نظرخواهی تاریخ ایرانی از چهره‌های سیاسی و دانشگاهی درباره بزرگداشت کوروش
اعظم ویسمه
«تاریخ ایرانی» در گفت‌وگو با چهره‌های سیاسی و دانشگاهی به بررسی ریشه‌‌‌ها و اهداف احیای نام کوروش و بزرگداشت او، همزمان با نمایش منشور کوروش در ایران پرداخته است که در پی می‌آید:
***
باید از بزرگداشت کوروش استقبال کرد
ابوالفضل شکوری، استاد دانشگاه تربیت مدرس: سخنرانی درباره کوروش و آوردن منشور کوروش به کشور را نمی‌توان بازگشت به کوروش تلقی کرد، اما در هر دوره‌ای کوروش به نحوی مورد استناد و توجه قرار می‌گیرد. کوروش انسانی بشر دوست بوده و از هر گونه تعصبات ملی، مذهبی و دینی خالی بوده است. همه عقاید و آرا را محترم شمرده و انسانی یکتاپرست و مومن بوده است. هر انسانی که چنین فردی را دوست بدارد، برای همه فرهیختگان دنیا فرد محترمی است. متن حقوق بشر در دوره‌ای توسط کوروش تدوین شد که انسان‌ها را بعنوان برده در جنگ‌ها می‌کشتند. برخی از علمای مذهبی و قرآن‌شناسان کوشیدند کوروش را بعنوان مصداق آیات قرآنی همان ذوالقرنین، بنده صالح خدا معرفی کنند. علامه طباطبایی از افرادی است که این نظر را تایید کرده است. در زمان کوروش، یهود و بنی‌اسرائیل و هر کس با هر اندیشه‌ای مورد حمایت کوروش بوده است. در حال حاضر نیز هر کس در حمایت از کوروش و احیا نام او و روش او که مشابه روش پیامبران است تلاش کند، ستودنی است، یعنی نمی‌توان گفت به دلیل آنکه کوروش از یهود حمایت کرده نباید مورد ستایش قرار گیرد. از هر کسی که بخواهد کوروش را گرامی بدارد با هر اندیشه و گرایشی باید استقبال کرد. نباید گرایشات سیاسی و مسلک‌های متفاوت موجب شود که از این اقدام در بزرگداشت کوروش حمایت نکنیم. بزرگداشت کوروش و تلاش برای زنده کردن نام او را تحسین می‌کنیم.
به کوروش نگاه ابزاری می‌شود
محمد تقی فاضل میبدی، استاد دانشگاه مفید: متاسفانه در جامعه ما به‌ویژه در سطح سیاستمداران اصل این است که به هر چیز نگاه ابزاری شود. مساله بازگشت به منشور کوروش و مانور روی آن در مقابل ترویج سی‌دی ظهور که هیچ ارتباطی بهم ندارند و یکی توجه به جنبه ایرانی - ملی و دیگری قرائت ارتجاعی دینی است، نشان می‌دهد چطور در جامعه از هر وسیله‌ای برای تبلیغ استفاده می‌شود. متاسفانه در جامعه ما به هیچ چیز نگاه واقعی و حقیقی نمی‌شود و به هر مساله‌ای نگاه ابزاری می‌شود. با انتشار سی‌دی ظهور قصد دارند، عده‌ای را جذب کنند و با مانور بر مساله کوروش و ایرانی‌گری آرای عده دیگری را جذب کنند. نگاه عمقی و عالمانه که همراه با تحقیق باشد بر این مسائل وجود ندارد. ایران کشوری است که تمدن ایرانی به فرهنگ اسلامی گره خورده است. عرفان و تمدن ایرانی، شعر و ادبیات آن در اسلام ریشه دارد. اگر خوشبینانه بنگریم، نگاه به این مسائل صرفا سیاسی و ابزاری است. مرحوم زرین‌کوب در کتاب "نه شرقی نه غربی، انسانی" در مقاله‌ای تحت عنوان تسامح کوروشی به توصیف برخورد کوروش با مردم و حتی مخالفین خود می‌پردازد. در آن مقاله عنوان می‌شود که کوروش چگونه با مخالفین خود همراهی کرده و با تسامح رفتار می‌کرده است. اگر دوستان به کوروش و منشور آن بر می‌گردند، باید به این نکات توجه کنند، تسامح و تساهلی که در تاریخ عنوان شده و از ویژگی‌های رفتار کوروش بوده را پیاده کنند. به صرف حرف زدن از کوروش و منشور کوروش نمی‌توان فضیلتی را برایشان در نظر گرفت.
