خیابانی به نام مصدق؛ ممکن یا ممنوع؟
فاطمه استیری
در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب نام مصدق بر خیابان پهلوی نشست اما خیلی زود این نام به ولیعصر تغییر کرد و تا سال‌ها فراموش شد تا اینکه در شورای اول شهر تهران باز هم این موضوع مطرح شد و قرار بود نام خیابان فلسطین (کاخ) که خانه مصدق در آن قرار داشت به خیابان مصدق تغییر کند اما در نهایت این طرح هم به نتیجه‌ای نرسید.
اصلاح‌طلبان شورای سوم شهر تهران هم تلاش کردند تا یکی از خیابان‌های تهران را به نام مصدق نامگذاری کنند اما در نهایت آن‌ها هم راه به جایی نبردند و با این توضیح معصومه آباد رئیس کمیسیون نامگذاری روبرو شدند که گفت: «نامگذاری خیابانی به نام دکتر مصدق شرایط طرح در کمیته نامگذاری را ندارند چرا که آرا و افکار ایشان مورد تائید مقامات رسمی ایران نیست.» مهدی چمران رئیس اصولگرای شورای شهر هم در نهایت با این جمله به موضوع خاتمه داد که «تعیین تکلیف در مورد نامگذاری چنین خیابانی فقط مربوط به شورا نمی‌شود.»
این موضوع به صورت سایه روشن در شورای شهر فعلی نیز مطرح شد اما گویا قرار نیست نام مصدق بار دیگر بر پیشانی یک خیابان یا میدان در پایتخت قرار گیرد. «تاریخ ایرانی» در همین رابطه و در آستانه ۲۸ مرداد با مجتبی شاکری رئیس کمیسیون نامگذاری شورای شهر تهران، ابوالفضل قناعتی عضو اصولگرای و غلامرضا انصاری چهره اصلاح‌طلب پارلمان پایتخت گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید:
***
شاکری: ممکن است به نامگذاری مکانی به اسم دکتر مصدق اعتراض کنند
آقای شاکری! بحث نامگذاری یک خیابان به نام دکتر مصدق در شورای شهر فعلی و شوراهای قبلی از سوی اصلاح‌طلبان مطرح شده و هر بار با مخالفت روبرو شده است. به عنوان رئیس کمیسیون نامگذاری علت این مخالفت‌ها را در چه چیزی می‌دانید؟
بعد از انقلاب این نامگذاری صورت گرفت و خیابان پهلوی به نام دکتر مصدق تغییر نام داد ولی با عکس‌العمل‌هایی مواجه شد. برخی معتقد بودند باید خیابان پهلوی باشد برخی هم معتقد بودند که نباید هیچ کدام از این دو اسم باشد و به نام ولیعصر تغییر کند که در نهایت هم همین اتفاق افتاد. به نظر می‌رسد برخی اسامی که ممکن است نامگذاری آن‌ها بر روی یک مکان با هتک حرمت‌هایی همراه باشد تغییر کردند. بحث نامگذاری خیابان یا مکانی به اسم دکتر مصدق هم در دوره‌های مختلف شورا به صورت سایه روشن مطرح بوده یا اینکه برخی نامگذاری مکانی به نام ۲۸ مرداد را مطرح کردند ولی تاکنون به خاطر همان احتمالاتی که نسبت به بروز تنش می‌دهند این اقدام صورت نگرفته است.
همانطور که عنوان کردید همواره یک موضعی نسبت به این موضوع وجود داشته است که حتی شاهدیم نام دکتر مصدق نه فقط روی خیابان که روی هیچ مدرسه یا کتاب‌فروشی هم قرار نگرفته است. با توجه به اعترافاتی که آمریکا سال گذشته درباره ایفای نقش در سرنگونی مصدق کرد و تاکید چندباره مقامات ایرانی بر دخالت آمریکا در کودتا، فکر نمی‌کنید فضا تا حدودی نسبت به دکتر مصدق تعدیل شده و زمینه برای نامگذاری مکانی به نام ایشان فراهم شده باشد؟
ببینید زمانی ما یک مکان یا خیابانی را نامگذاری می‌کنیم و پیامدهای شوق‌انگیزی را سبب می‌شود مثلا میدانی که به نام دکتر معتمدنژاد شد با استقبال زیادی از سوی دانشجویان و اساتید روبرو شد ولی همیشه اینگونه نیست و ممکن است پیامدهای معترضانه داشته باشد. به نظر می‌رسد درباره نامگذاری مکانی به نام دکتر مصدق این پیامدهای اعتراضی وجود داشته باشد. افرادی که این پیشنهاد را می‌دهند و ابراز دوستی با دکتر مصدق و افکارش می‌کنند، در جامعه مقبول نیستند. مثل همان ملی‌گراهای زمان حیات حضرت امام که مقابل احکام قضایی قصاص ایستادند و امام فرمودند مرتد هستند ولی همین افراد خود را پیرو مصدق می‌دانستند. این قشر و گروه به نوعی جایگاه دکتر مصدق را تحت‌الشعاع حاشیه‌ها قرار داده‌اند.
