باید خون تاریخ را بریزیم- هوشنگ ماهرویان

ما (ایرانیان) هیچ‌وقت با دیدگاهی انتقادی با گذشته مواجه نشدیم و به همین دلیل محکوم به تکرار اشتباهات گذشته هستیم. نگاه ما به تاریخ گذشته نگاهی است که به تمجید ملتی بزرگ و بافرهنگ می‌پردازد که قربانی انواع تهاجم‌ها و تاراج‌ها شده است. در تاریخ ما قربانی هستیم و دشمن همیشه بر ما تاخته است. ما بی‌گناه بوده‌ایم و مغلوب پلیدی دشمنان شده‌ایم. اما این نگاه مظلوم‌نمایانه به تاریخ هیچگاه منجی ما نخواهد بود. ما نیازمند نگاه به تاریخ با دیدی انتقادی هستیم. برای داشتن دیدگاه انتقادی باید چنان با تاریخ گذشته مواجه شد که خون از گذشته روان شود، باید خون روان شود تا بر ما معلوم شود که گذشته چه و چگونه بوده است.

اگر تاریخ گذشته را می‌خوانیم که آینده را بسازیم، باید به دیدگاه انتقادی مجهز باشیم و تا زمانی که ذهن انتقادی نداشته باشیم، توانایی ساختن آینده را هم نخواهیم داشت.

ما (ایرانیان) همیشه برای گذشته‌مان به‌به و چه‌چه می‌گوییم، چون با ذهن اسطوره‌ای نگاه می‌کنیم و همواره در حال تایید گذشته‌مان هستیم. از کوروش (مثل ناسیونالیست‌ها) و نسبتش با اعلامیه جهانی حقوق بشر می‌گوییم بی‌آنکه متوجه باشیم، اعلامیه جهانی حقوق بشر محصول دوران مدرن است و نه عصر اسطوره‌ها. ما چنان در تایید گذشته‌مان به افراط رفته‌ایم که حتی توان نقد تاریخ نگون‌بخت معاصرمان را هم نداریم. ما هنوز موفق نشده‌ایم تاریخ مشروطه را با نگاهی انتقادی تحلیل کنیم.

هنوز نگاه ما به دوران گذشته آمیخته به ستایش‌های اغراق‌آمیز و حسرت و افسوس از پایان آن دوران است.

البته همیشه افراد معدودی با رویکردی انتقادی به تاریخ گذشته پرداخته‌اند، اما تک‌نگاری‌های آنان هیچ‌گاه نتوانست تبدیل به یک جریان فکری بر پایه نگاه انتقادی به تاریخ شود. برآیند تاریخی که درست نشناخته و آن را نقد نکرده‌ایم، حافظه تاریخی نیست که بتوانیم به آن تکیه کنیم و آینده را بر اساس آن بسازیم. باید خون تاریخ را بریزیم.

منبع: روزنامه اعتماد