مرگ جانگداز پسر بزرگ خانواده می‌گریستند.
سینا نوری‌زاده ۲۲ سال داشت. ده ماه از شروع خدمت وظیفه او می‌گذشت و با استفاده از یک مرخصی ده روزه برای دیدار خانواده از خرم آباد به خرمشهر آمده بود. او قرار بود فردا سی و یکم امرداد به محل خدمتش باز گردد. ولی فاجعه سینما رکس او را برای همیشه از رفتن به همه جا بازداشت. حتی تاکنون جسدش هم پیدا نشده. مادرش که در حالتی شبیه به جنون بسر می‌برد، دو دستش را مرتبا به روی فرش اطاق می‌ساید و فریاد می‌زند «لااقل ذغال پسرم را بدهید می‌خواهم خاکش کنم، بدانم قبرش کجاست، به خدا پسرم برای مردم خدمت می‌کرد. چرا جگر گوشه‌ام را آتش زده‌اند.» عکسی که از سینا به دستمان رسید او را در لباس خدمت نشان می‌دهد.
خانواده فیصل
پس از آن به ملاقات خانواده فیصل نوری‌زاده در بهمن‌شیر رفتیم. فیصل پسر عموی سینا بود و با هم به سینما رفته بودند. فیصل که کارمند ایران نیپیون (پتروشیمی) بود از خود یک زن جوان و دو کودک به جای گذاشته است. آخرین فرزند فیصل ده روز قبل به دنیا آمد. فیصل که برای دیدار خانواده‌اش از ماهشهر به بهمن‌شیر آمده بود قرار بود فردای حادثه برای زیارت امام رضا راهی مشهد شود. فیصل تنها نان‌آور یک خانواده یازده نفری بود.
خانواده زمان جهرمی
در خانه «زمان جهرمی» شیون برای یک لحظه هم قطع نمی‌شد. این خانواده یکجا دو پسر و یک نوعروس هفت ماهه را از دست داده بودند.
مهندس اسماعیل زمان جهرمی کارمند پتروشیمی که تازه داماد خانواده شده بود شب حادثه به اتفاق همسر جوانش سیمین درویش‌زاده و برادر کوچکترش غلامعباس زمان جهرمی برای دیدن فیلم راهی سینما شدند. آنها قول داده بودند که برای شام به خانه باز گردند ولی آنها هرگز باز نگشتند. زیرا این سه نفر نیز مانند صدها تن دیگر در میان شعله‌های آتش خاکستر شدند. از اجساد این سه نفر فقط جسد مهندس اسماعیل بود که از روی کارت شناسایی او پیدا شد. اجساد نو عروس و فرزند دیگر خانواده گویا در شعله‌های آتش خاکستر شده بودند.
معجزه در زمان فاجعه
زمانی که صدها تماشاچی برای فرار از مرگ در میان شعله‌های سرکش آتش و دود غلیظ این سو و آن سوی سالن نمایش پناه می‌بردند جوانی به نام «حمید» در حالی که دختر چهار ساله‌ای را به نام شیرین در آغوش گرفته بود با یک ضربه لگد که به دیوار سینما زد با کودک از سالن به خیابان پرتاب شد. فاصله سالن سینما که در طبقه دوم ساختمان قرار دارد با خیابان نسبتا زیاد است، اما هیچ گونه صدمه‌ای به حمید و شیرین وارد نشد. تنها شیرین از ناحیه پشت و حمید از ناحیه صورت کمی خراش برداشتند. حمید با آنکه خود و شیرین را از یک مرگ دلخراش نجات داد، از این حادثه بی‌نصیب نماند و مینا دختر خاله جوانش و شهرزاد خواهرزاده چهارده ساله‌اش را که با هم به سینما رفته بودند قربانی داد.
امروز که به دیدار حمید رفتم او را دیدم که در مراسم یادبود همراهانش با چشمانی پر از اشک خدمت می‌کند. نزدیکان حمید می‌گفتند از حمید چنین کاری بعید به نظر می‌رسد، زیرا او در حال عادی از پرش از یک ارتفاع بسیار کم هم عاجز است آنها نجات او و شیرین را شبیه یک معجزه می‌پندارند.
حمید در مورد آتش‌سوزی سینما اظهار داشت: در ابتدا از زیر درهای بسته سالن سینما بوی خفه کننده دود به مشام رسید و همه به محض احساس آتش‌سوزی برای فرار به پا خاستند ولی چون متوجه درهای بسته شدند اقدام به شکستن در‌ها کردند. در این هنگام با شکستن یکی از درهای سالن انتظار شعله‌های آتش که در سالن انتظار زبانه می‌کشید به داخل سینما یورش برد و همه را به کام کشید. در آن لحظه صدای ناله و ضجه و جیز جیز ناشی از سوختن گوشت تماشاچیان آدم را منقلب می‌کرد. فقط در آن لحظه نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که یک مرتبه خود را با شیرین در وسط خیابان روی آسفالت دیدم.
او در پایان گفت درست است که من نجات پیدا کردم ولی با دیدن اجساد مینا و شهرزاد که در آغوش هم جزغاله شده بودند آرزو کردم کاش من هم با آنها سوخته بودم.
گورستان میعاد مردم
گورستان آبادان امروز نیز شلوغ بود و از جمعیت موج می‌زد آنها که قربانی داده بودند برای فاتحه و دیگران هم برای همدردی با ستمدیدگان در گورستان اجتماع کرده بودند. گویا در این چند روزه گورستان میعاد اهالی آبادان، بهمن شیر و خرمشهر شده است.
آخرین بقایای اجساد امروز به خاک سپرده شد. تعدادی از اجساد که شناسایی شده بودند جداگانه و بقیه روی هم در حفره‌های بزرگی از خاک مدفون شدند.
پیش از آنکه آخرین بقایای اجساد مدفون شود جسد نیم‌سوخته زن حامله‌ای صدای شیون بینندگان را تا صدها متر آن طرف‌تر به گوش می‌رساند. در شکم این زن که نه ماهه حامله بود جسد سوخته جنینی به خوبی پیدا بود.
همبستگی حتی زمان مرگ
چند جسم نیم سوخته و استخوانی اعضای یک خانواده که در هم فرو رفته بودند کار دفن را مشکل کرده بود. این حالت تاثرانگیز نمایانگر آن بود که پدر و مادر با بروز حادثه فرزندانشان را در بر گرفته بودند. این همبستگی در زمان مرگ بعد از مرگ هم ناگسستنی بود! به ناچار این خانواده را به همان صورت در دل خاک مدفون کردند.
سرانجام با غروب روز سی‌ام امرداد ماه ۳۷ (۱۳۵۷) آخرین بقایای اجساد به خاک سپرده شد و بازماندگان و مردم با چشمانی پر از خون و با یاد عزیزانشان به خانه‌های خود بازگشتند.
۴۵ جسد دیگر
آخرین گزارش تلفنی خبرنگاران ما حاکی است که هنوز گروه ماموران انتظامی در اطراف سینما رکس آبادان مستقر هستند. همچنین صبح امروز ماموران آتش‌نشانی اقدام به خارج کردن آب از سالن‌ها و انبار سینما رکس کردند. گفته شد پس از خارج کردن آب از سالن مخروبه سینما رکس ۴۵ جسد سوخته و نیمه سوخته دیگر از سالن سینما بیرون آورده شد. مقامات رسمی در آبادان هنوز این خبر را تایید نکرده‌اند.
***
۶ مرد آبادانی از اندوه دیوانه شدند
آبادان (خبرنگاران اطلاعات): آبادان در دومین روز فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس با حجابی از پارچه‌های سیاه، غمگین‌ترین روز خود را سپری کرد. دیروز در سراسر این شهر مجالس ترحیم و عزاداری بر پا بود و تلاوت قرآن در موجی از شیون و زاری سینه آسمان را می‌شکافت. دیروز هزاران تن از کسانی که عزیزان خود را در این فاجعه از دست داده‌اند از سراسر کشور به آبادان آمدند و در عزای این شهر شرکت جستند.
دیروز آبادان حالتی نیمه تعطیل داشت و در غم نشسته بود. بر کرکره بسته بیشتر دکان‌ها اعلامیه‌ای از مرگ سخن می‌گفت. انگار لباس‌های رنگین اعتبار خود را از دست داده بودند چرا که زن و بچه و پیر و جوان همه لباس‌های سیاه بر تن داشتند. آنچه به چشم می‌آمد سیاهی و آنچه به گوش می‌رسید ناله و زاری بود.
دیروز در سراسر شهر آبادان مجالس عزاداری بر پا بود و مردم به جای سلام، بستگان خود را تسلیت می‌دادند.
چند تن از بازماندگان قربانیان این فاجعه در گورستان آبادان دیوانه شدند و دردناکترین مناظر را در شیون‌ها و خنده‌های نا‌به‌اختیار خود تصویر کردند. مرد ۴۵ ساله‌ای که کولبار غم و درد به زانویش نشانده بود با شنیدن خبر مرگ چند تن از بستگانش در برابر چشمان حیرت‌زده مردم سکته کرد و مرد. مرگ دردآفرین وی که سهراب محبوبی نام داشت ناظران حادثه را به شدت به گریه انداخت.
دیروز اجساد سوخته گروه کثیری از قربانیان این فاجعه که از فرط سوختگی شناخته نشدند به خاک سپرده شد و بازماندگانشان که حتی از شناختن عزیزان خود محروم ماندند، بر سر و سینه خود کوفتند و از شدت شیون و زاری از حال رفتند. شش زن و مرد مسن که فرزندان خود را قبل از وقوع این فاجعه به خانه بخت فرستاده بودند بیش از دیگران بی‌تابی می‌کردند.
این شش زن و مرد پس از ساعتی ناله در حالی که صورت خود را خونین کرده بودند مشاعر خود را از دست دادند و دیوانه شدند. رفتار غیرعادی آنها که گاه می‌خندیدند و گاه به گور عزیزان خود به رقص بر می‌خاستند به گریه مردم شدت می‌داد.
حدود ۴۰ نفر از بازماندگان مقتولین دیروز حاضر به ترک گورستان نشدند و چشم بر گور‌ها دوخته بودند.
دیروز همچنین گروه کثیری از مردم به فرمانداری آبادان روی آوردند و برای شناسایی عزیزان خود از فرماندار استمداد کردند. در میان اجساد شناخته نشده‌ای که دیروز به خاک سپرده شدند دردناکترین منظره‌ای که به چشم می‌خورد جسد زغال شده مادری بود که فرزند خردسالش را در سینه می‌فشرد. دیروز همچنین در میان قربانیان این فاجعه جوان تازه دامادی به نام پرویز آذری و همسر جوانش منیژه شناخته شدند.
گذشته از این، ۳ عروس و داماد جوان نیز پس از شناسایی دفن گردیدند.
۱۰۳ قربانی کنار هم
بر اساس آخرین اطلاعی که یک مقام آگاه در اختیار خبرنگاران قرار داد از جمع کشته‌شدگان فاجعه سینما رکس آبادان فقط ۱۰۳ نفر شناسایی شده‌اند و بستگان آنها توانسته‌اند از روی علایم و شواهد عزیزان خود را بین صدها کشته شده تشخیص دهند.
۱۰۳ گور در کنار یکدیگر در گورستان جنت‌آباد آبادان مهیا شد و در حالی که فرماندار و شهردار و چند هزار نفر آبادانی و اهالی دیگر شهرهای خوزستان حضور داشتند اجساد به خاک سپرده شد.
غلامرضا ضرابی دادستان آبادان که از لحظات نخستین آتش‌سوزی تحقیقات خود را پیرامون این حادثه آغاز کرده است به اتفاق صرامی بازپرس شعبه دوم دادسرای شهرستان آبادان بر کارشناسانی و دفن افراد نظارت داشتند.
در گورستان آبادان، هزاران آبادانی در میان اجساد سوخته و متلاشی شده به دنبال اجساد بستگان خود می‌گشتند اما گروه کثیری از این عده موفق به پیدا کردن جسد بستگان خود نشدند.
اجساد بقیه کشته شدگان فاجعه سینما رکس آبادان پس از آنکه حدود ۱۶ ساعت برای شناسایی در گورستان آبادان در معرض تماشا گذاشته شده به دنبال موافقت خانواده‌ها و مقامات مسوول به خاک سپرده شد زیرا با توجه به متلاشی شدن صورت و بدن آنان امکان شناسایی حتی برای نزدیکترین بستگان وجود نداشت و از طرفی بیم تعفن اجساد و آلودگی محیط می‌رفت.
کمیته همبستگی به مسائل و نیازهای بازماندگان قربانیان رکس آبادان تشکیل شد. این کمیته رسما کار خود را به ریاست جلال سعیدنیا فرماندار آبادان و عضویت مهندس ایرانی رییس پالایشگاه نفت آبادان، دکتر حسین یساری مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ، تیمسار رزمی رییس شهربانی، ضرابی دادستان، بیژن صالحی شهردار، دکتر آزموده رییس شبکه بهداری و بهزیستی و چند تن از معتمدان محلی کار خود را آغاز کرد.
کار این کمیته رسیدگی به مسایل و مشکلات و نیازهای خانواده‌هایی است که عزیزان و یا سرپرست و تنها نان‌آور خانواده خود را از دست داده‌اند. این کمیته پس از بررسی‌های لازم اسامی و وضع این عده را تهیه و بعدا به شرف عرض علیاحضرت شهبانو خواهد رساند.
***
مراجع تقلید فاجعه آبادان را تحقیق می‌کنند
نمایندگان حضرات آیات عظام مراجع تقلید شیعیان آقای شریعتمداری، نجفی مرعشی، و گلپایگانی که شدیدا بر اثر حادثه متاثرند اظهار داشتند مراجع عالیقدر تا روشن شدن واقعیت حادثه و پیدا شدن مسببین واقعی، از نمایندگان خود خواسته‌اند به مردم تسلا دهند و حقیقت ماجرا را آن طور که واقع شده به طور محقق و کامل، دنبال نموده حضرات آیات عظام را مطلع نمایند.
