حدادعادل: فیلم دهخدا را بسازید/ رئیس موسسه دهخدا: پول نداریم سناریوی آن را بنویسیم
به گزارش خبرگزاری مهر، دومین شب از برنامه شب‌های ایرانشهر با عنوان «شبی با علامه دهخدا»، دیشب پنجشنبه ۱۳ تیر با حضور غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علی افخمی، رئیس موسسه لغت‌نامه دهخدا، عبدالله انوار، فاطمه راکعی، سیداحمد وکیلیان و دیگر چهره‌های ادبی در تالار جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در ابتدای این برنامه، سهیل محمودی به عنوان مجری به بیان مقدماتی درباره شخصیت علامه علی‌اکبر دهخدا پرداخت و مجید سرسنگی، مدیرعامل خانه هنرمندان نیز به حاضران خوش‌آمد گفت و سخنان کوتاهی درباره دهخدا بیان کرد.
سپس حدادعادل به عنوان اولین سخنران این برنامه گفت: دهخدا از مردان بزرگ تاریخ ایران است. او از مردان بزرگ تاریخ معاصر ماست؛ از مردانی که در انتقال ارزش‌های مثبت دوران تجدد به ایران، نقش بزرگی ایفا کرد و سهم به سزایی در آن دارد. دهخدا در گسترش علم و فرهنگ، در ارتقای دانش و بسط آزادی در این کشور سهم فراموش‌نشدنی دارد. زندگانی او پر از فراز و نشیب است و اگر کسی همت کند که البته روزی باید همت بکند، و یک فیلم از زندگی دهخدا بسازد، می‌شود آن فیلم را به صورت یک زنجیره و سریال تلویزیونی بسیار جذاب درآورد تا مردم ما بیشتر با چهره‌های تاثیرگذار فرهنگ خودشان آشنا شوند.
وی افزود: دهخدا در چندین عرصه، تلاش موفق و ماندگار داشته است. یکی از این عرصه‌ها، روزنامه‌نگاری است که در آن به همراه میرزا جهانگیرخان معروف به صوراسرافیل در دوران استبداد صغیر کار می‌کرد. صوراسرافیل مسئول روزنامه بود و دهخدا مقالات خود را در ستون چرند و پرند با نام مستعار دخو چاپ می‌کرد. زمانی که محمدعلی شاه کودتا کرد، میرزا جهانگیرخان را به اعدام محکوم کرد و دهخدا فراری شد که اگر او را هم دستگیر می‌کردند، اعدام می‌شد. بعد از کشته شدن میرزا جهانگیرخان بود که دهخدا شعر «ای مرغ سحر در این شب تار» را به یاد او سرود. بعد‌ها دهخدا سعی کرد این روزنامه را در پاریس چاپ کند که بعد از چند شماره به توفیق نرسید و به استانبول رفت. حدود سال ۳۷ بود که توانست در آنجا روزنامه سروش را منتشر کند که نسخه‌هایش به ایران فرستاد می‌شد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: جنبه دیگر زندگی دهخدا، فعالیت‌های سیاسی اوست. بلافاصله بعد از استبداد صغیر، با اینکه دهخدا در ایران نبود، از دو شهر به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. او از طرف مردم تهران و کرمان به عنوان نماینده به مجلس رفت. مردم کرمان به این دلیل او را دوست داشتند که مقابل حاکم مستبد کرمان ایستادگی کرده بود و حق مردم را بازستانده بود. دهخدا که یک مرتبه از طرف دموکرات‌ها وارد مجلس شده بود، به اعتدالیون پیوست و برای دومین بار، از طرف این گروه وارد مجلس شد.
حدادعادل گفت: عرصه دیگر فعالیت دهخدا در زندگی‌اش، حقوقدانی و مدیریت در مدرسه سیاسی و دانشکده حقوق است. او جزو اولین درس‌خوانده‌های مدرسه سیاسی بوده است و بعد‌ها رئیس مدرسه سیاسی می‌شود. وقتی هم که مدرسه حقوق و علوم سیاسی تشکیل می‌شود، بعد از شکل‌گیری دانشگاه تهران به ریاست دانشکده حقوق انتخاب می‌شود. او تا سال ۱۳۲۰ در این سمت باقی می‌ماند. فعالیت‌های دیگر دهخدا در دوران زندگی‌اش مربوط به فعالیت‌های علمی اوست. او هم در ایران درس خوانده بود و علم و سواد حوزه، ادبیات و عربیت قدیم را به خوبی فرا گرفته بود، و هم دو سال در اروپا بوده و با علوم و روش‌های جدید آشنا شده بود. دهخدا که با تمدن غربی و فرنگی از نزدیک آشنا بود، همت خودش را صرف تالیف امثال‌الحکم می‌کند و جامع‌ترین مجموعه امثال‌الحکم را در ۴ جلد در زمان خودش منتشر می‌کند. در آن زمان بسیاری از چهره‌های ادبی، نتیجه تحقیقاتشان را به دهخدا تقدیم کردند تا امثال‌الحکم را منتشر کند. یکی از این چهره‌ها صادق هدایت بود که تحقیقاتش را در اختیار دهخدا قرار داد.