یعنی پیش‌بینی می‌کنید که احتمال اعتراض وجود دارد؟
معتقدم باید با درایت این کار انجام شود، برخی دوستان در درون شورا پیشنهاد کردند که مکانی به نام ایشان نامگذاری شود ولی اینگونه هم نباشد که مثلا اگر پلاکی در خیابان به اسم ایشان نصب شد بعدا از سوی معترضان کنده شده یا رنگ پاشیده شود. باید این احتمالات را در نظر گرفت.
چگونه است که نام دکتر فاطمی به عنوان وزیر خارجه ایشان را در یکی از مهم‌ترین خیابان‌های تهران داریم ولی حساسیت روی شخص مصدق این قدر زیاد است؟
این درست است اما این را هم بگویم که ما درباره همین خیابان فاطمی هم اعتراضاتی داریم. برخی می‌گویند اسم خیابان را بگذارید خیابان فاطمی نه دکتر فاطمی. از سوی دیگر نسل جدید خیلی دکتر فاطمی را نمی‌شناسد ولی مصدق نخست‌وزیر این مملکت بوده و کودتای ۲۸ مرداد دو چهره شاخص یعنی مصدق و آیت‌الله کاشانی را به خود دیده است. این چهره‌ها فرق می‌کنند با دیگرانی که خیلی محور اصلی نبودند.
دکتر مصدق در ملی شدن صنعت نفت و دیگر وقایع سیاسی کشور نقش تاثیرگذاری داشتند.
درست است بالاخره این شخصیت‌ها جنبه‌های مثبتی هم در کنار خطا‌هایشان داشتند و جزو تاریخ کشور هستند. در مورد دکتر شریعتی هم همین بوده، ایشان هم مخالفان جدی داشتند هم موافقان جدی ولی در مجموع می‌گویند مرحوم شریعتی کسی بوده که ایستادگی و مبارزه کرده، عدالتخواه و ضد ظلم بوده است. مصدق را هم باید در برآیند رفتار‌ها و تلاش‌هایش بررسی کرد.
شبهه‌ای وجود که اصولگرایان شورا مانع این نامگذاری هستند؟
دقیق نمی‌توانم این موضوع را تائید یا رد کنم که با این موضوع برخورد جناحی شده یا نشده است. در مورد نام ایشان هنوز بحث جدی مطرح نشده، حرف‌هایی زده شده که بهتر است این کار صورت بگیرد ولی پیشنهاد جدی مطرح نشده است. به همین علت نمی‌توانم دقیق این موضوع را تائید یا رد کنم.
اینکه آقای چمران و خانم آباد عنوان کردند تصمیم‌گیری در این خصوص نیازمند تمهیدات در سطوح بالا‌تر است صحت دارد؟ با توجه به اینکه جنابعالی ریاست کمیسیون نامگذاری را برعهده دارید تاکنون خط قرمز و دستورالعملی در این خصوص مطرح شده است؟
این را تاکنون نشنیدم ولی اگر هم مطرح باشد بیشتر بخاطر حفظ حرمت اشخاص است یعنی طوری نباشد که برخوردی شود که حرمت افراد هتک شود. البته تاکنون هم مکانی نداشتیم که بالا‌تر از کمیسیون درباره آن تصمیم‌گیری کرده باشند.
