سحابی: جبهه ملی شرایط تاریخی را تشخیص نداد

تاریخ ایرانی: عزت الله سحابی در گفت و گویی با ماهنامه "مهرنامه"، اختلاف جبهه ملی و نهضت آزادی درباره مشی سیاسی علی امینی، نخست وزیر سال های 41-1340 را روایت کرده است.

او که در دولت امینی کارشناس دادگستری در امور مکانیک و برق بود، چنانکه در کتاب خاطرات خود (نیم قرن خاطره و تجربه) اشاره کرده و در این گفت و گو نیز تاکید می کند،نهضت آزادی با لحاظ شرایط تاریخی آن دوره و اعتقاد به مبارزه با فساد از دولت امینی پشتیبانی کرد. به گفته سحابی، اختلاف نظر جبهه ملی و نهضت آزادی در برخورد با دولت امینی بخاطر تشخیص شرایط زمانه و برداشت های متفاوت از مشکل اصلی آن برهه بود.   

سحابی درباره اختلافات جبهه ملی با امینی گفت:متاسفانه جبهه ملی فضا را در نظر نمی گرفت و بر سر موضوع انتخابات مجلس با امینی درافتاد.اختلاف جبهه ملی با امینی عملا به نفع شاه تمام می شد درحالیکه نهضت آزادی بر این عقیده بود که تضاد اصلی زمانه، شاه است. من لفظ خیانت را بکار نمی برم اما می گویم جبهه ملی دچار عدم تشخیص زمانه شد.باید می دانستند مشکل اصلی مملکت کیست،شاه رو به اوج گرفتن بود،او اهل آن نبود که با اپوزیسیون کنار بیاید و آنها را قبول کند.این را پس از 50 سال می گویم که رفتار جبهه ملی حمل بر کج سلیقگی و عدم تشخیص شرایط زمان بود.پرداختن به مساله انتخابات در آن شرایط تضاد برانگیز بود،درحالیکه نگاه نهضت آزادی به مبارزه با فساد بود.در دوره ای که الموتی در دادگستری بود کسانی بازداشت شدند که کسی باور نمی کرد.سرلشگر دفتری که در کودتای 28 مرداد شرکت داشت و فامیل مصدق بود و ریاست بخش تسلیحات را بر عهده داشت،ارتشبد هدایت و سرلشگر کیا همه بازداشت شدند.سال ها بعد که الموتی فوت کرد،شاه درباره عده ای که در مراسم ختمش شرکت کردند گفته بود "آنهایی که رفتند ختم آن خائن"!

 وی افزود:همکاری با دولت امینی در نهضت آزادی تجویز شده بود و در این باره اختلافی درون نهضت وجود نداشت. بازرگان،رحیم عطایی و حاج سید جوادی موافق بودند. من هم به عنوان کارشناس رسمی دادگستری همکاری کامل می کردم. جایگاه فرد را در تاریخ معین باید سنجید و موضع گرفت.حال آنکه جبهه ملی شرایط تاریخی را تشخیص نداد،اعضای برجسته جبهه ملی وکلای متهمان پرونده های فساد شدند؛ نصرت الله امینی وکیل فروغی بود و کشاورز صدر وکیل کیانی.

 سحابی در این گفت و گو ماجرای دیدار امینی با بازرگان،سحابی و طالقانی پس از اتفاقات 30 تیر 1340 را چنین روایت کرده است: قرار گذاشتیم شب 30 تیر سال 1340 مراسم یادبودی در ابن بابویه برگزار کنیم که جبهه ملی هم همین تصمیم را داشت.دو روز قبل از 30 تیر بازرگان،دکتر سحابی و حسن نزیه بازداشت شدند؛سازمان امنیت برخی سران جبهه ملی مثل صالح را هم بازداشت کرد.با این حال در شب 30 تیر کامیون های پلیس در ابن بابویه مستقر شدند و شرکت کنندگان مراسم را بازداشت کردند.من هم همراه آقای طالقانی جزو بازداشت شدگان بودم.در ابتدا در زندان به طالقانی گفتند شما آزادید،اما طالقانی گفت من را با این عده گرفتند،پس به تنهایی آزاد نمی شوم.ماند و نرفت.اما وقتی به شاپور بختیار، کشاورز صدر و داریوش فروهر گفتند شما آزادید،خواستند بروند. در زندان تفاوت رفتاری بین نهضت آزادی و جبهه ملی دیده می شد،البته آن زمان جبهه ملی هنوز درباره امینی موضع نگرفته بود.امینی،بازرگان و سحابی و طالقانی را پس از آزادی از زندان دعوت و با آنها صحبت کرد و گفت شما در دولت من آزادید فعالیت کنید،اما شرایط را هم رعایت کنید،خط قرمزها را رعایت کنید و به شاه کاری نداشته باشید.

وی درباره دیدار خود با امینی در فروردین سال 42 گفت: سال 42 نهضت آزادی خیلی فعال بود.من عضو هیات اجراییه نهضت بودم.به من گفتند با امینی ملاقات کن.من هم رفتم دیدن امینی و به او گفتم دوره نخست وزیری شما تجربه ای شد که با پادشاهی که در حال اوج گرفتن است و قدرت را انحصارا جذب می کند،نتوانستید کنار بیایید،خیلی ملاحظه می کردید.امینی گفت بله من فکر می کردم با حفظ استاتکو(نظام پادشاهی) می توانم اصلاحات را انجام دهم.