دیروز، امروز و فردای باستان‌شناسی ایران به روایت صادق ملک
به گزارش خبرگزاری ایسنا، این باستان‌شناس پیشکسوت که روز یکشنبه، ۱۹ خردادماه در همایش «میراث فرهنگی دیروز، امروز و فردا» در تالار حافظیه سخن می‌گفت، مسیر طی شده در حوزهٔ باستان‌شناسی ایران را به شکل سمبلیک در چهار روز از دوران ناصرالدین شاه قاجار تا امروز، دسته‌بندی و تشریح کرد.
«سه روز گذشته» باستان‌شناسی ایران از دید ملک
در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی در دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار، او قراردادی را با فرانسوی‌ها امضا کرد که بر مبنای آن، انحصار باستان‌شناسی در همهٔ ایران به فرانسه واگذار شد و حتی امتیاز زمین‌کنی در ایران نیز به پزشک فرانسوی ناصرالدین شاه داده شد.
در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی مظفرالدین شاه بندهایی به این قرارداد اضافه کرد که مبنای آن، انحصار باستان‌شناسی ایران به فرانسه تا ۶۰ سال بعد، یعنی سال ۱۳۳۹ تمدید شد. پس از آن، موزهٔ ملی ایران در مدرسهٔ دارالفنون تأسیس شد.
«دو روز گذشته» باستان‌شناسی ایران از دید باستان‌شناسی پیشکسوت
۸۶ سال پیش یعنی در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی، رضاشاه به خوزستان رفت و با دیدن پرچم فرانسوی‌ها بر سردر یکی از قلعه‌های تاریخی آن استان، اعلام کرد قرارداد باستان‌شناسی با فرانسوی‌ها لغو است.
در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی قانون عتیقات تصویب شد و در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی موزهٔ ملی ایران در مکان کنونی‌اش افتتاح شد.
در سال ۱۳۲۰ برای نخستین بار دو دانشجوی باستان‌شناسی مدرک کار‌شناسی خود را از دانشگاه تهران گرفتند و در سال ۱۳۳۰ یک ایرانی رئیس سازمان عتیقات ایران شد و آندره گدار فرانسوی از ایران رفت.
«دیروز» باستان‌شناسی ایران از دید کاوشگر تپهٔ باستانی سیلک
در سال ۱۳۴۰ برای نخستین بار پنج دانشجو در مقطع کار‌شناسی ارشد در دانشگاه تهران در رشتهٔ باستان‌شناسی ثبت نام کردند. وزارت فرهنگ و هنر با پنج مدیریت کل شامل «فرهنگ و عامه»، «آثار تاریخی»، «موزه‌ها»، «باستان‌شناسی» و «موزهٔ ملی» تشکیل شد. همچنین اوج فعالیت‌های باستان‌شناسی مانند پژوهش‌های میدانی به سرپرستی باستان‌شناسان ایرانی و غیرایرانی بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ انجام شد.
باستان‌شناسی تا «قبل از ظهر امروز» از نگاه صادق ملک
در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییراتی که در مرکز باستان‌شناسی کشور ایجاد شد، این روز هم آغاز شد.
در سال ۱۳۶۱ سکان‌داران حوزهٔ باستان‌شناسی افرادی مانند مهدی حجت، محمد ابوذری و جلیل گلشن بودند؛ ولی با آغاز جنگ تحمیلی همه چیز محدود شد، هر چند به دلیل تلاش آن‌ها، سازمان میراث فرهنگی هیچ‌گاه فراموش نشد.
در سال ۱۳۶۴ سازمان میراث فرهنگی تشکیل شد و سال ۱۳۶۷ اساسنامهٔ آن در هشت ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. همچنین در سال ۱۳۷۴ علاوه بر دانشگاه تهران، چند دانشگاه دیگر رشتهٔ باستان‌شناسی را در مقاطع کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد فعال کردند. همچنین تعدادی از دانشجویان دارای مدرک کار‌شناسی ارشد مشغول به کار شدند. در سال ۱۳۷۶ سید محمد بهشتی رئیس سازمان میراث فرهنگی شد و فعالیت‌های باستان‌شناسی ادامه پیدا کرد.
توضیح ملک دربارهٔ باستان‌شناسی «بعد از ظهر امروز»
در این زمان، تغییرات جدیدتری در این بخش رخ داد، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری زیر نظر معاونت ریاست جمهوری رفت و حسین مرعشی، رئیس سازمان و معاون رئیس‌جمهور شد.
در سال ۱۳۸۴ اسفندیار رحیم‌مشایی به ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسید و ادارهٔ همهٔ بخش‌های مربوط به باستان‌شناسی به افراد دانشگاهی واگذار شد و فعالیت‌های نجات‌بخشی با اهمیت ویژه‌ای ادامه پیدا کرد.
در سال ۱۳۸۸ حمید بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شد؛ اما او با دانشگاه در بخش میراث فرهنگی خداحافظی کرد و بعد از مدتی کار‌شناسان را به خارج از تهران فرستاد تا اینکه با آمدن سید حسن موسوی، دوباره تقدیر ورق خورد و تلاش شد همه‌چیز به حالت اولیه بازگردد و مسائل حوزه‌های مختلف اجرایی در پژوهشگاه با حضور کار‌شناسان اجرایی شد.
امروز در بیش از ۳۰ دانشگاه کشور، در مقاطع کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد رشتهٔ باستان‌شناسی تدریس می‌شود و ۲۱۳ نفر یا مدرک دکتری باستان‌شناسی گرفته‌اند یا در حال تحصیل در این مقطع هستند.
«فردا»ی باستان‌شناسی ایران در حوزهٔ میراث فرهنگی از نگاه ملک
در ۵۰۰ هزار کیلومتر از مساحت حدود یک میلیون و ۱۵۰ هزار کیلومتری ایران، آثار زیادی از دوره‌های پیش از تاریخ تا قاجار وجود دارند. بنابراین فردای باستان‌شناسی ایران یا می‌تواند ادامهٔ وضعیت امروز باشد یا فردایی متفاوت‌تر از امروز داشته باشد.
این باستان‌شناس پیشکسوت پس از بررسی دیروز، امروز و فردای باستان‌شناسی، گفت: زمانی که گره‌ها باز می‌شود می‌توانیم برای فردای این حوزه، برنامه‌های قابل اجرا و منطقی داشته باشیم.
وی تأکید کرد: باید در برنامهٔ فردای سازمان میراث فرهنگی به این نکته توجه کنیم که برای استفاده از تعداد بسیار زیاد کار‌شناسان در این حوزه چه کاری باید انجام شود؟ برنامهٔ فردای سازمان میراث فرهنگی برای همگامی با توسعهٔ پایدار چگونه باید باشد؟ معرفی میراث فرهنگی ایران برای جذب گردشگری به عنوان یکی از منابع اصلی درآمدزای کشور، چگونه باید انجام شود؟
در پایان نیز او خطاب به نمایندگان رسانه‌ها، اظهار کرد: آیا زمان آن نرسیده است که به جای انتقادهایی که آسان و مخربند، نقدی سازنده را شروع کنیم و فردانگر باشیم؟
نظر شما :