به دنبال دستوری که حضرت آیتالله العظمی آقای حاج سید محمد کاظم شریعتمداری مرجع عالیقدر شیعیان به نمایندگان خود در آبادان دادند تا درباره فاجعه اخیر آبادان و شناخت مسببین واقعی آن تحقیق و نظر خود را اطلاع دهند، صبح امروز اعلام شد که چند تن دیگر از آیات عظام و روحانیون طراز اول نیز همین دستور را به نمایندگان خود در آبادان داده‌اند.
همان گونه که دیروز به اطلاع خوانندگان رسید، حضرت آیتالله العظمی شریعتمداری، در پی دریافت گزارش نمایندگان در آبادان اطلاعیه‌ای در زمینه معرفی عاملان و مسببین فاجعه غم‌انگیز آبادان صادر خواهند کرد.
حضرت آیتالله العظمی آقای حاج سید عبدالله شیرازی، دیروز طی تلگرامی که به حضرت آیتالله قائمی شخصیت روحانی آبادان مخابره کردند، خواستار تحقیق دقیق در این مورد شدند.
سخنگوی حضرت آیتالله العظمی شیرازی تلفنی به خبرنگار ما اظهار داشت حادثه آبادان، شدیدا خاطر حضرت آیتالله را مکدر و متاثر کرده است. از طرف حضرت آیتالله هیاتی به آبادانی اعزام خواهد شد تا به کمک نماینده ایشان تحقیق گسترده‌ای درباره حادثه به عمل آید که بر اساس گزارش آن هیات، حضرت آیتالله نظر قطعی خود را اعلام دارند.
حضرت آیتالله العظمی آقای حاج سید محمد وحیدی نیز از نماینده خود در آبادان که از علمای طراز اول آن شهر است تلگرافی تقاضا کرده‌اند تا تحقیق کافی در زمینه حادثه آبادان به عمل آورد و جزییات امر را به اطلاع ایشان برساند.
حضرت آیتالله علامه آقای یحیی نوری، از تهران نیز چند تن از تجار سر‌شناس آبادان را مامور بررسی و تحقیق حادثه از جانب خود کرده‌اند. آقایان نجفی و نوری‌زاده در آبادان نتیجه بررسی خود را به حضرت آیتالله نوری گزارش خواهند کرد.
به دستور آقای دکتر سید عبدالرضا حجازی، هیاتی از طرف بنیاد تعاون اسلامی تهران که در حال حاضر دو هزار یتیم را در تهران و حومه سرپرستی می‌کند، به آبادان اعزام شد تا ایتام بازمانده از فاجعه دردناک آبادان را به هر نحو که مقتضی باشند، شناسایی و اداره کند. این بنیاد اسلامی تا ۲۰ سالگی مخارج تحصیل و زندگی یتیمان فاجعه را آبادان را تقبل کرده است.
حضرت آیتالله حاج سید محمد حسین علوی طباطبایی، درباره حادثه اسف‌انگیز آبادان چنین اظهارنظر فرمودند: صرفنظر از اینکه چه کسی عامل بوده از دیدگاه دین و مذهب، و از نظر اصول انسانیت، اعمالی به این شکل محکوم و مذموم است و هیچ کسی نمی‌تواند و نباید به این شکل به کشتن انسان‌های بیگناه بپردازد. مراجع روحانیت و علما و عموم مسلمین از این حادثه اظهار انزجار و تنفر می‌کنند. ان‌شاءالله عاملین واقعی حادثه که در پیشگاه الهی معلومند، نزد مردم نیز رسوا شوند و عقوبت ببینند.
حضرت آیتالله کمره‌ای ضمن محکوم کردن حادثه اندوهبار مرگ صدها انسان بیگناه در آبادان گفتند: حادثه آنقدر تاثرانگیز است که واقعا زبان از بیان اندوه عاجز می‌ماند. هیچ انسانی واقعا نمی‌تواند به هر اصل و مبدایی که معتقد باشد این گونه بی‌گناهان را به آتش و خون کشد. خدا کند که این احتمال درست باشد که حادثه اتفاقی بوده و مثلا اتصال جرقه برق به انبار گازوئیل باعث این آتش‌سوزی شده باشد. چرا که من واقعا نمی‌توانم انسانی را پیدا کنم که اینگونه ددمنشانه، جان انسان‌ها را به بازی بگیرد.
پس آنچه متقن است هولناکی حادثه است که نه تنها خاطر ما بل همه ملت ایران را آزرده است. ما همه با بستگان این بی‌گناهان همدردی می‌کنیم و در دردشان شریکیم.
حجت‌الاسلام آقای محمد تقی فلسفی واعظ گفتند: حادثه آبادان که باعث مرگ جمعی زن و مرد و کودک گردید موجب کمال تاسف و تاثر است و پیروان اسلام این عمل غیرمشروع و خلاف انسانیت را از جهت دینی و انسانی تقبیح می‌کنند و از آن جدا منزجر و متنفرند. مطلب قابل ملاحظه این است که روشن شود چه کسانی به این عمل فجیع و ناروا و شرم‌آور دست زده‌اند.
حجت‌الاسلام دانشمند بزرگ آقای سبزواری گفتند: این کاری است که عقلا و شرعا محکوم است و در اخبار آمده که در دوره آخرالزمان بی‌گناهان را به گناه گناهکاران می‌کشند، امیدوارم گروهی که این کار را کرده‌اند هر چه زود‌تر رسوا شوند و به جزای عمل خود برسند. اسلام سوزاندن مورچه را هم حرام می‌داند چه برسد به انسان.
حضرت آیتالله سید ابراهیم میلانی بامداد امروز اطلاعیه‌ای در اختیار اخبار صدای ایران گذاشت متن اطلاعیه چنین است:
بسمه تعالی
مطالعۀ مندرجات روزنامه‌ها و مناظر جگرسوز فاجعۀ آبادان با حالت کسالت مزاجی که دارم به اندازه‌ای متاثرم نمود که ناراحتی شدید بر وجودم مستولی گردید. اصولا دین مقدس اسلام نه فقط آدمکشی و خرابکاری بلکه کوچکترین آزار و اذیت به هر فردی حتی به یک جاندار زبان بسته را هم اکیدا تحریم کرده است این گونه اعمال ضد دینی و منافی اصول انسانی از لحاظ شرع و عقل محکوم گردیده است. متاسفانه نگرانی عمیقی نسبت به آینده احساس می‌شود. ناگزیر باید به عموم طبقات اهالی ایران هشدار داد که از این حادثه شوم عبرت گرفته و به سوی دستورات قرآن مجید و تعالیم پیشوای اسلامی بگروند و در سایۀ اتفاق و همفکری کامل و با تبادل افکار و کسب نظر از افراد مومن به حق و حقیقت جلوی مفاسد گرفته شود و نگذارند مصالح عمومی کشور دستخوش نفاق و اختلاف کلمه و خودسایی و تک‌روی گردد و به یاری پروردگار اصلاحات اساسی ضروری به عمل آید. البته بعد از روشن شدن ماهیت قضیه اطلاعیه‌ای مشروح تقدیم جامعه خواهد شد.
حضرت آیتالله حاج شیخ محمدرضا شهابی گفتند: خدا کند که جانیان حادثه آبادان هر چه زود‌تر در برابر ملت مسلمان رسوا شوند. این‌ها نمی‌توانند انسان باشند این‌ها شیاطین و از خدا بی‌خبرانند. من کاری جز تضرع به درگاه خداوند برای آمرزش روح رفتگان حادثه، و اعطای صبر و شکیبایی به بستگانشان ندارم.
حجت‌الاسلام حاج سید احمد عراقی گفتند: کسانی که مرتکب این حادثه شده‌اند بلاشک جانیان بالفطره هستند که از آزار و شکنجه مردم لذت می‌برند. این‌ها پیرو هیچ مکتب و مسلکی نیستند بلکه سر سپرده شیطانند. خداوند ان‌شاءالله به ملت مسلمان ما برای تحمل این عزا صبر عنایت فرماید.
***
خانواده ۲ درجه‌دار نیروی دریایی در فاجعه سینما رکس کشته شدند
آبادان – خبرنگار اطلاعات: تیمسار دریادار موقری معاون نیروی دریایی شاهنشاهی از طرف فرمانده نیروی دریایی وارد آبادان شد.
وی ضمن گفت‌وگویی با کاظم نیلفروشان خبرنگار اطلاعات در آبادان گفت: امروز مراتب تسلیت فرماندهی و پرسنل نیروی دریایی را به بازماندگان فاجعه سینما رکس آبادان اعلام کردم، نیروی دریایی شاهنشاهی آماده هر گونه کمک و همکاری لازم به منظور تامین آسایش مردم آبادان می‌باشد تا در صورت احتیاج اقدامات لازم از سوی پایگاه دریایی خرمشهر انجام شود.
وی افزود: در حال حاضر پایگاه دریایی خرمشهر آمادگی کامل دارد تا در صورتی که احتیاج به کمک باشد به مقامات آبادانی کمک نماید، در این پیشامد مصیبت‌بار مشخص شده دو نفر از درجه‌داران نیروی دریایی شاهنشاهی و چند تن از اعضای خانواده آنها کشته شده‌اند. پیش از ظهر دیروز جمعی از اهالی آبادان که عزیزان خود را از دست داده‌اند با تیمسار دریادار موقری دیدار کردند و مصرا تقاضا داشتند تا علل و چگونگی حادثه سینما رکس آبادان پس از روشن شدن قضیه اعلام و مسببین این کار مجازات شوند.
***
گروه «انقلاب سیاه» مسوولیت آتش‌سوزی سینما رکس آبادان را به عهده گرفت
تهران – رویتر: مقامات دولت ایران از تمام کسانی که حتی کوچکترین اطلاعی در مورد آتش‌سوزی سینما رکس آبادان دارند خواستند که اطلاعات خود را هر چند جزیی هم باشد در اختیار دولت قرار دهند.
تاکنون یک گرو خود را مسوول به آتش کشیدن سینما رکس آبادان معرفی کرده اما هیچ شواهدی مبنی بر اینکه آیا این ادعا صحیح است یا نه وجود ندارد. دیروز یک شخص نا‌شناس به دفتر خبرگزاری رویتر در تهران تلفن کرد و گفت: «ما گروه انقلابیون سیاه، مسوول آتش‌سوزی سینما رکس آبادان هستیم.»
داریوش همایون به رویتر گفت ما این ادعا را خیلی جدی نمی‌گیریم اما این موضوع جالب است ما منتظر بودیم کسی یا گروهی خود را مسوول این آتش‌سوزی معرفی کند.
***
ابلاغ مراتب تاسف شاهنشاه به مردم آبادان
مراتب تاسف خاطر شاهنشاه آریامهر از واقعه اسف‌انگیز آتش‌سوزی سینما رکس آبادان که منجر به کشته شدن ۳۷۷ نفر شد بعدازظهر دیروز در نشست انجمن شهرستان آبادان به وسیله تیمسار دریادار نصرالله موقری معاون نیروی دریایی شاهنشاهی به مردم آبادان ابلاغ شد.
در این نشست که فرماندار، شهردار، جمعی از مقام‌های محلی و اعضای این انجمن شرکت داشتند معاون نیروی شاهنشاهی ضمن ابراز تاسف از این فاجعه غم‌انگیز اظهار داشت: این واقعه برای همه ما و به خصوص پرسنل نیروهای مسلح شاهنشاهی یک فاجعه ملی به شمار می‌رود. شهری که مردمش پاسدار آب‌های نیلگون خلیج فارس هستند این فاجعه اسف‌انگیز را هرگز فراموش نخواهد کرد. وی اظهار داشت: باید از راه ارشاد بکوشیم تا نسل جوان را از خطر گمراهی نجات دهیم و آنان را به راه راست هدایت کنیم.
معاون نیروی دریایی شاهنشاهی در پایان ضمن ابلاغ مراتب تاسف فرمانده نیروی دریایی شاهنشاهی به مردم آبادان آمادگی این نیرو را برای هر گونه همکاری و کمک به بازماندگان این فاجعه غم‌انگیز اعلام کرد.
در این جلسه پس از یک دقیقه سکوت به خاطر شادی روح شهیدان حادثه سینما رکس آبادان فرماندار و رییس انجمن شهرستان طی سخنانی ضمن ابراز تاسف از این واقعه مراتب انزجار عمیق مردم آبادان را از مسببین حادثه اعلام داشتند.
همین گزارش حاکی است که در این نشست به مناسبت سومین روز درگذشت شهیدان فاجعه غم‌انگیز آبادان و برگزاری مراسم عزاداری تصمیم‌هایی گرفته شد که به موجب آن امروز در سومین روز این فاجعه غم‌انگیز در گورستان آبادان مجلس عزاداری عمومی برگزار می‌شود.
***
انعکاس فاجعه آبادان در رادیوهای خارجی
رادیوهای خارجی که بخش فارسی دارند دیشب مطالبی درباره فاجعه آتش‌سوزی آبادان گفتاری داشتند که مهم‌ترین آن بر عهده دو رادیو لندن و مسکو از دو قطب سیاسی جهان بود. در زیر از هر دو رادیو خلاصه‌ای را به نظر خوانندگان می‌رسانیم:
رادیو لندن دیشب خلاصه‌ای از مقالات و مطالب منتشره در مطبوعات مهم انگلیس را منتشر کرد و گفت: آتش زدن یک سینما در آبادان انعکاس بسیار وسیعی در مطبوعات داشت. ناآرامی و شورش در ایران موضوع مقاله‌ای در ساندی‌تایمز دیروز بود. این نویسنده ریشه اصلی این شورش‌ها که ایران را دستخوش ناآرامی ساخته است ناشی از محافظه‌کاری مذهبی و هراس مردم از اثرات تکنولوژی و انحطاط اخلاقی غرب می‌داند.
