مولانا به روایت هالیوود؛ ایرانی، ترک یا افغان؟

تاریخ ایرانی: تمام کشورهایی که آثار جلال‌الدین رومی را متعلق به خود می‌دانند هم‌صدا با یکدیگر به اعطای نقش این شاعر به بازیگر هالیوودی لئوناردو دی‌کاپریو اعتراض کرده‌اند. از سوی دیگر کاربران رسانه‌های جمعی در افغانستان نیز مخالف ثبت شاهکار او، مثنوی مولوی، به نام دو کشور ایران و ترکیه هستند.

در روز ۳۱ ماه می خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، اعلام کرد که روسای سازمان اسناد ملی ایران و ترکیه به توافق رسیده‌اند تا مثنوی مولوی را به صورت مشترک در سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد – یونسکو - به ثبت برسانند. این گزارش در رسانه‌های جمعی افغانستان جنجال‌برانگیز شد و مذاکرات دیپلماتیک آغاز گردید.
 

در روز ۹ ژوئن وزیر امور خارجه افغانستان به طور رسمی به پاتریشیا مک‌فیلیپس نمایندهٔ یونسکو در افغانستان شکایت برد و مک‌فیلیپس متعهد شد تا این گزارش را به دفتر مرکزی یونسکو منتقل کند.

صلاح‌الدین ربانی، وزیر امور خارجه افغانستان در همان روز با مولود چاووش اووغلو وزیر امور خارجه ترکیه تماس گرفت تا از «جزئیات» این خبر اطلاع بیابد. چاووش اووغلو ابراز بی‌اطلاعی کرد و قول داد که «افغانستان به عنوان محل زادگاه مولانا جلال‌الدین بلخی» شناخته خواهد شد، ولی این واکنش به اعتراضات کاربران اینترنتی خاتمه نبخشید.

در روز ۱۲ ژوئن رسانهٔ خبری آریانای افغانستان با سفیر ایران در این کشور مصاحبه کرد. سفیر ایران در این مصاحبه گفت که ایران «هیچ‌گونه ادعایی برای ثبت شخصیت مولانا و یا ثبت مثنوی ندارد. ایران فقط در تلاش است که یکی از نسخ قدیمی مثنوی را به ثبت برساند.»

مثنوی مولوی یکی از سه اثر مشهور رومی است که از شش دفتر و ۲۶ هزار بیت تشکیل شده است. مثنوی مولوی در دنیای فارسی‌زبان، افغانستان، ایران و تاجیکستان از حرمت ویژه‌ای برخوردار است.

مثنوی مولوی در سال ۲۰۱۴ به چهارمین کتاب پرفروش آمریکا بدل شد و شاید به همین دلیل است که هالیوود به زندگی این شاعر توجه نشان داده است.

مولانا در ۳۰ سپتامبر ۱۲۰۷ در شهر بلخ افغانستان یا منطقه‌ای که امروزه در مرز تاجیکستان قرار دارد متولد شد. با آغاز حملهٔ مغول‌ها به آسیای مرکزی در سال ۱۲۱۵ تا ۱۲۲۰، بهاءالدین ولد پدر رومی، به همراه خانواده‌اش به سمت غرب مهاجرت کردند. خانوادهٔ رومی به بغداد و سپس به زیارت حج در مکه و پس از آن به دمشق سفر کردند و برای هفت سال در قرامان مستقر شدند و سپس در سال ۱۲۲۸ به قونیه در آناتولی مهاجرت کردند. قونیه در آن زمان تحت سلطهٔ سلطان سلجوق روم بود و به همین دلیل مولانا به رومی شهرت یافت.

در میان ده‌ها هزار بیتی که به مولانا نسبت داده می‌شود، ۴۴ هزار بیت در دو کتاب غزل دیوان شمس گردآوری شده‌اند. ۲۵ هزار بیت نیز در مثنوی مولوی جمع‌آوری شده‌اند. مولوی در سال ۱۲۷۳ در قونیه درگذشت.

در روز ۶ ژوئن در حالیکه خبر ثبت مشترک یونسکو هنوز داغ بود، دیوید فرانزونی، فیلمنامه‌نویس مشهور برندهٔ جایزهٔ اسکار به روزنامهٔ گاردین گفت که «ساخت فیلم زندگینامه شاعر قرن ۱۳ میلادی مولانا جلال‌الدین رومی را پذیرفته است».

او همچنین گفت که از لئوناردو دی‌کاپریو خواسته تا این نقش را ایفا کند، این خبر باعث خوشحالی عده‌ای و خشم برخی دیگر شد؛ هشتگ «RumiWasntWhite#» (رومی سفید نبود) بلافاصله فضای مجازی را فراگرفت و هالیوود بار دیگر به «سیاست سفیدسازی» محکوم شد.

تنها گذر زمان به ما نشان خواهد داد که افسانهٔ رومی بر پردهٔ سینما چگونه نقش خواهد بست؟ اما دوستداران حقیقی رومی امیدوارند که جنجال‌هایی که بر سر محل تولد او به راه افتاده است بر قدرت کلمات و پیام اشعار مولوی غلبه نیابد.

منبع: globalvoices