توجه به هویت ملی کاستی‌های دو دهه گذشته را جبران می‌کند
محمد جواد حق‌شناس، عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی: یکی از شاخص‌های جدی هویت‌شناسی، برقراری پیوند استوار و روشن با گذشته تاریخی است. هر چقدر این گذشته تاریخی در اعماق تاریخ، ریشه‌دار‌تر باشد و بیشتر به زمان گذشته مرتبط شود، نشان دهنده توانمندی و عمق ریشه‌های فرهنگی یک کشور است و ملت را در برابر حوادث و طوفان‌ها و بحران‌های بزرگ اجتماعی و سیاسی چه در داخل و چه بیرون از مرز‌ها محافظت می‌کند. شاهد آن هستیم که در سال‌های اخیر برخی از کشور‌ها با جعل و دزدیدن چهره‌های تاریخی، ادبی و حتی مناسبت‌های مربوط به کشورهای دیگر سعی می‌کنند برای خودشان شناسنامه‌ای در قدمت تاریخی دست و پا کنند. پس از پیروزی انقلاب و سکوت و بی‌توجهی به این قبیل مسائل یا به دلیل برخی مشکلات همچون جنگ و... و همچنین نگاه‌های افراطی که از تقابل منشا ایدئولوژیک انقلاب و اسلام با ایرانیت مطرح می‌شد، شاهد فراموشی ریشه‌های تاریخی هویت خود بودیم. به دلیل همین بی‌توجهی‌ها می‌توان به اقدامات اخیر کشورهای همسایه اشاره کرد که شخصیت‌های بارز علمی، سیاسی و هنری که سرمایه‌های فرهنگی ما بودند را جعل کرده‌اند. کوروش توسط کشورهای عربی بعنوان شخصیت عرب، مولانا و شیخ ابن سینا توسط ترکیه و آذربایجان و... جعل شدند. این رفتار‌ها موجب آسیب جدی و غیرقابل جبران برای تمدن و فرهنگ ما خواهد شد. تقابل مصنوعی بعد از انقلاب که برخی با تمسک به دیدگاه‌های اسلامی، نهاد ملی را تضعیف کردند در حالیکه هیچ تقابلی وجود نداشت و به مقابله با برخی شخصیت‌های تاریخی و مراسمی چون نوروز، ۱۳ بدر و چهارشنبه سوری و... پرداختند، اتفاق اشتباهی بود. به نظر می‌رسد در چند سال اخیر توجه به گذشته تاریخی ایران مانند ثبت نوروز، دعوت کشورهای همسایه که به حوزه نوروز تعلق داشتند، توجه به مقام و شخصیت کوروش و... ناشی از یک هوشمندی است که توسط برخی چهره‌های نزدیک به دولت پیگیری شده است. شاید به نظر می‌رسد استفاده از این موضوعات به نوعی بازسازی چهره خودشان و جبران نقیصه‌هایی است که در دولت در رعایت حقوق ایرانیان و جبران ناکارآمدی در عرصه سیاست خارجی، داخلی، اقتصاد و... صورت می‌گیرد اما باید گفت اگر دولت حتی با این رویکرد و هدف این کار را انجام می‌دهد، اقدام مثبتی است که در نهایت موجب تقویت جوانب ملی کشور و جبران کاستی و کمبودهای رخ داده در دو دهه اول انقلاب می‌شود. در واقع ناکارآمدی دولت در عرصه سیاست نباید دلیلی باشد که عملکرد‌هایش در این بخش را نیز مورد انتقاد قرار دهیم.