امروز روزنامه تایمز مالی حادثه آتش‌سوزی آبادان را فجیع‌ترین حادثه‌ای خواند که تا به حال در موج تظاهرات و اقدامات قهرآمیز علیه دولت پیش آمده است.
روزنامه دیلی تلگراف می‌نویسد که واقعه آبادان یک اقدام به مراتب حساب‌تر شده از آشوب‌ها و وقایع قبلی‌تر است. وی می‌نویسد که نیروهای امنیتی ایران گزارشی را تحت بررسی قرار دادند که اطمینان می‌دهد جریانات آبادان از طرف چریک‌های فلسطینی که یکی از گروه‌های سازمان آزادی‌بخش فلسطین بوده و پایگاه آن در بغداد است یاری شدند و فاصله آبادان با مرز ایران و عراق فقط ۶ کیلومتر است.
در روزنامه تایمز مالی دو روند در عملیات قهرآمیزی که منجر به برقراری حکومت نظامی در اصفهان شد مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روزنامه می‌نویسد اول مخالفت‌های بعضی محافل مذهبی منعکس کننده فشار و تقلای در جامعه‌ای است که در اثر درآمدهای نفت به سرعت و از نظر مادی در حال رشد است. دوم اینکه فعالیت بعضی از گروه‌های چپگرا در پشت سر بعضی از این حملات قابل تشخیص می‌باشد. نویسنده سوال می‌کند چه کسی در پس پرده ناآرامی‌های خشونت‌آمیز در ایران است. وی از تهران می‌نویسد از تمام فرضیه‌ها و شایعاتی که در مورد دلیل و انگیزه ناآرامی‌ها گفته شده است آنچه مسلم است آن است که منبعی در خارج از ایران به رهبران گروه‌های مخالف در داخل ایران اسلحه و پول می‌رسانند. نویسنده به احتمال درگیری لیبی و نیز تحریکات جاسوسان و عوامل شوروی به شدت ظنین است.
وی می‌نویسد: آینده ایران بسته به شرایط و اوضاع ماه‌های آینده‌اش دارد. وی می‌افزاید که جبهه‌گیری بین دولت و بعضی از گروه‌های مذهب بر سر مسائل و اهداف سیاسی برای دولت آنچنان مهم و جدی است که جریان دادن آزادی‌های سیاسی بیشتر ممکن است متوقف شده و یا در جهت عکس حرکت کند. سیاستمداران و صاحب منصبان جوان ایران از احتمال سرکار آمدن یک رژیم نظامی بیشتر از یک انقلاب بیم دارند.
رادیو مسکو دیشب اولین خبر خود را در مورد فاجعه آبادان منتشر کرد. خبر مختصر و به صورت یک حادثه آتش‌سوزی عنوان شد. متن خبر به شرح زیر بود: امروز خبر آتش‌سوزی شدید، در یکی از سینماهای آبادان که به هنگام نمایش فیلم روی داد در روزنامه پراودا منتشر شد. به گفته خبرگزاری پارس در نتیجه سرایت سریع آتش سیصد و هفتاد و هفت تن کشته شدند و عده‌ای از تماشاگران نیز سوختگی پیدا کردند و به بیمارستان منتقل شدند.
خبرنگار فرانس پرس از تهران اطلاع داد که آیتالله شریعتمداری ضمن گفت‌وگو با وی به نمایندگی از جانب نیروهای مخالفان اظهار داشت که آنها در آتش‌سوزی سینما رکس آبادان هیچ گونه ارتباط و دخالتی نداشتند.
همین رادیو در گفتار فارسی دیگر از قول هفته نامه «ژون» چاپ مسکو مقاله‌ای از یک مجله آمریکایی ایرانیان مقیم آمریکا و یک دانشجوی ایرانی (که اخیرا وارد آمریکا شد) درباره مطالبی در حمایت از بعضی گروه‌های مذهبی پخش کرد و سپس از قول یک نویسنده ایرانی که مقیم لندن است، گفت: «جنبش کنونی نتیجه فعالیت پنهانی و زیرزمینی چندین ساله‌ای است که نهضت‌های انقلابی در سراسر کشور میان مردم انجام دادند. گروه‌های دیگر از جمله رهبران بعضی از گروه‌های مذهبی و جبهه ملی و لیبرال‌ها فقط در چند ماه اخیر به مبارزه پیوستند. کسی نمی‌تواند پیش‌بینی کند که در آینده نزدیک در این کشور چه واقعه‌ای روی خواهد داد و کسی هم نمی‌گوید که مشکلات کنونی کشور را می‌توان به آسانی حل کرد.»
*** روزنامه اطلاعات؛ چهارشنبه اول شهریور ۱۳۵۷***
برای تعقیب ماجرای فاجعه سینما رکس آبادان
معاون نیروی دریایی شاهنشاهی بر سر گور قربانیان فاجعه آبادان به قرآن قسم خورد
آبادان – خبرنگار اطلاعات: دیروز تیمسار دریادار موقری معاون نیروی دریایی شاهنشاهی گارد پایگاه دریایی و دسته موزیک این پایگاه در مراسم سوم کشته‌شدگان فاجعه سینما رکس آبادان، در گورستان جنت‌آباد این شهر شرکت کردند.
در این مراسم ابتدا دسته موزیک پایگاه دریایی خرمشهر، مارش عزا نواخت. سپس تیمسار دریادار موقری تاج‌های گل اهدایی نیروی دریایی شاهنشاهی را بر گورهای درجه‌داران نیروی دریایی و سایر قربانیان فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس گذاشت.
تیمسار موقری سپس به سی هزار نفر مردم داغدیده آبادان که برای سوگواری به گورستان آمده بودند تسلیت گفت و افزود: خواهران و برادران عزیز مسلمان، حادثه تاثرانگیز و جانگداز سینما رکس را به شما تسلیت می‌گویم، یقین داشته باشید طبق اوامر شاهنشاه آریامهر که شرف صدور یافت، به زودی علت واقعه و مسببین آن روشن و شناخته خواهند شد و آنها به اشد مجازات خواهند رسید.
خواهران و برادران مسلمان، در این موقعیت خطیر که همه شما داغدار و رنجدیده هستید باید خونسرد و صبور باشید و اجازه ندهید افراد فرصت‌طلب در صف‌های متحد شما میهن‌پرستان رخنه کنند و برادر را به جان برادر بیندازند.
برادران سرباز شما که پاسدار جان و ناموس شما مسلمانان با خدا هستند از واقعه جانگداز «شنبه خونین» آبادان، متاثرند و تاثر آنان از این واقعه، کمتر از غم و اندوه شما نیست.
تیمسار موقری سپس در حالی که بغض گلویش را گرفته بود و اشک در چشمانش حلقه زده بود، یک جلد کلام الله مجید از فرنج نظامی خود بیرون آورد و پس از بوسیدن قرآن، گفت: به این قرآن سوگند یاد می‌کنم که تا آخرین نفس، جریان واقعه اسفناک سینما رکس را تعقیب و مسببین این فاجعه را برای مجازات به دست عدالت بسپارم.
***
مجلس ختم ۳۰ هزار نفری بر مزار کشته‌شدگان
آبادان – خبرنگار اطلاعات: شهر آبادان در سومین روز فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس که طبق آخرین آمار ۳۷۷ کشته بر جای گذاشت از وجود شهروندان خالی شد و ده‌ها هزار تن از اهالی این شهر در گورستان به عزاداری پرداختند. دیروز ده‌ها اتومبیل حامل تاج‌های گل از سوی طبقات مختلف مردم و سازمان‌های دولتی به سوی گورستان حرکت کرد و مردم بر گور قربانیان این فاجعه شاخه‌های گل نثار کردند.
اتومبیل حامل تاج گل که از بلندگوهای آن آیات قرآن تلاوت می‌شد ابتدا در شهر حرکت کردند. سپس آبادان را به قصد گورستان «جنت‌آباد» ترک گفت. دیروز برای پیشگیری از هر گونه سانحه‌ای جمعیت شیر و خورشید سرخ آبادان در محوطه گورستان یک درمانگاه سرپایی با عده‌ای پزشک و پرستار و مجهز به چند دستگاه آمبولانس دایر کرد و دکتر حسین یساری مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ آبادان نظارت بر آن را به عهده گرفت. شهرداری آبادان نیز جاده‌های منتهی به گورستان را آبپاشی کرد و یک سرویس اتوبوس‌رانی مرکب از ده‌ها اتوبوس برای حمل مسافر بین شهر و گورستان برقرار کرد.
ساعت یک بعدازظهر دیروز همچنین صدها اتومبیل با تاج‌های گل روانه گورستان آبادان شد. اتومبیل‌های حامل ۳۷۷ تاج گل به نشانه یادبود ۳۷۷ قربانی این فاجعه که عکس قربانیان نیز بر آنها نصب شده بود، از سوی طبقات مختلف مردم، شهردار، انجمن‌های شهر و شهرستان شیر و خورشید سرخ، نیروی دریایی، شهربانی، اتاق‌های اصناف و بازرگانی و بازاریان رهسپار گورستان شد.
عزاداری در گورستان
دیروز مردم آبادان در شرایط گرمای ۴۷ درجه این شهر که توام با گرد و غبار بود در دسته‌های مختلف به گورستان رفتند و شهر را خالی از سکنه کردند. در چنین شرایطی آبادان در سکوت و تنهایی ماند. در گورستان طبقات مختلف مردم بر اساس آداب و رسوم بومی خود به عزاداری پرداختند.
گوشه‌ای از گورستان به عزاداری دسته بوشهری‌های مقیم آبادان اختصاص یافت و عزاداران بوشهری در دسته‌های چند صد نفری در حالی که سنج و دمام (نوعی طبل) در دست داشتند به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی پرداختند. زنان این گروه در حالی که جامعه‌های خود را بر تن می‌دریدند شیون می‌کردند و خاک بر سر و روی خود می‌پاشیدند.
دسته عزاداران آبادانی که نسبتا متشکل‌تر از دیگر دسته‌ها بود و قریب ۲ هزار سینه‌زن و نوحه‌خوان آن را همراهی می‌کردند گورستان را در شعاع شیون‌های خود گرفتند و به عزاداری پرداختند.
بازماندگانی که دیوانه شدند
دیروز بار دیگر در جریان عزاداری در گورستان آبادان ده‌ها زن و دختر مشاعر خود را از دست دادند و به کارهای غیرعادی دست زدند. در گوشه‌ای از گورستان زنان و دختران آبادانی که هر یک عزیزانی را از دست داده‌اند اجتماع کرده بودند و شیون می‌کردند، زن‌ها گاه جامه‌های خود را بر تن می‌دریدند و گاه آنقدر سرهای خود را بر گور عزیزانشان می‌کوفتند که یا در فوران خون از حال می‌رفتند و یا دیوانه می‌شدند و بر گور‌ها به رقص بر می‌خاستند. چند زن که دستخوش احساسات مادرانه خود شده بودند ناله و نفرین و شیون و قهقهه‌های توام خود را فریاد می‌کشیدند و رقت‌بارترین صحنه‌های ممکنه را به وجود می‌آوردند.
بی‌تابی زن‌ها اشک را بر چهره مردم جاری می‌کرد. ده‌ها زن و دختر از شدت جراحات وارده توسط آمبولانس به بیمارستان‌های شهر انتقال یافتند و برخی از آنها بستری شدند.
دیروز همچنین ده‌ها زن و دختر از شدت ناراحتی غش کردند و با به حال اغماء افتادند که این گروه نیز به بیمارستان‌های آبادان انتقال یافتند.
گورستان و گل‌فرشی از گل‌های سرخ
گورستان آبادان در سومین روز فاجعه بزرگ سینما رکس مملو از شاخه‌های گل بود. بدون شک خاک‌های این گورستان هرگز شاهد گلفرش شدن نبوده است. دیروز سراسر گورستان انباشته از شاخه‌های گل و گلبرگ‌های پرپر شده بود و گورستان در انبوه گل‌های سرخ تفسیری دیگر گونه یافته بود. دیروز دست کم ۳۰ هزار آبادانی در گورستان شهر به عزاداری پرداختند.
۳۰ الی ۴۰ نفر موفق به نجات خود شدند
ستاد خبری آبادان خبرنگار اطلاعات: محمدباقر نمازی استاندار خوزستان در سومین روز فاجعه خونین آبادان در گفت‌وگویی با ستاد خبری روزنامه اطلاعات در آبادان کلیه شایعات روزهای اخیر را در خصوص ابعاد این فاجعه تکذیب کرد و به محمد منصوری خبرنگار اعزامی ما از اهواز گفت: اجساد قربانیان این فاجعه بزرگ ملی با حضور مقامات قضایی، بهداری و بهزیستی و نیروی دریایی مورد شمارش قرار گرفت و تعداد آنها دقیقا ۳۷۷ نفر اعلام شد و در جستجوهای بعدی که هنوز هم ادامه دارد جسد دیگری به دست نیامد. در میان اجسادی که برای شناسایی به گورستان جنت‌آباد آبادان حمل شده بود ۱۰۶ جسد مورد شناسایی قرار گرفت و هویت آنها اعلام گردید.
شایعاتی که پیرامون تعداد کشته‌شدگان بر سر زبان‌هاست صحت ندارد و این شایعات نه تنها باری از شانه ما بر نمی‌دارد بلکه باعث وحشت بیشتر مردم نیز می‌گردد. استاندار خوزستان افزود: بر اساس آخرین آمار‌ها ۳۰ الی ۴۰ نفر از کسانی که در سینما حضور داشتند موفق به نجات خود شده‌اند. در این استان هیچ شخصیتی یا دستگاهی از دیگران مستثنی نیست و بدون شک مسببین این فاجعه ولو اینکه مقامات امنیتی و انتظامی کشور باشند در صورت شناسایی مجازات خواهند شد. وی ادامه داد: من از مردم انتظار دارم مسببین حادثه را ولو اینکه مقامات امنیتی و من هم یکی از آنها بوده‌ام، بدون هیچ ترس و تردیدی معرفی کنند. در حال حاضر بر اساس تقاضاهای ما هیاتی از سوی نخست‌وزیر به آبادان آمده است و سرگرم تحقیق پیرامون این فاجعه می‌باشد، باز هم از مردم تقاضا می‌کنم اگر مدرکی دال بر ذینقش بودن شخصی ولو خود من در دست دارند تا قبل از پایان تحقیقات گروه نخست‌وزیری در اختیار آنها قرار دهند. استاندار در پایان سخنان خود گفت: من نتایج حاصله از تحقیقات را به طور مرتب به اطلاع نخست‌وزیر می‌رسانیم.
