اشکنه تحریم و گلابی برجام
انتخابات جمعه مصاف فردا با دیروز است
تاریخ ایرانی: آلمانی‌ها می‌گویند «گذشته‌ای هست که نمی‌خواهد بگذرد»؛ گذشته‌ای که در نقش شبح ظاهر می‌شود؛ گذشته‌ای که گورستان عهدهای وفانشده است و کار مورخ بازسازی و یادآوری آن‌ها. به تعبیر پل ریکور، فیلسوف و ادیب برجسته فرانسوی، مورخ همچون شهروندی عمل می‌کند که آینده را بازمی‌گشاید، چرا که گذشته را بازگشوده است.
به طرز عجیبی انتخابات ۲۹ اردیبهشت ۹۶، عرصه جدال با گذشته‌ای شده که نه گذر از آن ممکن است و نه گریز از آن میسر. در آخرین مناظره ۶ کاندیدای ریاست‌جمهوری شبح این گذشته بیش از پیش ظاهر شد؛ گذشته‌ای که ابراهیم رئیسی آن را حواله داد به مناظره‌ای بین دولت فعلی و قبلی که «همه مسائل را تمام کند»؛ اما حسن روحانی از رئیسی خواست که او طرف مناظره باشد و اسحاق جهانگیری نیز به حضور دولت گذشته در مناظره آخر اشاره کرد «چرا که در تمام ستادهای این آقایان، افراد دولت گذشته هستند.»
رئیسی با اعلام آمادگی برای مناظره با روحانی، عملا ورود خود در نقش «گذشته» را پذیرفت؛ درحالی که محمود احمدی‌نژاد نماد این «گذشته» نیز از انتساب او به خود ابا دارد.
صحنه انتخابات به طرز معناداری عرصه رقابت نمادهای حفظ وضع موجود با گذشته‌گرایانی شده که در امروز و فردا هم قدرت بازیابی دارد و هم بازسازی در قالبی دیگر؛ به تعبیر شایسته مصطفی هاشمی‌طبا «نمی‌شود یک مقطع را از تاریخ ببریم چون چیزی که در گذشته بوده تاثیر دارد.»
تاکتیک زوج روحانی - جهانگیری در کل ایام مبارزات انتخاباتی همین بازخوانی گذشته بوده تا از بازسازی آن جلوگیری کند؛ گفته‌های روحانی در اصفهان به برگشت‌ناپذیری گذشته‌ای می‌پردازد که حتی اگر او نیز نباشد، پتانسیل اجتماعی اجازه بازگشت به قبل را نخواهد داد.
تاریخ اما به یک معنا بازگوکننده راز ممکن‌ها، تفاوت‌ها و موارد غیرواقعی است. شاید به همین دلیل باشد که بزرگترین چالش مدعیان آینده موعود، پاک کردن گذشته‌ای باشد که خود سازندگان یا بازندگان آن بودند. دفاع دو کاندیدای رقیب روحانی از برجام و یادآوری کارنامه «بیلبوردی» آن‌ها یک پیام روشن دارد و آن اینکه گذشته را نمی‌شود به فراموشی سپرد.
اشاره رئیسی به «گلابی برجام» در مناظره آخر، بلافاصله یادآور مواضع یکی از خویشاوندان اوست که در نماز جمعه مشهد مردم را تشویق کرد به جای مرغ، اشکنه بخورند و یکی از همفکرانش نیز در نماز جمعه تهران احتمال داد روزی برسد که «ما دو وعده غذا بخوریم؛ چه اشکالی دارد حتی اگر شرایط بدتر شود ما روزی یک وعده غذا بخوریم؛ مردم ما تاب و تحمل را دارند.»
گلایه از کوچک شدن سفره مردم و وعده یخچال‌های پر در زمانه‌ای سر داده می‌شود که هنوز خاطرات گذشته امکان فراموشی را به ما نمی‌دهند؛ زمانی فراموشی ضروری است که به خاطره‌ای اجازه تصور آینده را ندهد و فراموشی نوعی انتخاب است. ما برای حفظ آینده اتفاقا دست به انتخاب می‌زنیم که گذشته را فراموش نکنیم. برخلاف آنچه نیچه گفت «احساس تاریخی اگر بی‌هیچ محدودیتی عمل کند و تمامی معانی متضمن در خود را آشکار سازد به انهدام آینده می‌انجامد»، امروز بقای آینده در گروی شناخت گذشته و جامه امروزین فکر دیروز است. از این دیروز هنوز گریزی نیست چون آنان که نگران انهدام آینده‌اند، در واقع از فروریختن تخیلات هراسانند؛ از داوری خانمان‌براندازی که با حکومت عدالت «غریزه خلاقه را ضعیف می‌کند». (نیچه، سودمندی و ناسودمندی تاریخ برای زندگی)
جمعه این هفته مصاف فردا با دیروز است؛ مواجهه یادآوری و فراموشی؛ رودررویی گذشته‌گرایانی با جامه نو و آینده‌نگرانی با هراس کهنه.
منبع: روزنامه اعتماد
نظر شما :