با نام کوروش می‌خواهند ایرانیان خارج از کشور را جذب کنند
حمیدرضا ترقی، معاون امور بین‌الملل حزب موتلفه اسلامی: آنچه که بعنوان اندیشه و راهبردهای اداره کشور از کوروش بجا مانده نزدیکی‌های بسیار زیادی با مفاهیم و ارزش‌های دینی و الهی دارد. طبیعتا این موضوع نشان می‌دهد تمدن گذشته ایران از آن مقطع تاکنون از تاثیرات ادیان الهی برخوردار بوده است. البته ممکن است در طرح موضوع بازگشت به کوروش، توجه به این مفاهیم خیلی پررنگ نباشد بلکه بیشتر پر رنگ کردن تمدن گذشته ایران در مقابل تمدن اسلامی صورت بگیرد، تا ایرانیت در مقابل اسلامیت کشور پر رنگ‌تر شود. طبیعتا برخی برای اهداف سیاسی از این مساله استفاده می‌کنند. بعضا مشاهده شده توجه به موضوع کوروش و احیای آن با هدف جذب ایرانیان خارج از کشور که بیشتر به ایران و نه مذهب حاکم بر کشور و اکثریت مسلمان علاقه دارند، صورت می‌گیرد. علی‌رغم اینکه راهبردهای گوناگون برای جذب ایرانیان خارج از کشور صورت گرفته اما همچنان شاهد هستیم تکیه بر ایرانیت نیز هدفی برای جذب ایرانیان خارج از کشور و سرمایه آنها است. برخی تصور می‌کنند توجه به کوروش و ایران باستان جاذبه‌ای برای عرصه بین‌الملل دارد، اما می‌توان گفت برگشت به کوروش از آن جهت که ایرانیت را در مقابل اسلام و انقلاب اسلامی پر رنگ کرده در منطقه و بین کشورهای اسلامی ضرر بیشتری نسبت به منافع آن داشته است.
استفاده ابزاری از نام کوروش مذموم است
محسن رهامی، استاد دانشگاه تهران: اصل موضوع توجه به منشور کوروش و بحث حقوق بشر او اقدام مثبت و قابل تقدیری است که نشان می‌دهد سیاستمداران بزرگ ما در ایران باستان چقدر به موضوع رفع تبعیض و نابرابری و نژادپرستی اهمیت داده و برای صلح و حقوق بشر تلاش داشته‌اند. طرح این موضوع برای جامعه چه در داخل و چه در سطح بین‌المللی که نشان دهد ایرانیان در تمدن خود چه چهره‌های موثر و پایبند به اصولی داشته‌اند نیز مفید است اما اگر طرح منشور کوروش و بحث حقوق بشر او با این هدف باشد که اذهان جامعه را نسبت به وضعیت موجود منحرف کنند، تصور اشتباهی است.
طرح این مساله که کوروش در تاریخ باستان ایران حقوق بشر را رعایت می‌کرده است کمکی به وضع فعلی ما نمی‌کند. در چنین شرایطی باید گفت استفاده ابزاری از نام کوروش مذموم و غیرقابل قبول است. از سوی دیگر اگر جریانی تلاش کند با طرح نام کوروش مکتب جدیدی را در مقابل دین اسلام علم کرده و به سمت ملی‌گرایی و نژاد پرستی حرکت کند این اقدام امری مذموم‌تر و خلاف شریعت است و در بین کشورهای همسایه و در منطقه که دین اسلام نقطه مشترکی بین ما با آنها محسوب می‌شود تاثیر می‌گذارد و بار منفی دارد.