***
۳۰ مظنون به شهربانی آبادان احضار شدند
به موجب گزارش خبرنگاران ما، کاظم نیلفروشان و محمد منصوری، چهار روز پس از «شنبه خونین آبادان» این شهر همچنان به صورت نیمه تعطیل است و هشتاد درصد از کسبه و اصناف به عنوان همدردی با خانواده‌های داغدار و ابراز خشم و تنفر نسبت به مسببین مرگ ۳۷۷ نفر مغازه‌ها و محل کسبشان را تعطیل کرده‌اند.
نادری، رمضانی و اکبری، صاحب، مدیر و مسوول حفاظت سینما «رکس» آبادان با قرار ممنوع‌الملاقات از سوی صرافی بازپرس شعبه دوم دادسرا روانه زندان شدند.
یک مقام آگاه قضایی در این مورد به خبرنگاران ما گفت: علاوه بر این ۳ نفر هنوز کسی زندانی نشده است اما طی دیروز و امروز حدود سی نفر مظنون برای بازجویی به شهربانی احضار شده‌اند.
تیمسار رضا رزمی رییس شهربانی آبادان که به تهران احضار شده است روز ششم فروردین ماه امسال به ریاست شهربانی آبادان منصوب شد.
وی قبلا با درجه سرهنگی عهده‌دار ریاست شهربانی قم بود. تیمسار رضا رزمی که متولد اصفهان است در شرایطی به تهران احضار شد که از جلسه طولانی ظهر دیروز خارج می‌شد.
در این جلسه ۶ نفر اعضای هیات اعزامی نخست‌وزیری و فرماندار آبادان شرکت داشتند. در حال حاضر سرهنگ امینی معاون انتظامی شهربانی آبادان در غیاب تیمسار رزمی عهده‌دار امور شهربانی است.
***
ملاقات نمایندگان مردم آبادان با مراجع تقلید در قم
کشف مدارک فوق العاده سری فاجعه آبادان
به طوری که کسب اطلاع شده است مقامات پلیس آبادان و سایر مقامات مهم و مسوول به شواهد و مدرک مهمی در مورد علت فاجعه آتش‌سوزی سینما «رکس» آبادان دست یافته‌اند.
یک مقام مسوول در این مورد به کاظم نیلفروشان خبرنگار ما گفت: این مقامات مطالب بدست آمده را فوق مهم و سری اعلام نموده و در حال حاضر از افشای آن خودداری می‌کنند.
این مقام افزود: در حال حاضر مقامات پلیس و سایر مقامات ذیصلاح سرگرم بررسی این اطلاعات سری و اطلاعات به دست آمده هستند، در حال حاضر امکان هیچ نوع افشاگری در مورد اطلاعات به دست آمده وجود ندارد و اظهار امیدواری می‌شود که در روزهای آینده با تکمیل شدن اطلاعات به دست آمده گوشه‌هایی از این اسناد توسط مقامات مهم مملکتی فاش گردد و پرده از روی اسرار خرابکاری سینما، «رکس» آبادان برداشته شود.
کنترل شهر
در حال حاضر شهر آبادان در کنترل دقیق نیروهای پلیس می‌باشد، علاوه بر نیروهای پلیس که از روز حادثه در آماده باش کامل بسر می‌برند، سایر نیروهای مسلح از جمله پایگاه دریایی خرمشهر و هنگ ژاندارمری آبادان در حالت آماده باش بسر می‌برند.
به طوری که گفته می‌شود مقامات مسوول لشگری و کشوری آبادان که دایما با تهران و نیز با استاندار خوزستان در تماس هستند، همه نوع پیش‌بینی‌های لازم برای جلوگیری از هر گونه واقعه اتخاذ کرده‌اند.
وضع خیابان‌ها
کاظم نیلفروشان و محمد منصوری خبرنگاران اطلاعات که دیشب تا صبح در خیابانهای آبادان بسر برده بودند در گزارش خود می‌نویسند: دیشب و امروز نیز به غیر از مناطق حساس شهر که توسط پلیس و نیروهای نظامی کنترل می‌شود، دسته‌های ۱۰ نفره افراد مسلح پلیس نیز پیاده در خیابان‌ها در حرکت هستند و هر نوع تجمعی را برهم می‌زنند و به مردم اخطار می‌کنند که دور هم جمع نشوند.
همچنین اتومبیل‌های گشتی پلیس مجهز به بی‌سیم نیز دیشب محل‌های خارجی‌نشین «بریم» شرکت نفت و تاسیسات و پالایشگاه شرکت ملی نفت آبادان را تحت کنترل شدید قرار داده‌اند.
ملاقات با روحانیان
گزارش رسیده از خوزستان حاکیست: دیروز عده‌ای از معتمدین آبادان و خرمشهر به تهران عزیمت کردند تا در قم و چند شهر مذهبی دیگر با آقایان روحانیون ملاقات کنند. به قرار اطلاع این ملاقات‌ها مربوط به فاجعه آتش زدن سینما رکس آبادان خواهد بود.
***
گزارش خبرگزاری فرانسه درباره حوادث ایران
تهران – خبرگزاری فرانسه: روز سه‌شنبه صدها هزار نفر از تهرانی‌ها در آستانه چهار روز بحرانی که روزهای عزاداری شیعیان در ماه رمضان است پایتخت را به سوی سواحل دریای خزر ترک گفتند.
توده‌های مردم که در شهر مانده‌اند هنوز در وحشت تکان دهنده‌ای که سوء قصد به سینما آبادان در سراسر ایران به وجود آورده بسر می‌برند و از رفتن به سینما‌ها که در حال تعطیل هستند خودداری می‌کنند.
در حادثه آتش‌سوزی سینما رکس متجاوز از چهار صد نفر کشته شده‌اند و ظرف دو ماه اخیر ۲۹ سینما طعمه آتش شده است. بسیاری از وعاظ و روحانیون مسلمان این عملیات ننگین را محکوم کرده‌اند. در این روز‌ها تنها مساجد در فعالیت خواهد بود. کلیه رستوران‌ها و اماکن عمومی تعطیل است.
به عقیده ناظران آگاه روز چهارم سپتامبر که روز عید فطر است ایران از آستانه خطر خواهد گذشت و شاهنشاه مراسم عید را بر پا خواهند کرد.
***
تظاهرات مردم مشهد
مشهد – خبرگزاری پارس (پانا): دیروز بیش از سی هزار نفر از مردم مشهد، زنان، دانشجویان، فرهنگیان و دانش‌آموزان، کارگران، کشاورزان، اصناف، ورزشکاران و سایر طبقات در یک اجتماع عظیم و پرشکوه ملی در شهر مقدس مشهد در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا علیه‌السلام، حادثه غم‌انگیز و تکان دهنده مرگ ۳۷۷ انسان بیگناه را در آبادان محکوم کردند و آن را یک فاجعه ملی خواندند و نیز مراتب خشم و نفرت خود را نسبت به عاملان این حادثه غیرانسانی اعلام داشتند.
در این اجتماع بزرگ که در میدان ۲۸ امرداد مشهد برگزار شد پس از قرائت آیاتی از کلام‌الله مجید و سخنرانی پرشور نمایندگان کشاورزان، کارگران و اصناف و اشعار میهنی، قطعنامه‌ای از سوی اجتماع کنندگان قرائت شد که در آن، این عمل وحشیانه به شدت محکوم شد و از آن به عنوان یک فاجعه ملی یاد شده است.
پس از سخنان نماینده کشاورزان که در آن به هولناکی فاجعه اشاره شد، نماینده کارگران طی سخنانی خطاب به حاضران گفت: آنکس که دست به خون بنی نوع بیگناه بیالاید دست به خون بشریت زده است زیرا کل نفس انسانی به مثابه واحد است و اقدام به جنایت و خون‌ریزی جنایت به کل نفس بشری است.
نماینده اصناف نیز در سخنان خود با تشریح جزییات این حادثه رقت‌بار گفت: بیاد شما می‌آورم رنج و اندوه پدران و مادران و خواهران و برادرانی که عزیزان خویش را در این جنایت هولناک از دست دادند، چه فریادهایی که از گلوی آنان برآمده و چه سرشک‌های خاموشی که بر چهره‌ها و گونه‌های آنان نشسته است. اینک جا دارد که در این فاجعه عظیم، در این ماتمی که ملت ما را فرا گرفته است دست نیاز بسوی خدای بزرگ بریم و از او بخواهیم که به ما فرصتی دهد که عامل خوبی‌ها و نیکی‌ها و خیرات باشیم نه شر و زیان و فساد.
در پایان قطعنامه قرائت شد که مورد تاثیر حاضران قرار گرفت. در این قطعنامه اشاره شده است که:
۱- پیوند ملت غیور و شاه‌پرست ایران با اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر رهبر عالیقدر ملت ایران و شیعیان جهان و نظام شاهنشاهی این مرز و بوم کهن پیوندی است ناگسستنی.
۲- مردم مسلمان ایران فاجعه کشتار بی‌رحمانه گروهی از هموطنان از دست رفته خود را در سینما رکس آبادان محکوم کرده، با بازماندگان قربانیان حادثه همدردی می‌کنند.
۳- ملت ایران ضمن ابراز عمیق‌ترین مراتب انزجار و تنفر خود از ویرانگری‌های گروهی عوامل شناخته شده بیگانه که به تبعیت از هدف‌های شناخته شده دشمنان این مملکت دست به ویرانگری و قتل و کشتار مردم بیگناه این مرز و بوم زده و می‌زنند، تعقیب سریع و قانونی و مجازات شدید عاملین این فاجعه عظیم ملی را از دولت خواستاریم.
*** روزنامه اطلاعات؛ پنجشنبه ۲ شهریور ۱۳۵۷***
فاجعه آبادان رسما عمدی اعلام شد
اعلامیه زیر امروز درباره آتش‌سوزی آبادان به طور رسمی انتشار یافت. هیات مستقلی که برای رسیدگی به علت آتش‌سوزی سینمای رکس آبادان اعزام شده بود با شرکت سه کار‌شناس مسائل ایمنی از طرف شرکت ملی نفت ایران، شهرداری پایتخت و سازمان دفاع غیرنظامی کشور به همراهی سه نفر نمایندگان نخست‌وزیر و وزارت کشور با تشکیل جلسات مکرر در فرمانداری آبادان و بازدید از محل و مصاحبه با شاهدان عینی و مذاکره با مسوولان امر بررسی‌ها و تحقیقات لازم را معمول داشته و به اتفاق آراء علت وقوع حریق را به شرح زیر گزارش کرده‌اند:
با توجه به مشاهدات در محل آتش‌سوزی و عوامل موجود بررسی‌های فنی عمیق وقوع آتش و گسترش سریع آن به طور قطع عمدی بوده و روش عملیات تخریبی آن به شرح زیر می‌باشد:
عامل یا عاملین به وسیله پاشیدن مایعات سریع‌الاشتعال در طول سالن انتظار از ابتدای پله راه خروجی شمالی سینما آن را مشتعل و از در شمالی خارج می‌شوند و با توجه به اینکه دو طرف راهرو انتظار به وسیله چوب دکور داده شده بود آتش در سرتاسر راهرو سریعا گسترش یافته، از مراکز هواکش و درب‌های با چارچوب فلزی که از فیبر ساخته شده بود داخل سالن که عموما دیوارهای از چوب و سقف بوسیله اکوستیک دکور داده شده نفوذ و در نتیجه قسمت شرق و شمال و سقف انبار فوقانی راهرو که در طول سینما امتداد دارد مشتعل و راه خروجی تماشاچیان به کلی مسدود گردیده بود و ضمن آنکه دود و گاز ایندریدکربنیک محیط سالن را آلوده و خفقان به وجود آورده به طوری که حرکت از عده‌ای از تماشاچیان سلب و منجر به هجوم بقیه افراد به قلب سالن نمایش که بدون دروازه خروجی بوده شده و در نتیجه تعداد نفرات موجود در سالن ابتدا دچار خفگی و سپس شهید می‌شوند.
ضمنا گزارشی که در نتیجه بررسی‌های محلی از طرف مقامات و مسوولان محلی به طور جداگانه به عمل آمده علاوه بر تایید مطلب فوق به شرح زیر است: پس از بررسی از بقایای اجسام سوخته شده در انبار سرتاسری داخل سالن نمایش بقایایی کشف و صورت جلسه گردیده است که بنا به اظهار متخصصین مربوط بقایای مذکور شامل باطری و سیم هادی الکتریسیته و فیلامان به قطعات متلاشی شده و بطری آتش‌زا بوده که تماما تعلق به یک بطری آتش‌زا داشته است. بقایای بطری آتش‌زای مکشوفه صورت جلسه گردیده و نگهداری شده است.
