خداحافظی با محافظ وفادار مصدق

آخرین ناظر کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ حاضر در خانه دکتر محمد مصدق درگذشت. سروان موسی مهران (فشارکی) افسر محافظ مصدق در ۹۵ سالگی، در همان روزی درگذشت (۲۲ بهمن) که ۴۰ سال قبل ستاد مشترک ارتش را همراه با دیگر افسران آزاد در روز پیروزی انقلاب تحویل گرفت و در روزی به خاک سپرده شد (۹ اسفند) که ۶۶ سال قبل با توطئه بر ضد دکتر مصدق، از او برای ایفای نقش حفاظت از نخست‌وزیر ملی دعوت به همکاری شد. البته سابقه حمایت او از نهضت ملی شدن نفت و دولت ملی دکتر مصدق به پیش از این و نگارش مقالاتی با نام مستعار در مطبوعات وقت بازمی‌گشت. اما آنچه در چند ماه پایانی دولت مصدق گذشت، در این ۶۶ سال لحظه‌ای او را رها نکرد.

سروان مهران در ناکامی کودتای ۲۵ مرداد ۳۲ و بازداشت سرهنگ نعمت‌الله نصیری، فرمانده گارد سلطنتی نقش اساسی داشت و آخرین کسی بود که در کودتای ۲۸ مرداد دفاع از خانه مصدق و به عبارتی اردوگاه نهضت ملی ایران را ترک کرد (ساعت ۹ شب) و به خاطر این ایستادگی پس از بازداشت تا حکم اعدام رفت.

روز ۱۷ آبان ۳۲ سرتیپ آزموده، دادستان ارتش برای مهران و ۴ نفر دیگر از افسرانی که مأمور حفاظت خانه مصدق بودند با این اتهامات تقاضای حکم اعدام کرد: «کشتار دسته‌جمعی نظامیان و مردم شاه‌دوست، عدم وفاداری به سوگندی که در راه حفظ تخت و تاج سلطنت یاد کرده‌اند.» سروان مهران متهم شد علاوه بر عملیاتی که شب ۲۴ مرداد به منظور دستگیری حاملین فرمان شاه انجام داده، عصر روز ۲۸ مرداد وقتی سرلشکر افخمی از شمال خیابان کاخ به جنوب در حرکت بوده، او در پناه درختان تیراندازی کرده است. این حکم در دادگاه تجدیدنظر شکست و پس از دو و نیم سال زندان، آزاد شد؛ درحالی که او را بالاجبار از ارتش بازنشسته کردند. او تا دوره انقلاب به فعالیت اقتصادی روی آورد و شرکت «ایران صاف» را تأسیس کرد.

در دوره انقلاب یکی از افسران مذاکره‌کننده با سران ارتش شاهنشاهی برای جلوگیری از خونریزی و خشونت علیه مردم بود. پس از انقلاب معاون پارلمانی شهید چمران در وزارت دفاع شد و اغلب به جای او در جلسات کمیته‌های شورای انقلاب شرکت می‌کرد. این آخرین نقش‌آفرینی نظامی محافظ مصدق بود. در تمام این سال‌ها او به حفاظت از مصدق ادامه داد؛ حفاظت از راه و روح مصدق. پیوندهای خانوادگی او هم در ارتباط با این علقه بود؛ سه مصدقی (سیف‌الله معظمی وزیر پست و تلگراف و تلفن، جلیل بزرگمهر وکیل و موسی مهران محافظ مصدق)، دامادهای عباسعلی‌خان صالح (برادر اللهیار و جهانشاه صالح) شدند. چنانکه پس از کودتا دو داماد در زندان بودند و یک داماد در حال دفاع از مصدق زندانی.

مهران تا واپسین روز حیات وفادارانه به راه مصدق معتقد بود؛ کتاب خاطراتش که در دست تدوین است، تصویر همراهی فداکار است که سرسپرده مافوق نشد بلکه دلسپرده مصدق ماند.