طرح نام کوروش در فضای بین‌المللی بازتاب مثبتی دارد
داریوش قنبری، سخنگوی فراکسیون خط امام(ره) مجلس: توجه به ایران باستان و بخصوص بحث کوروش در هر دوره‌ای توسط شخصیت‌های سیاسی تلاشی برای کسب محبوبیت است. از آنجا که در دوران باستان ایران در عظمت بوده و شخصیت بشردوستانه کوروش همواره بین ایرانی‌ها و حتی در جهان از محبوبیت برخوردار بوده، سیاستمداران تلاش می‌کنند با طرح نام کوروش برای خود کسب وجهه کنند. گرچه حقوق بشر مقوله‌ای امروزی تلقی می‌شود اما در دوران باستان این کوروش بوده که در اوج قدرت به حقوق انسان‌ها توجه داشته است. برخی سیاستمداران با طرح نام کوروش تصور می‌کنند می‌توانند خود را هم سطح او و جانشین کوروش نشان دهند و اعلام کنند وارثان کوروش هستند. در دوره قبل از انقلاب، ناسیونالیسم باستان‌گرایی به شکل یک خط و مشی دنبال می‌شد و برخی با این دید به دنبال زنده کردن نام کوروش بودند. در حال حاضر شاید بیشتر بدنبال کسب وجهه و محبوبیت باشند اما باید گفت اگر این روش‌ها جواب می‌داد، رژیم شاه باید موفق می‌بود. از زاویه دیگر اما طرح نام کوروش و بزرگ کردن آن با توجه به اینکه کوروش یک ایرانی شناخته شده در جهان است، می‌تواند برای کشور در فضای بین‌المللی بازتاب مثبت داشته باشد. بزرگانی همچون کوروش، هویت تاریخی ما هستند که می‌توانند پایگاه ملت ما را در بین مردم کشورهای دیگر ارتقا ببخشند. بحث حقوق بشر در منشور کوروش و توجه او به کرامت انسان‌ها نشان می‌دهد آنگونه که غربی‌ها تلاش می‌کنند حقوق بشر را امری غربی معرفی کنند، صحیح نمی‌باشد، بلکه حقوق بشر در ایران باستان توسط کوروش و فرمانروایی که خود در اوج قدرت بوده مطرح شده و در عمل رعایت کرده است. توجه به این مسائل می‌تواند به ارتقا پرستیژ ملی در سطح جهانی کمک کند. این موضوع می‌تواند غربی‌ها را خلع سلاح کند و اعلام شود ریشه حقوق بشر به ایران باستان بر می‌گردد. حتی اگر سیاستمداران داخلی با نگاه ابزاری و برای کسب وجهه و محبوبیت خود نام کوروش را مطرح می‌کنند، به دلیل کارکرد مثبت آن در عرصه بین‌الملل نباید دید منفی نسبت به این اقدام وجود داشته باشد.
پرداختن به کوروش حرکات انحرافی است
مریم بهروزی، دبیرکل جامعه زینب: ایران و ایرانیت به علم، دانش، اسلام و فرهنگ انسانی مشهور است. تمدن دیرین ایرانی بر این پایه‌ها قدرت و هویت خود را به نمایش می‌گذارد. پادشاهان ایرانی اصولا گذشته و کارنامه خوبی ندارند. حتی انوشیروان که بعنوان پادشاهه عادل در تاریخ مطرح می‌شد بعدا مشخص شد عدالت نداشته است. در زمان پهلوی به دلیل آنکه سیستم پادشاهی بود، طبیعی بود که کوروش مورد تقدیر قرار گیرد. البته در همان زمان مردم ایران از این اقدامات خوشحال نبودند و علما و متدینان حرکت پهلوی را تقبیح کردند. در چنین شرایطی زمانیکه افتخارات عظیم بین علما، شعرا، چهره‌های اسلامی، دانشمندان و... داریم، این چهره‌ها باید به صورت فرهنگ به مردم معرفی شود و نیاز به معرفی کوروش نیست. کوروش برای ما افتخاری نداشته و پرداختن به او حرکات انحرافی است که درجهت آرمان مردم ایران نیست. اگر قرار است همچنان با پرداختن به پادشاهان در کشور اسلامی برای خود به دنبال فرهنگ و اعتبار باشیم چطور می‌توان رفتارهای رژیم گذشته را تقبیح کرد؟ به نظر می‌رسد حرکات انحرافی آغاز شده که باید در مقابل آن هشیار بود و ایستاد.
نظر شما :