گزارش کار‌شناسان درباره چگونگی آتش‌سوزی به شرح زیر است:
آتش‌سوزی در حدود ساعت ۲۱:۴۵ در سانس آخر شروع شده است. به علت نبودن مسوولان در محل و از طرفی به علت نبودن ارتباط مستقیم تماشاچیان با خارج و نیز عدم دید مردم اطراف ساختمان سینما به محل وقوع حادثه اطلاع از وقوع حریق با تاخیر انجام می‌شود. به محض اطلاع شهربانی از وقوع حریق مراتب تلفنی به آتش‌نشانی پالایشگاه در ساعت ۲۲:۱۰ اعلام و وسائل اولیه آتش‌نشانی در محل حاضر می‌شود، برای اطفاء حریق سعی می‌نمایند از شیر واقع که در فاصله ۶۰ متری سینما قرار دارد به علت شکستگی محل الصاق قابل استفاده نبوده مجددا شیر آب خیابان زند که به فاصله ۱۶۰ متری سینما می‌باشد مراجعه ولی به علت آنکه با موزائیک مفروش بوده قابل استفاده نگردید. بالاجبار به شیر آب خیابان امیری که به فاصله ۱۶۰ متری است و در نبش بازار و در جهت مخالف لوله‌کشی می‌باشد که متاسفانه به علت نبودن آب فشار کافی قابل استفاده نبوده لذا از تانکر چهار هزار لیتری ماشین آتش‌نشانی شرکت نفت آب گرفته و شروع به اطفاء می‌نماید که به همین علل در حدود پانزده دقیقه مبارزه به تاخیر می‌افتد. بلافاصله ماشین آتش‌نشانی نیروی دریایی از خرمشهر و ماشین آتش‌نشانی اداره بندر خرمشهر با در نظر گرفتن فاصله زیاد از خرمشهر به آبادان به محل وقوع حریق رسیده و شروع به همکاری می‌نماید.
توضیح آنکه عده‌ای در حدود سی الی چهل نفر از تماشاچیان سینما موفق به فرار از در سی ریالی شده ولی بقیه افراد که تعداد آنها ۳۷۷ نفر اعلام گردیده به علت هراس و خفگی ناشی از دود و گاز اکسید کربن موجود در سالن موفق به استفاده تنها در آماده برای فرار نمی‌شوند.
گزارش علت کثرت تلفات را به شرح زیر ذکر می‌کند:
۱- عدم حضور مسوولان و افراد آموزش دیده و موظف از طرف مدیر سینما در داخل سینما و راهروی در ورودی.
۲- عدم آمادگی شیرهای آب آتش‌نشانی و عدم تجهیز دستگاه‌های آتش‌نشانی (شهرداری آبادان فاقد سازمان آتش‌نشانی است).
۳- عدم حضور نگهبان از طرف واحدهای انتظامی در محل سینما با توجه به حساسیت موقع و محل و حوادثی که اخیرا در شهر انتظار می‌رفت (در تاریخ ۳۷/۵/۲۷ همین سینما مورد هجوم خرابکاران قرار گرفته بوده است).
کار‌شناسان نظر داده‌اند که گو اینکه در اطفاء حریق تاخیری روی داده ولی مواد آتش‌زای بکار برده شده به اندازه‌ای سریع عمل کرده که آتش و دود و گازهای خفه کننده موجود در سالن در همان دقایق اولیه موجب بی‌حسی و خفگی تماشاچیان گردیده است.
***
تظاهرات وسیع مصیبت‌دیدگان آبادان
در پنجمین روز حادثه جانگداز سینما رکس آبادان که منجر به قتل بیش از ۳۷۷ تن از هموطنان ما شد، رویداد‌های مهمی در تعقیب و احضار رییس شهربانی این شهر تیمسار سرتیپ رزمی به تهران در آبادان و تهران رخ داد.
در آبادان چهار تن از کارگران و کارکنان سینما رکس که پس از آتش‌سوزی بازداشت شده بودند پس از بازجویی و تحقیق آزاد شدند. آزادشدگان حسین اکبری مسوول بوفه، قربانعلی پلنگی مستخدم و علی و کاظم نام دارند. بی‌گناهی این عده پس از سه روز بازداشت تایید شد. این عده گفتند به محض اطلاع از حادثه، جریان را به شهربانی اطلاع داده‌اند. از طرفی شهربانی آبادان اعلام کرد که بلافاصله جریان را به آتش‌نشانی اطلاع داده است ولی اتومبیل‌های اطفای حریق که به محل اعزام شده‌اند علاوه بر تاخیر، مجهز هم نبوده‌اند. کمیته قضایی استان با شرکت رییس دادسرای استان و الماسی دادستان سرگرم بررسی جزییات حادثه هستند.
یکی از بازماندگان حادثه (بخشی‌زاده) که فرزند خود را در این ماجرا از دست داده، در حضور خبرنگاران به رییس هیات اعزامی گفت من نیم ساعت پس از حادثه با کمک چند تن از اهالی درصدد کمک به محاصره‌شدگان در آتش برآمدیم. ولی ماموران مانع شدند. او گفت اتومبیل‌های آتش‌نشانی به موقع به محل نرسیدند و تازه وقتی آمدند یا آبی نداشتند و یا مقدار کمی آب داشتند. این اتومبیل‌ها فاقد وسایل لازم بودند.
خبرنگاران ما گزارش می‌دهند روز گذشته گروه کثیری از مصیبت‌دیدگان و بستگان قربانیان حادثه در نقاط مختلف شهر آبادان تظاهرات گسترده‌ای براه انداختند.
بنا بر گزارش خبرگزاری پارس دیروز و دیشب کابل‌های متعددی متعلق به شرکت مخابرات به آتش کشیده شد.
احداث بنای محبت در گورستان آبادان
اهواز – خبرگزاری پارس – پانا : کمیته کمک به خانواده‌هایی که در جریان آتش‌سوزی سینما رکس آبادان سرپرستان خود را از دست داده‌اند اعلام کرد با شروع کار این کمیته گروه‌های مختلف مردم با مراجعه به فرمانداری و مخابره تلگرام و یا از طریق تلفن آمادگی خود را برای همکاری با این کمیته و دادن کمک‌های لازم اعلام کرده‌اند. از جمله یک هموطن تهرانی خبر آمادگی خود را برای ایجاد بنایی به نام محبت در گورستان آبادان اعلام کرده است. این شخصیت همچنین آمادگی خود را برای سرپرستی ۲۰ تا ۳۰ خانواده که سرپرستان خود را از دست داده‌اند اعلام کرده است.
***
توضیح استاندار خوزستان درباره مجازات مسوولان فاجعه
دیروز استاندار خوزستان در مورد مطلب مبنی بر شکایت عده‌ای از مردم در خصوص مسامحه ماموران اطفاء حریق سینما رکس آبادان گفت پاسخ این سوال به خبرنگار روزنامه اطلاعات این بوده است که این مساله از طرف عده‌ای با خود من نیز در میان گذارده شده است و همانگونه که اطلاع دارید چگونگی آتش‌سوزی این سینما که متاسفانه منجر به کشته شدن عده‌ای شد هم اکنون از سوی هیات اعزامی در دست بررسی است و در صورت اثبات این امر مسوول و یا مسولین به شدت مجازات خواهند شد و در مورد هیچ کس و هیچ دستگاهی حتی خود من در صورت خلاف کوچکترین گذشتی نمی‌شود. استاندار خوزستان در پایان هر گونه مطالب دیگری را در این زمینه بی‌اساس دانست.
***
تلگرام همدردی رهبران جهان
به دنبال فاجعه بزرگ آبادان که منجر به کشته شدن صدها تن از هموطنان ما شده است در یکی دو روز اخیر از سوی رهبران و مقامات طراز اول کشورهای مختلف جهان پیام‌های تسلیتی به عنوان شاهنشاه آریامهر مخابره شده است.
در این پیام‌ها که از سوی حضرت رییس‌جمهوری مصر، حضرت رییس‌جمهوری لیبریا، حضرت رییس‌جمهوری سنگال، ژنرال ضیاءالحق فرمانده حکومت نظامی و رییس دولت جمهوری اسلامی پاکستان، حضرت رییس‌جمهوری کامرون، حضرت رییس‌جمهوری آرژانتین، حضرت رییس‌جمهوری ساحل عاج، معاون ریاست جمهوری عربی مصر، جناب ویلیام راجرز وزیر خارجه پیشین آمریکا مخابره شده، اعمال غیرانسانی عوامل جنایتکار در آبادان به شدت مورد نکوهش قرار گرفته است.
*** روزنامه اطلاعات؛ یکشنبه ۵ شهریور ۱۳۵۷***
گزارش کار‌شناسان ایمنی درباره آتش‌سوزی آبادان
برای فرو نشاندن آتش ۲۵ دقیقه تاخیر شد
تهران – خبرگزاری پارس: دو تن از کار‌شناسان فنی و ایمنی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، رییس اداره نظارت ایمنی ساختمان‌ها و تاسیسات سازمان دفاع غیرنظامی کشور که به دستور آقای نخست‌وزیر به منظور انجام تحقیقات و مطالعاتی درباره علل آتش‌سوزی سینما رکس آبادان به این شهرستان رفته بودند در یک مصاحبه مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی نتایج تحقیقات و بررسی‌های خود را درباره این آتش‌سوزی وحشتناک که منجر به از بین رفتن ۳۷۷ نفر از هموطنان ما شده است در اختیار خبرنگاران گذاشتند.
کار‌شناسان در مورد اینکه ممکن است این حادثه عمدی باشد یا تصادفی گفتند: محل حادثه دقیقا معاینه شد و نتیجه گرفتیم که حریق نمی‌تواند یک حادثه طبیعی باشد، مثل اتصال سیم برق یا منابع حرارتی دیگر به نحوی که در این فاصله کوتاه تعداد زیادی از هموطنان ما را در محاصره خود قرار دهد.
به نظر ما عاملین یا عامل از مایعات قابل اشتعال استفاده کرده‌اند بدین نحوه که ابتدا مایعات را در راهرویی که شمال و غرب سینما را در بر دارد منتشر کرده و پس از مشتعل کردن آنها از در خروجی شمالی خارج می‌شوند. با توجه به اینکه سقف سینما از چوب و اکوستیک بوده مایع قابل اشتعال سرتاسر سالن سینما را در زمان بسیار کوتاه در بر گرفته است.
سوال شد انگیزه جلوگیری ماموران از کمک مردم برای خاموش کردن آتش چه بوده است. جواب داده شد: ممکن است ماموران شهربانی جلوی افراد را گرفته باشند و اگر قبول کنیم که ماموران جلوی عبور مردم عادی را گرفته‌اند به نظر ما کار بسیار خوبی است زیرا وقتی که یک محل آتش می‌گیرد کسانی که باید با آتش مبارزه بکنند افراد عادی نیستند زیرا آنها اطلاع فنی ندارند و خود ممکن است گرفتار شوند. اصولا در تمام دنیا آتش‌نشانی گارد مخصوص دارد که به افراد عادی اجازه نزدیکی نمی‌دهد و این گارد در کشور ما همان ماموران انتظامی هستند.
در پاسخ این سوال که چه کسی وقوع حادثه را به اطلاع ماموران رسانده است، گفته شد: گویا یک نفر که معلوم نیست عابر بوده یا تماشاچی موضوع را به شهربانی اطلاع می‌دهد و بلافاصله افسر پلیس سروان احیایی مستقیما به سازمان آتش‌نشانی، رییس شهربانی و سایر مقامات تلفن می‌زند و آنها را در جریان می‌گذارد. در زمینه علل تاخیر در اطفاء حریق بازرسان اعزامی گفتند: با توجه به موقعیت حریق باید قبول کرد که تاخیری وجود داشته است زیرا اگر سریع اطلاع داده می‌شد و ماموران آتش‌نشانی هم سریع می‌رسیدند شاید آتش نمی‌توانست تمام افرادی را که از بین رفته‌اند از بین ببرد ولی چون آنجا نبوده‌ایم نمی‌دانیم دقیقا چقدر تاخیر شده است.
در مورد علت تاخیر گفته شد: آگاه ساختن شهربانی و آتش‌نشانی، دیر‌تر از موقع بوده است و به نظر ما آتش‌سوزی رخ می‌دهد و بعد از طی زمانی مثلا ۱۵ الی ۲۰ دقیقه به سازمان آتش‌نشانی اطلاع می‌دهند و بلافاصله آتش‌نشانی شرکت نفت کمک می‌کند و با توجه به اینکه فاصله آتش‌نشانی شرکت نفت تا محل حادثه نمی‌تواند بیشتر از ۲ الی سه دقیقه باشد و با توجه به اینکه در بازدید ما از آتش‌نشانی شرکت نفت هم تمام وسایل بدون کوچکترین عیبی آماده بوده است بنابراین به نظر ما تاخیر در اطلاع دادن بوده است. سالن اصلی سینما از غرب محصور به دیواری است که به خیابان منتهی می‌شود و جنوب سالن سینما هم پرده سینما قرار دارد. در نتیجه وقتی آتش‌سوزی در داخل سینما هست کسانی که بیرون هستند دید برای این محل ندارند. باید یادآور شد که سینما در طبقه دوم ساختمان است و زیر آن پاساژ است و این خود باعث شده است که عابرین متوجه آتش‌سوزی نشوند.
