طرح ارتش: سلطنت رضا پهلوی، نخست‌وزیری امینی
پیشنهاداتی که فرماندهان نظامی ایران به آمریکایی‌ها دادند
تاریخ ایرانی: شاه باید برود، رضا پهلوی بر تخت بنشیند و علی امینی نخست‌وزیر شود؛ این چکیده طرحی بود که سپهبد خلیل بخشی‌آذر، رئیس اداره پنجم ستاد بزرگ ارتشتاران دو ماه قبل از پیروزی انقلاب به ژنرال گست، رئیس هیات مستشاران نظامی آمریکا داد. رفتن شاه پیشنهاد دیگر فرماندهان نظامی هم بود؛ همان که ویلیام سالیوان، سفیر آمریکا در تهران آن را «فکر کردن به آنچه که پیشتر غیرممکن بود» می‌خواند.
***
[متن سند]
بدگمانی و تردید ارتش در مورد شرایط کنونی ایران
تاریخ: ۵ دسامبر ۱۹۷۸ [۱۴ آذر ۱۳۵۷]
در روز ۳ دسامبر سپهبد بخشی‌آذر رئیس اداره پنجم ستاد بزرگ ارتشتاران در دیدار با ژنرال گست، رئیس هیات مستشاران نظامی آمریکا در ارتش ایران، برای نخستین بار اعلام کرد که به نظر او شاه باید برود. نکتهٔ اصلی گفت‌وگو با گست این بود که اوضاع وخیم است و زمان آن رسیده که برای چگونگی دولت جدید پس از خروج شاه تصمیم‌گیری شود.
بخشی‌آذر گفت که با بر سر کار آمدن دولت جدید، شاه باید تلاش کند تا پیش از ترک مملکت پسر خود را بر تخت سلطنت نشانده و ارتش را از نو سازماندهی کند. گزینهٔ دیگر این است که شاه به یک «تعطیلات» ۵-۴ ماهه برود ولی به هر ترتیب باید ارتش را سازماندهی کند.
نیروهای مسلح ایران رهبری لازم برای مقابله با این مشکلات را ندارند، به خصوص اینکه مسئولیت «جانبی» ارتشبد ازهاری یعنی نخست‌وزیری او را مشغول کرده است.
سپهبد گفت که به عقیدهٔ او علی امینی تنها فردی است که می‌تواند یک دولت غیرنظامی تشکیل دهد. او تنها کسی است که از حمایت، هوش و توانایی کافی در زمینه‌های اجرایی برخوردار است تا بتواند یک کابینهٔ متشکل از غیرنظامیان را به پیش براند.
۲. بخشی‌آذر گفت که بازگشت ازهاری به ارتش ضروری است. افسران جوانتر از نارضایتی‌شان سخن می‌گویند که موضوع تازه‌ای نیست اما «آزادانه» سخن گفتن از نارضایتی‌شان بی‌سابقه است. بسیاری نزد او و دیگر افسران عالی‌رتبه ارتش از نحوهٔ ادارهٔ امور شکایت می‌برند.
۳. بیشترین ترس سپهبد از این بود که ناآرامی‌ها سرتاسر کشور را فرا بگیرد. به عقیدهٔ او تبریز اکنون آمادهٔ نبرد خونین است. (او به گست اطلاع داد که ظرف چند روز آینده یک گردان مسلح به این شهر اعزام خواهد شد.) ارتش به وضوح آمادگی مقابله با تبعات یک شورش فراگیر کشوری را ندارد. چنین مقابله‌ای به برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی نیاز دارد که تاکنون انجام نگرفته است.
۴. در پایان گفت‌وگو، بخشی آذر به این حقیقت اعتراف کرد که به نظر او شورای سلطنت بهترین راه‌حل پیش روست. (توضیح: برای جانشینی شاه) موضوعی که چندین روز پیش لندن تایمز (در ایران، از طریق سرویس فارسی بی‌بی‌سی) نیز به آن پرداخته بود. به عقیدهٔ گست، بخشی‌آذر یکی از باهوش‌ترین افسران ایران است که در گذشته به طور مستقیم در خدمت شاه بوده و همواره به شخص شاه و سلطنت وفادار مانده است. به همین دلیل دیدگاه‌های او به نسبت باقی نظامیان ارشد ارجحیت دارد.
۵. در روز ۴ دسامبر سه نفر از فرماندهان گروهان حامی نیروی هوایی ارتش ایران (ADSG) در کرمانشاه نزد مستشار نیروی هوایی آمریکا رفتند. این سه نفر دو موضوع را به اطلاع او رساندند: ۱) آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که شاه نمی‌تواند بر سر کار بماند و آمریکایی‌ها باید از این موضوع اطلاع بیابند؛ ۲) برای ایران بسیار مهم است که ارتش به عنوان بخشی از برنامه‌ای که در ایران پس از شاه اجرا خواهد شد باقی بماند.
۶. توضیح سفارت: مورد آخر نمونه‌ای است از «فکر کردن به آنچه که پیشتر غیرممکن بود»، مسئله‌ای که در گوشه و کنار ارتش به چشم می‌خورد. اگرچه به نظر ما این دیدگاه کل ارتش نیست، اما همین واقعیت کافیست که چنین دیدگاه‌هایی وجود دارند و افسران ناگزیر شده‌اند که بدگمانی‌شان را به اطلاع فرماندهان آمریکایی برسانند.
۷. موارد بالا با DAO هماهنگ شده است.
سالیوان
نظر شما :