وی در ادامه گفت: اما کار اصلی دهخدا، همان لغت‌نامه است که از ۲۲۲ جزوه تشکیل شده و مجموعه آن از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۵۸ یعنی ۴۰ سال تدوین شده است؛ در زمان دهخدا تا ۱۳۳۴ و بعد از او توسط زنده‌یاد دکتر محمد معین و بعد از معین هم دکتر سید جعفر شهیدی این کار را دنبال کردند. به این ترتیب مجموعه لغت‌نامه دهخدا به فارسی‌زبانان هدیه می‌شود و خزانه لغات فارسی می‌شود. این کتاب پیکره واژگان فارسی است و هنوز بعد از گذشت ۷۰ سال، جانشینی برای آن نیامده است. از این جهت، دهخدا حق ویژه‌ای به گردن فارسی‌زبانان جهان دارد یعنی نه تنها به گردن ایرانیان که بر گردن فارسی‌زبانان افغان و دیگر کشورهای ایران قدیم نیز حق دارد. دهخدا توانسته شاهد مثال از خیلی جا‌ها پیدا کند و لغت‌نامه‌اش یادداشت‌های زیادی دارد که می‌بینیم زیر بسیاری از لغات نوشته است: «از یادداشت‌های مولف» یعنی قول خود دهخدا سند و حجت است.
حداد عادل گفت: دهخدا کارهای لغت‌نامه‌اش را در زمانی طوفانی یعنی جنگ اول جهانی انجام داد و از ترس اینکه گرفتار نشود، ۲ سال و نیم را نزد خان‌های بختیاری مهمان بود. آن‌ها هم قدرش را دانستند. در نتیجه لغت‌نامه‌ای متولد شد که سرمایه بزرگی برای همه فارسی‌زبانان است و راهگشاست. همین تدوین لغت‌نامه کافی است تا نام دهخدا پرطنین باشد. او در دوران دکتر محمد مصدق، به حکم طبیعت آزادی‌خواهی‌اش از دولت مصدق پشتیبانی کرد و وقتی که کودتای ۲۸ مرداد رخ داد، در روزنامه‌ها اعلام شد دهخدا در غیاب شاه، رئیس شورای سلطنت شده است که همین هم باعث شد بعد از موفقیت کودتا، مغضوب شود و دو بار به دادگاه احضار و بازجویی شود.
رئیس سابق مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش گفت: همان‌طور که مشاهده می‌کنید، زندگی دهخدا چند بعدی و پرفراز و نشیب بوده است و در کنار این‌ها، طبع شعر و ذوق شاعرانه داشته است و اشعار محکمی گفته است که گرچه کم هستند ولی استوار و قوی هستند. به هر حال دهخدا، از مردانی است که باید هر چند سال یک بار به نسل جوان معرفی شود تا مردم بدانند موضع علمی امروز ایران، نتیجه تلاش چه بزرگانی در گذشته بوده است.
وی گفت: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی موفق شده است ۷۰ سال بعد از دهخدا، اقدام به تدوین فرهنگ جامع فارسی کند. از ابتدای تاسیس فرهنگستان، به این نتیجه رسیده بودیم که با تحولی که در علم فرهنگ‌نویسی دنیا رخ داده و کتاب‌های تازه‌ای که در این ۷۰ سال چاپ و پیدا شده، لازم است تا یک لغت‌نامه دهخدای دیگر که پاسخگوی احتیاجات امروز باشد، تالیف شود. به این ترتیب، شخصیت معتدلی چون علی‌اشرف صادقی قبول کرد تا این کار زیر نظر ایشان انجام شود. ۱۸ سال طول کشید تا جلد اول فرهنگ جامع زبان فارسی منتشر شد که در نمایشگاه کتاب امسال تهران، رونمایی شد. این جلد اول فقط حرف «آ» را در بیش از هزار و ۲۰۰ صفحه شامل می‌شود. احتمال می‌دهیم این کتاب به ۳۰ جلد و حجم نهایی ۴۰ هزار صفحه برسد.