در پاسخ این سوال که با توجه به کوتاهی فاصله شهربانی با سینما، چرا ۲۰ دقیقه طول کشیده تا شهربانی از جریان واقع مطلع شود، توضیح داده شد: طبق تحقیقات به عمل آمده در محل، زمان نمایش سانس اخیر فیلم بوده بین ۹ تا ۱۱ و معمولا در این سینما در پایان هر سانس تماشاچی‌ها تخلیه نمی‌شدند بلکه به تدریج سانسی مصادف بوده با بعد از شروع فیلم که کنترل کننده معمولا داخل سینما نشسته و در‌ها را از داخل بسته است و ارتباط آنها از هر طریق با بیرون قطع بوده. وی افزود انتقال حرارت و دود امکان خفقان و در نتیجه بیهوشی تماشاچیان شده است و این امکان که تماشاچیان خود را به درهای فرار برسانند نبوده و در نتیجه تماشاچیان به ضلع غربی سالن منتقل می‌شوند که هیچ گونه در و پنجره‌ای یا بیرون نداشته است. طبق اظهارات شهود چای محل گفته می‌شود احتمالا ساعت ۹:۴۵ دقیقه حریق شروع می‌شود و با توجه به زمانی که در فرم اطلاعاتی ایستگاه آتش‌نشانی شرکت ملی نفت ایران ثبت شده است زمان خبر ساعت ۱۰:۱۰ دقیقه بوده، بنابراین ۲۵ دقیقه تاخیر وجود داشته است. از این گذشته واحدهای آتش‌نشانی هم پس از ورود به محل با کمبود آب روبرو شده‌اند به این صورت که یکی از شیرهای آب آتش‌نشانی در فاصله ۶۰ متری بود شکسته بوده شیر دیگر هم که در فاصله ۱۶۰ متری محل حادثه قرار داشته به علت اینکه با موزائیک مفروش بوده قابل استفاده نگردیده است و همزمان با مراجعه به شیر آب دیگری که آن هم در ۱۶۰ متری و در جهت مخالف سینما بوده است تانکر شرکت نفت که حدود ۴ هزار لیتر آب داشته می‌رسد و از آن استفاده می‌کنند و روی هم رفته زمانی معادل ۱۵ دقیقه در این مورد تاخیر شده است. باید یادآور شد که نوع آتش‌سوزی و شروع بسیار سریع آن در حدی بوده است که با تاخیرهای فوق اگر بهترین تجهیزات آتش‌نشانی را هم بکار می‌گرفتند نتیجه نمی‌داشته است، زیرا دیگر کسی زنده نبوده است. در مورد وجود وسایل آتش‌نشانی در داخل سینما گفته شد: طبق تحقیقات به عمل آمده در سینما سه کپسول آتش‌نشانی و تعدادی خاموش کننده دستی موجود بوده است ولی اولا شدت آتش به نحوی بوده است که نمی‌توانستند از آنها استفاده بکنند و ثانیا کسی نبوده است که از این وسایل به نحو مطلوب استفاده کند. در پاسخ سوال دیگر در زمینه اینکه آیا درهای سینما قفل بوده است یا خیر، گفته شد: از یک طرف باید گفته شود درب‌های ورود و خروج سینما اصولا از بیرون قفلی نداشت که قفل بشود، از یک طرف هم قفل بوده است به این دلیل که درهایی که از سالن انتظار به داخل سالن نمایش باز می‌شود نوعی چفت دارد و این چفت‌ها را از داخل بسته بودند و به مردم حق می‌دهیم که بگویند درب‌ها قفل بوده زیرا نتوانستند از چفت‌ها به عمل دود گاز و آتش استفاده کنند و در‌ها را باز بنمایند. از طرف دیگر در ورودی معمولا از بیرون باز نمی‌شود، ولی از داخل باز می‌شده است در خروجی هم باز بوده و سر کار سرهنگ امینی اولین کسی بوده است که دیده این درب باز بود ولی به علت شدت دود و آتش نتوانسته‌اند از آن برای نجات جان محاصره‌شدگان استفاده کنند.
در مورد نوع جنس درب‌های ورودی سالن سینما گفته شد که چارچوب سه درب ورودی سالن نمایش فلزی و خود درب‌ها از فیبر ساخته شده بود که پس از آتش‌سوزی از بین رفته است. کار‌شناسان وجود هراس و خفگی ناشی از دود و گاز اکسیددوکربن موجود در سالن و سینما را از جمله عواملی دانستند که باعث شده محاصره‌شدگان نتوانند از امکانات و راه‌های فرار استفاده کنند.
***
ماموران سهل‌انگار در آتش‌سوزی آبادان، احضار شدند
در پی دستور آقای آموزگار مبنی بر تعقیب افراد و مامورانی که در جریان فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان برای خاموش کردن آتش و تامین شرایط ایمنی این سینما سهل‌انگاری و مسامحه کرده‌اند فرماندار و رییس فرهنگ و هنر شهرستان آبادان و همچنین مسول آتش‌نشانی شرکت ملی نفت ایران در آبادان به تهران احضار شدند.
دلیل احضار فرماندار و رییس فرهنگ و هنر شهرستان آبادان مسوولیت آنها در کمیته ایمنی سینماهای شهر بوده است.
همچنین آقای آموزگار دستور اکید صادر کردند که دادستان و بازپرس دادگستری آبادان در روزهای تعطیل نیز پرونده فاجعه سینما رکس را به منظور کشف جرم و تامین دلایل و شناختن مرتکبان این آتش‌سوزی عمدی دنبال کنند نتایج بررسی‌های قضات تحقیق دادگستری آبادان به آگاهی عموم خواهد رسید.
ضمنا یک نماینده از امور اجتماعی وزارت دربار شاهنشاهی وارد آبادان شد. وی با همکاری اعضای لژیون خدمتگزاران بشر در آن شهرستان کار شناسایی خانواده‌هایی را که در جریان آتش‌سوزی سینما رکس آبادان سرپرست خود را از دست داده‌اند برای دادن کمک‌های لازم آغاز کرد.
***
اغتشاشات وسیع در آبادان، کرمانشاه، اراک، قم، همدان و تبریز
آبادان – خبرنگاران اطلاعات: ظرف سه روز گذشته، آبادان صحنه ناآرامی‌های بسیار بود. از نخستین ساعت‌های بعدازظهر روز پنجشنبه دوم شهریور، ده‌ها هزار تن از مردم آبادان که در فاجعه سینما رکس عزیزان خود را از دست داده‌اند، با صدها اتومبیل‌های حامل تاج‌های گل راهی گورستان جنت‌آباد شدند.
در حالی که در آبادان پرنده پر نمی‌زد،. گورستان این شهر شاهد عزاداری مصیب‌دیدگان بود. در این میان عده‌ای حدود ۱۵۰ نفر بر اثر شدت گریه و بی‌تابی از حال رفتند و به درمانگاه مستقر در گورستان منتقل شدند.
در پایان مراسم عزاداری در گورستان، عده‌ای به سینه‌زنی پرداختند و گروهی نیز در حالی که شعار می‌دادند و اعلامیه‌هایی پخش می‌کردند چند پرچم با شعارهای مخالف را در میان مردم به اهتزاز در آوردند.
این جمعیت سپس به سوی شهر آبادان روی نهاد و دروازه «خسروآباد» را که توسط سربازان نگهداری می‌شد بدون درگیری پشت سر گذاشت تا به دروازه شهر در منطقه «بوارده» شمالی رسید. در این هنگام ماموران پلیس و سربازان به این عده اخطار کردند که متفرق شده و به طور پراکنده وارد شهر شوند اما با وجودی که حتی چند نفر از رهبران جمعیت با بلندگو از آنان خواستند که با حفظ نظم و آرامش متفرق شوند، اما تظاهرکنندگان زیر بار نرفتند و در حالی که همچنان شعار می‌دادند با پرتاب سنگ به سربازان حمله کردند که با تیراندازی هوایی پلیس و سربازان متفرق شدند. پس از آن دسته‌های جمعیت در حالی که توسط پلیس و سربازان به شدت محافظت و کنترل می‌شدند وارد شهر شدند.
این اجتماع که به طور پراکنده دروازه ورودی شهر را در بوارده شمالی ترک گفت، در خیابان پانزدهم احمدآباد، جمشیدآباد و سده به طور جداگانه دست به تظاهرات زدند.
حمله به بانک‌ها
تظاهرکنندگان سپس دست به تهاجم زده و شیشه‌های بانک بازرگانی فلکه سده را شکستند و پس از آن در دسته‌های جداگانه به ۹ شعبه بانک‌های ملی ایران، صادرات، بازرگانی، سپه و تهران در منطقه سده و خیابان رضا شاه کبیر حمله کرده و کلیه شیشه‌های این بانک‌ها را شکستند و به دنبال سر رسیدن نیروهای پلیس متفرق شدند.
مقام‌های بانکی آبادان که قبلا احتمال وقوع چنین حوادثی را می‌دادند، پیش از آن، اوراق بهادار و پول‌های بانک را به خزانه‌های شعبه‌های مرکزی خود انتقال داده بودند.
خیابان سده که عصر پنجشنبه بیشترین تظاهرات در آنجا صورت گرفت، یکی از مناطق پایین شهر آبادان است که بیشتر قربانیان فاجعه سینما رکس، ساکن آنجا بودند.
در خیابان سده بیش از ۵ حجله بزرگ از طرف مردم برپا شده که روی آن عکس‌های قربانیان سینما رکس نصب گردیده است.
از چندی پیش به این سو چهار منطقه آبادان: خیابان امیری، خیابان عروسیه، منطقه سده خیابان یکم احمدآباد صحنه ناآرامی‌ها بوده است.
پرتاب بمب به سوی کلانتری
عده‌ای نا‌شناس ساعت ۹:۳۰ بعدازظهر پنجشنبه یک بمب دستی به سوی دیوار پشت کلانتری ۵ آبادان پرتاب کردند که با صدای مهیبی منفجر شد و به دنبال آن مردم هراسان از خانه‌ها بیرون ریختند. ماموران پلیس و سربازان بلافاصله محل را محاصره کرده و تحت کنترل قرار دادند و جستجو برای یافتن پرتاب کننده بمب آغاز شد. ماموران همچنین محل پرتاب بمب را جستجو کردند تا تکه‌های آن را بیابند. در این میان به کسی آسیب جانی و مالی وارد نیامد. در حال حاضر کلیه کلانتری‌های آبادان توسط نیروهای ارتش پاسداری می‌شوند.
ساعت ۹ بعدازظهر پنجشنبه نیز در خیابان «امیری» آبادان عده‌ای که سن آنها بین ۱۲ تا ۲۱ سال بود به خیابان‌ها ریخته و دست به تظاهرات زدند. ولی پس از دخالت نیروهای انتظامی متفرق شدند.
بامداد روز بعد نیز مجددا عده‌ای از کوچه‌های خیابان امیری به خیابان ریختند و این بار نیز با دخالت نیروهای انتظامی متفرق شدند.
در این هنگام، در یکی از نقاط شهر عده دیگری دست به تظاهرات زدند و با سنگ و چوب به پلیس حمله کردند. این گروه نیز پس از تیراندازی هوایی گریختند.
چند دقیقه بعد، ۷ دستگاه زره‌پوش ارتش در حالی که سربازان مسلح بر روی آن مستقر بودند، به همراه چند دستگاه جیب و کامیون نظامی در خیابانهای شاهپور، پهلوی و امیری به حرکت در آمدند و کامیون‌های حامل سربازان نیز در خیابانهای مختلف شهر گشت می‌دادند.
در جریان ناآرامی‌های اخیر عده‌ای نیز مجروح شدند از جمله علی اسکندری و هادی رضایی و احمد واعظی از ناحیه پا تیر خوردند. جلال عزیزیان از ناحیه گردن و کمر مجروح شد و عزیز فورمه از ناحیه سر و پیشانی جراحت برداشت، مجروحان به بیمارستان منتقل تحت درمان قرار گرفتند.
آبادان – خبرنگار اطلاعات: انبار بزرگ حمل و نقل «تسهیلات» خرمشهر طعمه حریق شد و میلیون‌ها ریال خسارت به جای ماند.
آتش‌سوزی ساعت ۷ صبح پنجشنبه به علت اتصال سیم برق روی داد و انبار تسهیلات بیش از یک و نیم ساعت در محاصره آتش قرار گرفته بود. ماموران آتش‌نشانی شهرداری خرمشهر پس از چند ساعت تلاش موفق به اطفای حریق شدند.
بنا به گفته مسوولان در این آتش‌سوزی تعدادی بخاری ساخت ژاپن، شیشه و باطری و لوازم اتومبیل و دیگر وسایل سوخت و تبدیل به خاکستر شد و خسارت وارده بین ۷ تا ۸ میلیون ریال اعلام گردید.
انبار حمل و نقل «تسهیلات» خوزستان که به انبار «لاهیجان» معروف بود در جاده شلمچه – خرمشهر – ۴ کیلومتری خرمشهر – قرار داشت.
اتومبیل را آتش زدند
یک اتومبیل پیکان در ایستگاه شماره چهار «فرح‌آباد» در مقابل فروشگاه شرکت ملی نفت آبادان آتش زده شد. ماموران آتش نشانی بلافاصله در محل حاضر شدند و آتش را خاموش کردند.
در کرمانشاه
ساعت ۳:۳۰ بعدازظهر روز پنجشنبه، عده‌ای حدود ۵۰ نفر از یکی از مساجد خیابان جوانشیر بیرون آمدند و در حالی که شعار می‌دادند با پرتاب سنگ به بانک‌های خیابان ۴۰ متری حمله کردند و کلیه شیشه‌های ۸ بانک را در مسیر خود شکستند. این عده با دخالت پلیس متفرق شدند اما ماموران یازده تن از آنان را دستگیر کردند.
حمله به سینما
مشهد – خبرنگار اطلاعات: در تظاهرات دیروز مشهد به دو شعبه بانک و سینما «آسیا» این شهر خساراتی وارد آمد. عده‌ای جوان کمتر از ۱۸ سال قبل از ظهر دیروز به دو بانک سپه شعبه خیابان بهار و بانک صادرات خیابان خسروی نو حمله کردند و با سنگ شیشه‌های بانک‌ها را شکستند. این عده با ریختن بنزین قصد آتش زدن دو بانک را داشتند اما ماموران انتظامی بلافاصله از کار آنان جلوگیری کردند.
همچنین ساعت ۱۱ صبح دیروز عده‌ای در حالی که شعار می‌دادند به طرف سینما آسیا مشهد حمله بردند و شیشه‌های نگهبانی سینما را شکستند.
دیروز در خیابانهای «خسروی نو» و «تهران» شهرستان مشهد که در مجاورت آستان قدس رضوی قرار دارند، از اتومبیل خبری نبود و ماموران اجازه توقف و پارک به هیچ اتومبیل در این دو خیابان نداده بودند.
راهپیمایی در یزد
یزد – خبرنگار اطلاعات: بعدازظهر دیروز هزاران نفر از مردم یزد پس از شرکت در مجلس یادبود قربانیان فاجعه سینما رکس آبادان، در خیابان پهلوی این شهر دست به راهپیمایی زدند. این عده پس از عبور از خیابان پهلوی در میدان امیر چخماق دور زده و به مسجد محمدیه بازگشتند.