***
قناعتی: ممنوعیتی برای نامگذاری خیابان به اسم دکتر مصدق وجود ندارد
آقای قناعتی! روال نامگذاری خیابان‌ها و اماکن از سوی شورای شهر به چه شکلی است؟
در شورای شهر یک کمیسیون نامگذاری داریم، کارویژه اصلی کمیسیون این است که خیابان‌هایی که مشخصات ندارند، نامگذاری نشده یا اسامی آن‌ها مفهومی ندارند یا گا‌ها مردم آن محله و منطقه مخالف آن نامگذاری هستند در این کمیسیون مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از تائید در کمیسیون برای تائید نهایی به صحن شورای شهر می‌آید. یعنی ما برای نامگذاری یک کوچه، خیابان، میدان، بن‌بست و... بعد از تصمیم‌گیری کمیسیون باید در صحن هم نظر کل اعضای شورا را کسب کنیم. در جریان رای‌گیری در صحن شورا، بحث و تبادل نظر نیز صورت می‌گیرد، ممکن است اعضا مخالف یا موافق باشند، هر کدام استدلال‌هایشان را بیان می‌کنند و در نهایت با رای اعضای شورا نامگذاری صورت می‌گیرد.
نامگذاری خیابان یا میدانی به نام دکتر محمد مصدق در ادوار مختلف شورا مطرح شده ولی هر بار به دلیلی به سرانجام نرسیده است، دلیل خاصی برای این موضوع وجود دارد؟
نمی‌دانم که تا حالا پیشنهاد شده یا نه، بهرحال باید پیشنهاد نامگذاری مطرح شود.
در شورای شهر اول و سوم این بحث مطرح شده بود، در شورای فعلی هم یکبار آقای حکیمی‌پور مطرح کردند ولی...
کسانی که تمایل به نامگذاری مکانی به اسم دکتر مصدق دارند می‌توانند پیشنهاد آن را به کمیسیون بدهند. تاکنون ممنوعیتی اعلام نشده است که اسم دکتر مصدق می‌تواند بر روی خیابان یا مکانی باشد یا نباشد.
آقای حکیمی‌پور یکبار در همین شورا مطرح کردند ولی باز همان جنجال‌های قبلی بوجود آمد.
آقای حکیمی‌پور باید با جدیت نظر و پیشنهادشان را به کمیسیون ارائه دهند، کمیسیون نمی‌تواند زیر بار این موضوع نرود ولی در مرحله بررسی و رای ممکن است هر اتفاقی بیفتد، پیشنهاد رای بیاورد یا نیاورد. آقای حکیمی‌پور اگر روی پیشنهادشان جدی بودند نباید کوتاه می‌آمدند، می‌گفتند این همه اسم گل و بلبل را گذاشتید، اسم آقای مصدق را هم روی یک خیابان یا میدان بگذارید. در نهایت رای‌گیری نهایی در کمیسیون و صحن شورا تعیین‌کننده است.
این پیشنهاد در این دوره شورا و شوراهای قبلی از سوی اصلاح‌طلبان مطرح شده و همیشه یک شبهه‌ای وجود دارد و آن اینکه اصولگرایان با این پیشنهاد مخالف هستند. به عنوان یک اصولگرا دلیل این مخالفت همفکرانتان را در چه چیزی می‌دانید؟
تفکر آقای مصدق و رویکردی که در مبارزاتشان داشتند با رویکرد برخی جریانات فکری و سیاسی مغایر است و بر اساس اعتقاداتی که دارند معتقدند مصدق شرایط اینکه خیابانی به اسم او نامگذاری شود، ندارد. در مقابل برخی جریانات فکری هم موافق آن هستند و آن را تحسین می‌کنند. این‌ها نقطه نظراتی است که ممکن است در این مورد یا در مورد اشخاص و وقایع دیگر هم وجود داشته باشد.
اسم دکتر فاطمی که وزیر خارجه دکتر مصدق بوده را سال‌هاست در یکی از میادین و خیابان‌های مهم تهران داریم، ولی گویا مصدق خودش خط قرمز و تابو شده است؟
نه کسی نگفته است که آقای مصدق خط قرمز است، یک جریان است که تفکر و مشی مبارزاتی ایشان را قبول ندارد و برخی قبول دارند، در نهایت رای شورا تعیین‌کننده است.
دکتر مصدق یک شخصیت تاثیرگذار و مهم در تاریخ سیاسی ایران است ولی به نظر می‌رسد برخی بدشان نمی‌آید ایشان از حافظه تاریخی مردم کم کم پاک شود.
افراد زیادی برای کشور زحمت کشیدند و این زحمات را برخی جریانات فکری قبول دارند و آن را در راستای منافع کشور می‌دانند و برخی هم معتقدند که در جهت منافع جریان خاصی است. بنابراین این تفاوت عقاید و تحلیل‌ها در مورد افراد وجود دارد. آقای مصدق هم به هر حال زحمت خودشان را کشیدند. دربارۀ اینکه این زحمات در جهت مردم و کشور بوده یا نه، تحلیل‌ها متفاوت است.