از فروش فضولات اسب‌های سلطنتی پول بدهید لغت‌نامه را چاپ کنیم!
رئیس موسسه لغت‌نامه دهخدا گفت: علامه دهخدا با بی‌پولی و سختی لغت‌نامه‌اش را چاپ کرد. او از دولت وقت درخواست کمک کرده بود و به آن‌ها نوشته بود از محل فروش فضولات اسب‌های سلطنتی پولی به ما بدهید تا این لغت‌نامه را چاپ کنیم.
علی افخمی گفت: خیلی‌ها به لغت‌نامه دهخدا و این کار سترگ و عظیم که در حق فرهنگ ایران شده، ایراد می‌گیرند اما از کم و کاستی‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، خبر ندارند. دهخدا کار این فرهنگ را در خانه شخصی خودش، بعد از چند سال به تنهایی شروع کرد و فیش‌برداری از آثار و کتاب‌های ادبی را انجام داد. داستان این مسائل در مقدمه جلد یک لغت‌نامه دهخدا به طور مفصل نقل شده است. دهخدا بعد از اینکه چند میلیون فیش تهیه می‌کند، به این فکر می‌افتد که به گونه‌ای این‌ها را چاپ کند ولی پول نداشته است.
وی افزود: الان هم بعد از گذشت ۷۰ سال، در موسسه لغت‌نامه دهخدا با همین وضع روبرو هستیم. دهخدا در دوران حیاتش مکاتباتی داشته است که امروز از آن‌ها نگهداری می‌شود. بخشی از مکاتباتش با مجلس بوده است که در آن‌ها از مجلس درخواست کرده شما بیایید کمک کنید تا این لغت‌نامه که یک اثر ملی است، چاپ شود. نهایتا در مجلس تصمیم می‌گیرند این لغت‌نامه را به دانشگاه تهران بسپارند. جالب است که این موضوع در مجلس، موافق و مخالف داشته است. دهخدا از دولت وقت هم درخواست کمک کرده بود و در زمان پهلوی دوم نوشته بود از محل فروش پهن و فضولات اسب‌های اسطبل سلطنتی، پولی به ما بدهید تا لغت‌نامه را چاپ کنید. این‌ها همه واقعیت‌اند و در تاریخ ثبت شده‌اند.
این محقق در ادامه گفت: یک بار در موسسه لغت‌نامه به مرحوم دکتر شهیدی گفتم چرا باید این کار‌ها را با فقر و سختی انجام بدهیم؟ که ایشان حدیث پیامبر را گفت و به شوخی گفت: «الفقر فخری». شهیدی گفت: «من هم که می‌خواستم وارد این کار شوم به مرحوم دهخدا گفتم به شرطی می‌آیم که به من پول ندهی.» الان هم وضع، همین است. به ما می‌گویند چرا این ایرادات را دارید و لاک‌پشتی حرکت می‌کنید؟ من هم می‌گویم کمی بودجه بدهید تا سرعت کار بیشتر شود چون با این وضع، بهتر از این نمی‌شود. در همین برنامه آقای حدادعادل گفتند که با وجود این همه سال کار و صرف یک میلیارد تومان تازه فرهنگستان، حرف «آ» فرهنگ جامع زبان فارسی را چاپ کرده است.
افخمی در پایان گفت: یک بار به مسئولان دانشگاه تهران نامه نوشتیم و درخواست ۲۰۰ میلیون تومان پول کردیم تا کار‌ها را کمی جلو ببریم. در جواب گفتند بخشی از ساختمان موسسه را اجاره بدهید تا هزینه‌هایتان فراهم شود. اگر به ما صدقه‌ای دادند، مقداری از آن را به شما می‌دهیم. وی خطاب به حدادعادل گفت: آقای دکتر شما می‌گویید فیلم دهخدا را درست کنند، در حالی که ما پول نداریم حتی سناریوی آن را بنویسیم.
عبدالله انوار، فاطمه راکعی و سید احمد وکیلیان هم دیگر سخنرانانی بودند که به ترتیب به بیان سخنانی با موضوع «علی‌اکبرخان دهخدا و لغت‌نامه‌اش از منظر فلسفی»، «سبک‌شناسی شعر دهخدا» و «لغت‌نامه دهخدا از بهارستان تا بهبودستان» پرداختند.
نظر شما :