تظاهرات در اراک
اراک – بعدازظهر دیروز چند هزار نفر تظاهرکننده که در مسجد حاج آقا صابر در خیابان شاهپور اراک اجتماع کرده بودند، به دنبال ختم سخنرانی یکی از وعاظ، در محوطه مسجد اقدام به دادن شعار کردند. تظاهرکنندگان که مسجد را در محاصره ماموران انتظامی می‌دیدند در صفوف منظمی از مسجد بیرون آمدند و در حالی که شعار می‌دادند به سوی میدان مجسمه واقع در یکصد متری مسجد به راه افتادند. در این میدان ماموران انتظامی تظاهرکنندگان را متفرق کردند.
تظاهرات در دزفول
بانک ملی شعبه خیابان «فروهر» دزفول به آتش کشیده شد. ساعت ۳ بعدازظهر دیروز عده‌ای به بانک ملی حمله کردند و پس از خرد کردن شیشه‌ها، بانک را آتش زدند و گریختند. ماموران آتش‌نشانی با کمک ماموران انتظامی آتش را مهار کردند. در این آتش‌سوزی به ساختمان بانک خسارت زیادی وارد آمد.
تظاهرات در تبریز
تبریز – خبرنگار اطلاعات: بعدازظهر دیروز در بازار تبریز تظاهرات وسیعی به راه افتاد. تظاهرات از ساعت ۳ بعدازظهر آغاز شد و بیش از سه هزار تن در خیابان شاه‌بختی در حالی که شعارهای ضد دولتی می‌دادند در مسیر خیابانهای پهلوی و خاقانی به راه افتادند. ماموران در خیابان تربیت با تظاهرکنندگان روبرو و آنها را متفرق کردند. بلافاصله گروه‌های دیگری از مساجد بیرون آمده و در همان مناطق دست به تظاهرات زدند.
این گروه به طرف خیابان فردوسی به حرکت در آمدند. ماموران انتظامی در چند گروه راه‌های ورودی به بازار و خیابان فردوسی را بستند و با بلندگو به تظاهرکنندگان اخطار کردند. لحظاتی بعد بین ماموران و تظاهرکنندگان زد و خورد سختی در گرفت و ماموران با توسل به گاز اشک‌آور در ساعت ۶ تظاهرکنندگان را متفرق کردند. دیشب همچنین گروهی نا‌شناس در خیابان اردیبهشت تبریز شیشه‌های بانک عمران را شکستند.
تظاهرات قم
قم – خبرنگار اطلاعات: روز پنجشنبه تظاهرات وسیعی در سراسر قم صورت گرفت. تظاهرکنندگان که در صف‌های فشرده علیه دولت شعار می‌دادند با پلیس و نیروهای انتظامی به زد و خورد پرداختند و در اطراف حرم مطهر این تظاهرات شدت بیشتری داشت.
پریروز و دیروز نیز تظاهرات گسترده‌ای در قم صورت گرفت که طی آن ماموران و تظاهرکنندگان به زد و خورد پرداختند. در این درگیری سیزده پلیس و دو افسر شهربانی به سختی مجروح شدند. ولی از تعداد آسیب دیدگان در میان مردم اطلاعی در دست نیست.
***
انجمن شهر اهواز از دولت انتقاد کرد
اهواز- خبرنگار اطلاعات: انجمن شهر اهواز در جلسه اخیر خود ضمن ابراز تاسف از وقوع فاجعه سینما «رکس» آبادان از دولت به شدت انتقاد کرد.
در این جلسه که یک دقیقه سکوت نیز به یاد قربانیان فاجعه اعلام شده بود نمکی، خادمی و اللهی ۳ تن از اعضای انجمن شهر در انتقاد از دولت گفتند:
- دولت تاکنون نتوانسته است در جهت التیام بخشیدن به غم جانکاه مردم خشمگین و داغدیده این استان اقدام فوری، به عمل آورد.
- دولت باید شهامت آن را داشته باشد که به ضعف خود در این مورد اعتراف کند.
فاجعه جانگداز آبادان مردم را خشمگین کرده است و اگر دولت نتواند در دستگیری و معرفی مسببین این فاجعه اقدام کند این امکان وجود دارد که مردم خود وارد عمل شوند. به این ترتیب نباید گذاشت فاجعه دیگری در این منطقه رخ دهد.
اعضای انجمن شهر اهواز اضافه کردند: مقامات استان نیز تاکنون نتوانسته‌اند در شناسایی مسببین فاجعه آبادان اقدام اساسی به عمل آورند و سابقه ندارد که ضعف دستگاه‌های دولتی تا این حد مشهود باشد.
نمکی عضو انجمن شهر اظهار داشت: سه‌شنبه گذشته در ناحیه کمپلو اهواز ۳ مغازه و یک داروخانه مورد دستبرد قرار گرفت و وقتی به کلانتری مراجعه و کمک ماموران انتظامی تقاضا شد پاسخی شنیدیم که مامور نداریم.
***
در یک اجتماع بزرگ در آبادان
نمایندگان آیتالله شریعتمداری مردم را به آرامش دعوت کردند
آبادان – خبرنگاران اطلاعات مقارن ظهر پریروز (پنجشنبه) ۳ تن از نمایندگان عالی‌رتبه حضرت آیتالله العظمی شریعتمداری به منظور بررسی زمینه‌های مختلف وقوع فاجعه سینما رکس آبادان، از قم به این شهر آمدند.
کاظم نیلفروشان و محمد منصوری خبرنگاران ما از آبادان گزارش می‌دهند: نمایندگان اعزامی حضرت آیتالله العظمی شریعتمداری، حجت‌الاسلام فیض (پیشکار آیتالله) حجت‌الاسلام نورمحمدی و حجت‌الاسلام عرفانی هستند که ساعت ۱۲ روز پنجشنبه با قطار وارد خرمشهر شدند و در ایستگاه راه‌آهن مورد استقبال چند تن از روحانیون و اهالی شهرهای آبادان و خرمشهر و دیگر شهرهای خوزستان قرار گرفتند. نمایندگان بی‌درنگ رهسپار سینما رکس آبادان شدند و از قسمت‌های گوناگون سینما نیمه ویرانه رکس که در شنبه‌ای خونین ۳۷۷ نفر در محوطه آن زنده زنده سوختند، بازدید کردند. نمایندگان مذکور پس از بررسی بقایای این آتش‌سوزی و شرکت در یک جلسه و گفت‌وگوهای لازم ساعت ۲ بعدازظهر پنجشنبه (۲ شهریور) به مسجد بهبهانی‌های آبادان رفتند.
در این مسجد که از فزونی جمعیت حتی بیرون آن نیز به اجتماع کنندگان تخصیص یافته بود، حجت‌الاسلام دوست محمدی بر منبر رفت و از سوی آیتالله العظمی شریعتمداری به مردم آبادان به ویژه بازماندگان قربانیان فاجعه شنبه خونین تسلیت گفت. وی ضمن دعوت مردم به آرامش، وحدت و یگانگی، ضمن سخنانی اظهار داشت: اصولا جامعه روحانیت اسلام با فجایعی از این دست و به طور کلی هر حادثه‌ای که منجر به کشته شدن و یا دل‌نگرانی کسی شود مخالف است. ما نتایج بررسی‌های دقیق خود را به اطلاع آیتالله العظمی شریعتمداری خواهیم رساند و ایشان بر اساس گزارش‌های ما نظریاتشان را اعلام خواهند کرد. حجت‌الاسلام دوست محمدی ادامه داد: مسلمانان آبادان نباید دست به اعمال مغایر نص اسلام و جامعه روحانیت بزنند چرا که اسلام هر گونه اقدام غیرانسانی را در هر هیات و شکلی شدیدا محکوم کرده است. مسلمانان نباید اجازه دهند ماجراجویان و خرابکاران غیرمردمی در اسلام رخنه کنند و در جهت حفظ منافع خود و اربابانشان از اعمال هر سوء استفاده‌ای دریغ نورزند.
تظاهرات در بیرون مسجد
این مجلس تا ساعت ۹ بعدازظهر ادامه داشت و در پایان گروهی نا‌شناس که از نقطه نظر مردم آبادان مظنون به نظر می‌آمدند بیرون مسجد دست به تظاهرات زدند و با دادن شعارهایی سعی کردند اجتماع مردم را دستخوش تفرقه و درهم پاشیدگی کنند، ولی مردم با خودداری از پذیرفتن آنها به نیروهای انتظامی کمک کردند تا آنها را متفرق کنند. تظاهرکنندگان سپس به خیابانهای اطراف مسجد ریختند و شیشه‌های چند بانک را شکستند و سرانجام با مداخله نیروهای انتظامی و در پی شلیک تیرهای هوایی از سوی آنها متفرق شدند.
اجتماع‌کنندگان آنگاه خیلی آرام به خانه‌های خود بازگشتند. نمایندگان عالی‌رتبه آیتالله العظمی شریعتمداری بعدازظهر پریروز به گورستان آبادان رفتند و ضمن اظهار تسلیت از سوی آیتالله العظمی شریعتمداری به داغدیدگان این فاجعه با گروهی از مردم به ویژه بازماندگان قربانیان شنبه خونین آبادان به گفت گو نشستند و با آنان همدردی کردند. نمایندگان شب را در آبادان سپری کردند و صبح دیروز (شنبه) آبادان را به مقصد قم ترک گفتند.
عزاداری جوانان
ساعت ۱۲ دیروز (شنبه) صدها تن از جوانان ۱۶ تا ۲۰ ساله آبادانی در حالی که لباس‌های سیاه بر تن داشتند و پرچم‌های سبز و سیاه در دست‌هایشان در اهتزاز بود در صفوفی متشکل از ابتدای خیابان «سده» آبادان به حرکت در آمدند و در حالی که عزاداری می‌کردند به پیشروی پرداختند. در این هنگام یک کامیون حامل سربازان مسلح و پلیس به سوی دسته عزاداران آمد و در موازات آنان به حرکت درآمد.
کاظم نیلفروشان و محمد منصوری خبرنگاران اطلاعات که حدود ناظر این صحنه بودند می‌نویسند: در خیابان «سده» ناگهان این گروه شروع به دادن شعار‌ها و صدها اعلامیه را در اهواز پراکندند.
در این هنگام، بلافاصله ماموران بدون اینکه از کامیون نظامی پیاده شوند، به طرف تظاهرکنندگان، گاز اشک‌آور رها کردند که در نتیجه تظاهرکنندگان با انداختن علم‌ها فرار کردند.
با رفتن ماموران پلیس و سربازان از این منطقه، دوباره تظاهرکنندگان جوان، به خیابان ریختند و شروع به پخش اعلامیه کردند. در بین این گروه کودکان ۸ تا ۱۳ ساله نیز دیده می‌شدند.
همزمان با این وضع، در فلکه «سده» نیز دو کامیون سرباز و پلیس موضع گرفته و به مراقبت از اوضاع پرداختند.
این وضع تا ساعت ۱:۳۰ دقیقه بعدازظهر ادامه داشت و در خیابان «سده» نیز چند بار، تظاهرکنندگان از کوچه‌ها به خیابان ریختند و شروع به دادن شعار کردند که پلیس با شلیک چند تیر هوایی تظاهرکنندگان را متفرق کرد.
دیروز آبادان روز ناآرامی را گذراند و سرتاسر دیروز در گوشه و کنار شهر، صدای تیراندازی شنیده می‌شد که برای پراکنده ساختن گروه‌های تظاهر کننده، شلیک می‌شد.
در جریان تظاهرات دیروز آبادان، در ایستگاه ۷ «فرح‌آباد» آبادان، شیشه‌های شعبه بانک ملی شکسته شد....
ظهر دیروز در خیابانهای زند و امیری تظاهراتی روی داد که پلیس با شلیک تیرهای هوایی تظاهرکنندگان را متفرق کرد.
۱ کشته و ۷ مجروح
در جریان تظاهرات و تیراندازی دیروز آبادان یک نفر کشته و ۷ نفر مجروح شدند. در تظاهرات خیابان «سده» و منطقه» جمشیدآباد» و خیابان «۱۵» آبادان ۷ نفر مجروح شدند و به بیمارستان انتقال یافتند.
این عده سید رضا خرم از ناحیه ران – کوروش عبداللهی از ناحیه شانه چپ، احمد نبی‌طرفیان از ناحیه پای راست، مجید فرخ‌نژاد از ناحیه دست چپ، عبدالنبی شریفاد که دست چپ وی بر اثر رگبار تیر قطع شده است، رسول موجی از ناحیه پای راست و هاشم عبداللهی از ناحیه شکم مجروح شده‌اند.
همچنین چند نفر نا‌شناس، مردی را که به علت اصابت گلوله مجروح شده بود به یکی از بیمارستان‌ها انتقال دادند و پس از تحویل مجروح گریختند. این مجروح که شناخته نشدن به دلیل شدت جراحات در بیمارستان جان سپرد. تحقیقات در مورد شناسایی این مرد و نیز تحویل دهندگانش ادامه دارد.
آتش‌سوزی در بازار
عصر دیروز بازار «جمشیدآباد» آبادان، وسیله عده‌ای نا‌شناس به آتش کشیده شد و کلیه مغازه‌ها و دکه‌های این بازار که از چوب و حصیر ساخته شده بود، خاکستر شد.
آتش‌سوزی در مدت کوتاهی دامن گرفت و تا رسیدن ماموران آتش‌نشانی دویست مغازه و دکه حصیری و چوبی، به کلی سوخت و ماموران آتش‌نشانی پس از ۱/۵ ساعت تلاش توانستند از سرایت آتش به سایر قسمت‌ها و اماکن، جلوگیری کنند. بازار جمشیدآباد در محل پرجمعیت و کم در آمد – جنوب شهر – آبادان قرار دارد.
آتش‌سوزی ساعت ۳ بعد از ظهر شروع شد و تا ساعت ۴:۳۰ دقیقه ادامه داشت.
