افسانه‌های زندگی سعدی؛ از سفرهای نرفته تا شعرهای ندیده
محمدعلی فروغی در مقدمهٔ تصحیح خود بر کلیات سعدی می‌نویسد: دربارهٔ زندگی سعدی «نگارش بسیار اما تحقیق کم بوده است و باید تصدیق کرد که خود شیخ بزرگوار نیز در گمراه ساختن مردم دربارهٔ خویش اهتمام ورزیده، زیرا که برای پروردن نکات حکمتی و اخلاقی که در خاطر گرفته است، حکایتی ساخته و وقایعی نقل کرده و شخص خود را در آن وقایع دخیل نموده و از این حکایت فقط تمثیل در نظر داشته است؛ نه حقیقت...»
به این ترتیب است که یافته‌های دقیق و مورد اعتماد از زندگی سعدی بسیار اندک هستند؛ مثلا محققان شک دارند که سعدی شیرازی در واقعیت هم به همهٔ سفرهای دور و درازی که در آثارش آورده، رفته باشد. شک و شبهه دربارهٔ زندگی او بسیار است، اما در اثرگذاری قدرتمندانهٔ او بر ادب و حتی زبان پارسی کمتر کسی تردید دارد. بی‌گفت‌وگو سعدی شیرازی از مشهور‌ترین شاعران پارسی زبان است. در گذشته‌های اندکی دور، اثر معروفش «گلستان»، متن درسی مکتب‌ها و مدرسه‌ها بوده است و پارسی‌آموزان با آثار او مشق زبان و ادب پارسی می‌کرده‌اند.
گفته می‌شود که شیخ مشرف‌الدین مصلح بن‌عبدالله سعدی شیرازی در حوالی سال ۶۰۶ هجری در شیراز متولد شده، در کودکی پدرش را از دست داده، در جوانی به بغداد رفته و آنجا در مدرسهٔ نظامیه و حوزه‌های دیگر به درس و بحث و تکمیل علوم دینی و ادبی پرداخته است. سفرهایی به عراق و شام و حجاز داشته، به سفر حج هم رفته است.
سعدی پس از چند سفر دوباره به شیراز بازگشته است. دوران هجوم مغول بوده و به همت اتابکِ فارس، ابوبکر بن سعد زنگی، شیراز به پناهگاه دانشمندان در برابر حملهٔ دشمن تبدیل شده، سعدی نیز مقامی خاص در دربار پیدا کرده و به صحبت اتابک جوان، سعد بن ابوبکر پرداخته است. به نظر می‌رسد تخلص «سعدی» هم برگرفته از نام این اتابک است.
کلام سهل و ممتنع سعدی در آثار نظم، محکم و گیرا و در آثار نثر، آهنگین و مسجع است. اهل ادب و حتی خود سعدی لقب‌هایی چون «استاد سخن»، «پادشاه سخن» و «شیخ اجل» را برازندهٔ شاعر دانسته‌اند. بسیاری از جمله‌ها و شعرهای او نیز برای پارسی‌زبانان ضرب‌المثل شده‌اند.
شعر «بنی آدم» از معروف‌ترین آثار سعدی است. گفته می‌شود این شعر بر سر در ورودی تالار ملل سازمان ملل متحد در نیویورک نقش بسته است، اما در درستی این مطلب تردیدهایی وجود دارد. عده‌ای می‌گویند نه این شعر را در مکان یاد شده دیده‌اند و نه سندی برای اثبات ادعای درج شدن این شعر بر سر در یاد شده در دست وجود دارد.
سعدی در میان عامهٔ پارسی‌زبانان با نثر «گلستان» و نظم «بوستان» مشهور است. غزلیات او اما از عالمی به کلی متفاوت در دنیای ذهن و زبان سعدی خبر می‌دهند. گفته می‌شود او دلی عاشق و شیدا داشته و این همه شور و نشاط عاشقانه در غزلیات از این دل شوریده برآمده است.
از سعدی علاوه بر غزلیات، بوستان و گلستان، بسیاری آثار نظم و نثر دیگر هم برجای مانده است که همه را در قالب کلیات سعدی جمع کرده‌اند. کلیات سعدی شامل بوستان، گلستان، قصاید عربی، قصاید فارسی، مراثی، ملمعات و مثلثات و ترجیعات، غزلیات، مجالس پنج گانه، نصیحت‌الملوک و صاحبیه است.
استاد سخن در سال ۶۹۰ یا سالی پس از آن در زادگاه خود از دنیا رفته و در همان جا به خاک سپرده شده و از آن زمان تا امروز آرامگاهش میعادگاه علاقه‌مندان اوست.
روز اول اردیبهشت‌ماه در تقویم رسمی کشورمان به ابتکار مرکز سعدی‌شناسی به عنوان روز سعدی نام‌گذاری شده است.
منبع: خبرگزاری ایسنا
نظر شما :