آقای چمران و خانم آباد (رئیس سابق کمیسیون نامگذاری) عنوان کرده بودند که تصمیم‌گیری درباره نامگذاری مکانی به نام دکتر مصدق نیاز به تمهیداتی در سطوح بالا‌تر دارد. این سطوح بالا‌تر اشاره به چه نهاد و ارگانی دارد؟
بعید می‌دانم چنین چیزی وجود داشته باشد. چیزی که اختیارش به شورا داده شده باشد بعید است که نیاز به تصمیم‌گیری در سطح کلان داشته باشد. تا امروز هم چیزی از مسئولان بلندپایه کشور درخصوص این موضوع نشنیده‌ام.
***
انصاری: خیابانی که در شان دکتر مصدق باشد نداریم
آقای انصاری! اصلاح‌طلبان شورای شهر اول و سوم بحث نامگذاری یک خیابان به نام دکتر محمد مصدق را مطرح کردند ولی به نتیجه‌ای نرسید، در این دوره با توجه به حضور پررنگ اصلاح‌طلبان در شورا برنامه‌ای برای این موضوع دارید؟
دکتر مصدق به عنوان قهرمان ملی در تاریخ سیاسی کشورمان جایگاه ویژه‌‌ای دارد و قطعا در دل میلیون‌ها ایرانی به عنوان یک چهره محبوب شناخته شده است. امیدواریم کمیسیون نامگذاری شورای شهر حق و انتظار مردم برای نامگذاری یک مکان به نام دکتر محمد مصدق را محقق کند تا جایگاهی در شان ایشان نامگذاری شود.
فراکسیون اصلاح‌طلبان شورا تاکنون اقدامی نکرده است؟ مثل ارائه پیشنهاد به کمیسیون یا...
نه، چون کمیسیون نامگذاری شورا تصمیم‌گیرنده اصلی است و بعد هم باید در صحن شورا رای‌گیری شود. البته ما معتقدیم که باید جایی که به نام ایشان نامگذاری می‌شود در شان ایشان باشد، در حال حاضر اکثر خیابان‌های اصلی نامگذاری شده است و خیابانی که شان ایشان باشد نداریم.
یعنی مشکل فقط این است که جایی در شان ایشان وجود ندارد؟
دلیل اصلی که فراکسیون اصلاح‌طلبان تاکنون پیشنهاد نداده این است ولی بهرحال مشکلات جانبی هم وجود دارد.
در شورای قبلی که این بحث مطرح شده بود آقای چمران گفت نیاز به تمهیداتی در سطح کلان‌تر است؟
نظر ایشان است و باید از خودشان بپرسید.
این محدودیتی که گفتند واقعا وجود دارد؟
نه من این موضوع را حس نکردم، همانطور که گفتم دلیل اصلی که ما به این موضوع ورود نکردیم نبود مکان مناسب است.
یعنی مخالفت اصولگرایان با مشی مبارزاتی دکتر مصدق سد راهی برای عدم طرح این موضوع نبوده است؟
آن‌ها می‌توانند مخالف باشند ولی ما وظایف خودمان را انجام می‌دهیم.
در همان خیابان فلسطین اگر سر بزنید مردم شاید ندانند که اصلا اینجا محل زندگی دکتر مصدق بوده یا حتی نسل جدید کمتر درباره ایشان شناخت دارد.
متاسفانه خانه ایشان در حال تخریب شدن است، ولی معتقدم در دنیای امروز و رشد شبکه‌های اجتماعی نمی‌شود افرادی که در دل مردم جای دارند را از حافظه‌ها زدود. نامگذاری یک خیابان یا مکان یا... به نام افراد تاثیری در ماندگاری یا حذف آن‌ها از حافظه مردم ندارد. مصدق یک قهرمان ملی است و در ذهن مردم همیشه زنده می‌ماند و نیازی به خیابان و میدان و... ندارد. قبول دارم که این محدودیت‌ها وجود دارد ولی گاهی این محدودیت‌ها منجر به محبوبیت می‌شود. رئیس دولت اصلاحات را محدود کردند ولی آیا محبوبیت ایشان کاهش یافت؟ حتی چندین برابر شده است. برخوردهای قهری همیشه جواب منفی می‌دهد.
نظر شما :