مغازه‌هایی که در این آتش‌سوزی از بین رفت، ماهی‌فروشی، کفاشی، خرازی، پارچه‌فروشی و نجاری بود که مایحتاج ساکنان سده کوی ذوالفقاری و جمشید آباد را تامین می‌کرد.
*** روزنامه اطلاعات؛ دوشنبه ۶ شهریور ۱۳۵۷***
مذاکرات مهم مراجع تقلید در قم
به دنبال انتشار نامه خصوصی که مرجع عالیقدر شیعیان حضرت آیتالله شریعتمداری در مورد حادثه آبادان به روحانی عالیقدر خوزستان حضرت آیتالله دهدشتی نوشته بودند، نمایندگان مرجع عالیقدر در شهرهای مختلف نظر ایشان را در مورد فاجعه‌ای که به کشتار ۳۷۷ تن منجر شد، به اطلاع روحانیون محلی وعاظ و خطبا گذاشتند.
در این زمینه به خصوص نمایندگان ایشان در شهرهای جنوبی، بدون آنکه از جهت خاصی نام ببرند، اهمال‌کاری‌هایی را که در این زمینه شده بود تقبیح کردند. دیروز تنی چند از نویسندگان اطلاعات که با روحانیون نزدیک به حضرت آیتالله شریعتمداری آشنایی دارند توانستند ضمن تماس‌هایی، از چند و چون نامه مرجع عالیقدر آگاه شوند. ساعاتی به شب مانده خود ایشان اظهار داشتند که نامهای به طور خصوصی برای حضرت آیتالله دهدشتی ارسال شده، و در آن هیچ جهت خاصی به جز دست‌های مجرمی که آتش به جان مسلمانان زد محکوم نیست. و آن ظالمی که دست به این جنایت می‌زند بی‌گمان در پیشگاه عدل الهی محکوم، و در برابر داوری مردم مسلمان ایران رسوا خواهد بود.
موضع حضرت آیتالله شریعتمداری در برابر رویداد‌های سیاسی کشور و تحولات اخیر، در گفت‌و‌گویشان همان بود که بکرات در اعلامیه‌های ایشان بازگو شده است. و در گفت‌و‌گوی اخیر نیز اشاره فرمودند که بازبینی قوانین طرح شده در مجلسین توسط هیاتی مرکب از پنج تن علمای عالیقدر و اجرای دقیق قانون اساسی کشور از جمله خواست‌های اساسی و حتمی روحانیت ایران است و در این مورد هیچ گونه گذشتی جایز نیست.
مساله تغییر سال که در بیانیه دولت به آن اشاره شد و از دیروز به مورد اجرا در آمد، از آنجا که هرگز مورد قبول روحانیت قرار نگرفته بود، به خودی خود در نامه‌ها و اعلامیه‌های روحانیت مبدائیت خود را که هجرت پیامبر اکرم (ص) بوده، حفظ کرده بود و از این پس نیز همان خواهد بود.
نکته مهم آنکه حضرات آیات عظام شریعتمداری، گلپایگانی و نجفی مرعشی هنوز اعلامیه کامل خود را در مورد حوادث آبادان با بر شمردن جهتی که دست به این جنایت زده، منتشر نساخته‌اند و در این زمینه مذاکرات مفصلی بین مثلث رهبری قم در شب‌های هفدهم، هیجدهم و نوزدهم ماه مبارک رمضان صورت گرفته است.
با توجه به اطلاعات کسب شده از پایگاه روحانیت قم در چند روز آینده اعلامیه مفصلی پیرامون حوادث اخیر تغییر دولت و خواست‌های روحانیت ایران منتشر خواهد شد و خود حضرت آیتالله شریعتمداری اظهار فرمودند برای آگاهی مردم ایران، و ایرانیان که در خارج از کشور چشم به پایگاه روحانیت دوخته‌اند نظرات مشروح در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.
***
شهر آبادان به حال عادی خود بازگشت
آبادان – خبرنگار اطلاعات: دیروز و در آغاز هشتمین روز فاجعه سینما رکس آبادان، مردم این شهر با باز کردن مغازه‌ها و محل کسب خود در بازار و خیابان‌ها، فعالیت عادیشان را از سر گرفتند. دیروز تنها تعداد انگشت شماری از مغازه‌های متعلق به داغدیدگان فاجعه همچنان بسته بود.
با باز شدن شیشه‌فروشی‌ها، روسای بانک‌ها در محل شعبی که توسط تظاهرکنندگان مورد حمله قرار گرفته است حضور یافتند و مشغول انداختن شیشه‌های شکسته در و پنجره‌ها شدند.
طی هشت روز اخیر، علیرغم کنترل شدید ماموران انتظامی ۲۵ شعبه بانک مورد حمله تظاهرکنندگان آبادانی قرار گرفت و خسارت دیده.
امروز همچنین اعلام شد به علت تعطیل بودن بازار و معاملات تجار و متوقف شدن فعالیت‌های معاملاتی و بانکی در آبادان میلیون‌ها تومان به اقتصاد این شهر لطمه وارد شده است. مقامات آگاه اقتصادی این رقم را بسیار بیشتر از صد میلیون تومان ذکر می‌کنند.
از بعدازظهر دیروز پمپ‌های بنزین آبادان تعطیل شد و در حالی که این امکان توسط سربازان تحت محافظت و کنترل شدید قرار داشت از تحویل بنزین به مردم خودداری می‌شد.
*** روزنامه اطلاعات؛ سه شنبه ۷ شهریور ۱۳۵۷***
اعترافات عامل فاجعه آبادان
خبرگزاری عراق دیروز گزارش داد مقامات عراقی یک ایرانی را دستگیر کرده‌اند که اعتراف کرده است در حریق روز ۱۹ اوت یک سینما در آبادان که باعث قتل ۳۳۷ تن شد دست داشته است.
به گزارش خبرگزاری عراقی این ایرانی هاشم عبدالرضا آشور نام دارد و روز ۲۵ اوت در حالی که قصد داشت در محلی واقع در ۱۵ کیلومتری شرق بصره از مرز گذشته وارد خاک عراق شود دستگیر شد.
خبرگزاری عراق اعلام داشت آشور از دولت عراق تقاضای پناهندگی سیاسی نکرده و به همین علت به مقامات ایرانی تحویل داده خواهد شد.
تحقیقات دولت ایران درباره این آتش‌سوزی که قبل از استعفای آقای آموزگار موجب برپایی تظاهراتی شد که هفت روز ادامه داشت به این نتیجه رسیده است که حریق عمدی بوده است اما مسببان حادثه شناخته نشدند. تظاهرات شدید عزاداران سراسر آبادان را فرا گرفت و در نتیجه زد و خورد مردم با پلیس در جریان این تظاهرات حداقل سه تن کشته و ده‌ها تن زخمی شدند.
تشریح واقع
آبادان – خبرنگار اطلاعات: به دنبال دستگیری «هاشم عبدالرضا آشور» یکی از عاملان فاجعه سینما رکس آبادان در عراق، امروز اعلام شد که این شخص از طریق پلیس عراق در اختیار مقام‌های انتظامی و قضایی آبادان قرار می‌گیرد.
تلویزیون بصره نیز، که صدا و تصویر آن در آبادان گرفته می‌شود، ساعت ۱۲ دیشب به وقت محلی خبر دستگیری هاشم عبدالرضا آشور را توسط مرزبانان عراق اعلام کرد.
یک مقام آگاه در آبادان گفت: پس از تحویل هاشم عبدالرضا بازجویی از او در آبادان آغاز می‌شود و بازپرس وی را به محل سینما رکس خواهد برد تا چگونگی آتش زدن سینما را شرح دهد.
*** روزنامه اطلاعات؛ چهارشنبه ۸ شهریور ۱۳۵۷***
عامل فاجعه آبادان به تهران انتقال یافت
غرب تهران – خبرنگار اطلاعات: ساعت یک بعدازظهر دیروز «هاشم عبدالرضا آشور» که می‌گویند یکی از عاملان فاجعه سینما رکس آبادان است، با هواپیما از عراق به تهران منتقل شد.
متهم در حالی که دستبند به دست داشت و پاهای او را نیز بسته بودند، پس از پیاده شدن از هواپیما، با یک اتومبیل، به شهر انتقال یافت. برای اینکه متهم شناخته نشود، صورت او را با یک پارچه مشکی پوشانده بودند.
هاشم عبدالرضا آشور عامل فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس شنبه خونین آبادان، هنگام گذشتن از مرز ایران، وسیله پلیس عراق دستگیر شد و دیروز در بغداد پایتخت این کشور تحویل ماموران دولت شاهنشاهی ایران شد و با هواپیما به تهران انتقال یافت.
هاشم عبدالرضا آشور، نزد ماموران دولت عراق، اعتراف کرده بود که او را در جریان آتش‌سوزی فاجعه سینما رکس آبادان که به مرگ ۳۷۷ تماشاگر بیگناه انجامید، دست داشته است.
*** روزنامه اطلاعات؛ شنبه ۸ مهر ۱۳۵۷***
در چهلمین روز فاجعه سینما رکس آبادان
۲۰ هزار خوزستانی بر سر گور قربانیان سینما رکس گریستند
آبادان – خبرنگار اطلاعات: با گذشت چهل روز از فاجعه تلخ و اندوهبار سینما رکس آبادان که طی آن بر اساس بیانیه رسمی استانداری ۳۷۷ نفر در میان شعله‌های سرکش آتش تبدیل به زغال شدند، هزاران نفر آبادانی همراه خانواده‌های داغدیده بر سر گور قربانیان حادثه در گورستان «جنت‌آباد» گرد آمدند و یاد عزیزان و همشهریان از دست رفته خود را گرامی داشتند.
از بامداد روز پنجشنبه که مصادف با سالروز رحلت امام جعفر صادق(ع) ششمین پیشوای شیعیان جهان نیز بود کسبه و پیشه‌وران آبادانی مغازه‌ها و حجره‌هایشان را در سطح شهر و بازار تعطیل کردند.
از ساعت ۱۲ ظهر صدها اتومبیل در حالی که جلوی آنها تاج گل‌های بزرگ نصب شده بود، زنجیروار به سوی گورستان «جنت‌آباد» به حرکت در آمد.
از ساعت یک بعدازظهر مردم شهر در دستجات و گروه‌های مختلف عازم گورستان شدند و بر سر گور قربانیان فاجعه به عزاداری پرداختند.
در مراسم چهلمین روز درگذشت قربانیان حادثه سینما رکس متجاوز از بیست هزار آبادانی و خرمشهری شرکت داشتند. با توجه به اینکه از چند روز پیش شایعات فراوانی در مورد انجام تظاهرات وسیع و همه جانبه در گورستان آبادان در این شهر و خرمشهر و اهواز بر سر زبان‌ها بود. ماموران فرمانداری نظامی از طریق زمین و هوا برای حفظ نظم در محوطه گورستان، جاده‌های اطراف و نقاط مختلف شهر به مراقبت‌های خود افزوده بودند.
علیرغم وجود شایعات در جریان برگزاری آیین ویژه چهلمین روز کشته‌های آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، هیچ گونه تظاهراتی که منجر به درگیری مردم با ماموران انتظامی شود رخ نداد و دستجات عزادار با همان نظم و ترتیبی که در گورستان اجتماع کرده بودند به شهر باز گشتند.
تاسف شهبانو
دو تن از فرستادگان دفتر مخصوص علیاحضرت شهبانو که وارد آبادان شده بودند، در جریان تحقیقات و رسیدگی‌های خود به ماجرای آتش‌سوزی سینما رکس آبادان تصمیماتی در مورد بازماندگان و داغدیدگان این فاجعه گرفتند.
فرستادگان دفتر مخصوص علیاحضرت شهبانو در پی شرفیابی آقای سازش یکی از کسبه آبادان که ۵ فرزند خود را در جریان آتش‌سوزی از دست داده به پیشگاه علیاحضرت شهبانو و صدور اوامری از جانب علیاحضرت، به آبادان آمدند.
در جلساتی که با حضور فرستادگان دفتر مخصوص مقامات مسوول آبادانی و چند تن از داغدیدگان فاجعه از جمله آقای سازش تشکیل شد قرار شد کسانی که نان‌آور خود را در این حادثه از دست داده‌اند تحت سرپرستی قرار گرفته و به آنها کمک‌های مالی بشود.
آقای سازش که به نمایندگی از طرف خانواده‌های داغدار آبادانی به پیشگاه علیاحضرت شهبانو شرفیاب شده بود به خبرنگار ما اظهار داشت: هنگام شرفیابی مسایلی را در مورد چگونگی حادثه به عرض علیاحضرت رساندم و شهبانو در حالی که اشک در چشمانشان حلقه زده بود فرمودند: «من هم در غم خواهران و برادران آبادانی خود شریکم و از وقوع این حادثه بسیار متاسفم.»
آقای سازش افزود: علیاحضرت شهبانو همچنین دستورهای اکیدی برای کمک به داغداران صادر فرمودند.
همزمان با برگزاری مراسم چهلمین روز درگذشت قربانیان حادثه سینما رکس آبادان در دیگر شهرهای کشور نیز مجالس یادبودی به همین مناسبت در مساجد و تکایا بر پا شد.
نثار شاخه‌های گل
غروب پریروز، هنگامی که بازماندگان و خویشاوندان کشته‌شدگان فاجعه سینما رکس آبادان، از گورستان به خانه باز می‌گشتند، شاخه‌های گل را که بر مزار عزیزانشان گذاشته بودند، به سوی ماموران و سربازانی که در حصار گورستان اجتماع کرده بودند، انداختند.
ظهر دیروز نیز گروهی از اهالی آبادان در حالی که عکس‌هایی از کشته‌شدگان فاجعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان را جلو اتومبیل‌های خود گذاشته و با خود تاج گل‌هایی حمل می‌کردند، در مسیر خود تا گورستان – خیابانهای امیری، پهلوی و احمدآباد – حلقه‌های گل را به گردن سربازان و افراد پلیس که برای برقراری نظم و آرامیش در این مسیر مستقر شده بودند، انداختند.
نظر شما :