حامیان انتخاب کارتر و ریگان در مجلس اول به روایت منوچهر متکی
اشغال سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام در آبان ماه ۱۳۵۸ نقطه عطفی در روابط خارجی جمهوری اسلامی به شمار می‌آید. شاید کسی گمان نمی‌کرد تسخیر مرکزی که به توطئه و جاسوسی علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی تبدیل شده بود، خصومت بین دو کشور را برای بیش از سه دهه تداوم بخشد. چالشی که در قالب‌های سخت و نرم و در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بین‌المللی در تمام سال‌های حیات و رهبری امام راحل و بیش از دو دهه زعامت رهبر معظم انقلاب و نیز در دوران حکومت شش رئیس‌جمهور آمریکا (جیمی کارتر، رونالد ریگان، جورج بوش (پدر) بیل کلینتون، جورج دبلیو بوش و باراک اوباما) مناسبات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور را تحت تأثیر قرار داد. از این رو مناسب دیدم برشی کوتاه از این رخداد تاریخی که به تصمیم‌های مجلس شورای اسلامی در دوره اول مربوط می‌شود را برای مخاطبان عزیز بازگو نمایم:
چند ماه بعد از افتتاح مجلس شورای اسلامی در خرداد ماه ۱۳۵۹ طی نامه‌ای از سوی امام خمینی(ره) تصمیم‌گیری پیرامون گروگان‌های آمریکایی به مجلس شورای اسلامی سپرده شد. دولت پروسه اجرایی رسیدن به یک توافقنامه با ایالات متحده آمریکا را برعهده داشت. با توجه به قطع رابطه سیاسی بین دو کشور از سوی آمریکا، دولت الجزایر به عنوان حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران واسطه رسیدن به تفاهم نهایی بود.
آقای بهزاد نبوی، معاون اجرایی شهید رجایی مدیریت مذاکرات را برعهده داشت. چگونگی رسیدن به سند نهایی مورد توافق ایران و آمریکا پیرامون حل و فصل مسائل فی‌مابین و تعهدات حقوقی بین‌المللی شرح مفصلی است که بخش‌هایی از آن طی سالیان گذشته و از زاویه‌های مختلف مورد کنکاش قرار گرفته است. آنچه در این مختصر ذکر می‌شود، مجموعه مباحث و مذاکراتی است که با ایجاد ارتباط بین آزادی گروگان‌ها و انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در مجلس شورای اسلامی واقع شد.
نمایندگان دوره نخست مجلس شورای اسلامی در اینکه نحوه تقابل و حل موضوع گروگان‌ها توسط مجلس در نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تأثیر جدی دارد، اتفاق نظر داشتند اما در اینکه چگونه باید از این تأثیرگذاری استفاده کرد، به عبارت دیگر چه نتیجه‌ای را در انتخابات آمریکا باید رقم بزند، دو دیدگاه در مجلس وجود داشت:
۱. دیدگاه اول معتقد بود که جیمی کارتر بعد از شکست در عملیات نظامی طبس به دنبال آن است که با رسیدن به تفاهم سیاسی با ایران و آزادی گروگان‌ها قبل از برگزاری نهایی انتخابات آمریکا برای دور دوم در مسند ریاست‌جمهوری آن کشور بماند. طرفداران این دیدگاه آشکارا اظهار می‌کردند اگر ما به دموکرات‌ها و شخص جیمی کارتر کمک نکنیم، نامزد جمهوری‌خواهان شخصی است به نام رونالد ریگان که خشونت و مواضع افراطی جمهوری‌خواهان علیه ایران را نمایندگی می‌کند و ما باید از روی کار آمدن وی جلوگیری کنیم. نهضت آزادی و اصطلاحا نمایندگان لیبرال و ملی‌گرا از این نظر حمایت می‌کردند. نکته‌ای که موجب تعجب بود، آنکه برخی از چهره‌های با گرایش تند که شهید محمد منتظری آن‌ها را نمایندگی می‌کرد، در این زمینه با لیبرال‌ها هم‌نظر بودند.
۲. در مقابل این دیدگاه، جمعی از نمایندگان مجلس که عمدتا اعضای جوان مجلس در آن زمان بودند، با هرگونه کمک به انتخاب دوباره جیمی کارتر به شدت مخالف بودند. آن‌ها اعتقاد داشتند که تفاوتی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در تقابل با نظام جمهوری اسلامی وجود ندارد و ما باید با هر سیاستی که علیه کشورمان طراحی و اجرا می‌شود، مقابله کنیم.
روزهای انتخابات آمریکا نزدیک می‌شد و آقای کارتر با نگرانی تحولات را دنبال می‌کرد. واسطه‌هایی که پیگیر موضوع گروگان‌ها بودند، صحنه را به گونه‌ای آرایش داده بودند که حتما گروگان‌ها قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آزاد شوند. اما اختلاف نظر همچنان در بین نمایندگان وجود داشت.
قرار شد جلسه‌ای غیرعلنی و غیررسمی در مجلس برگزار شود که احتمالا صورت مذاکرات و فیلم آن در آرشیو مجلس باید موجود باشد. در این جلسه آقایان دکتر سامی، حاج سید جوادی، دکتر هادی، شهید محمد منتظری، صباغیان و فکر می‌کنم دکتر یزدی در دفاع از دیدگاه اول سخن گفتند و خواستار رأی فوری و نهایی مجلس به بیانیه الجزایر شدند.
اینجانب به عنوان یکی از طرفداران نگاه دوم در پشت تریبون جلسه غیرعلنی و غیررسمی تشکیل شده در مجلس، اظهار داشتم: «اینکه برای نخستین بار در تاریخ انتخابات آمریکا، ایران می‌تواند بر نتیجه این انتخابات اثرگذار باشد، جای خرسندی است. این از برکات انقلاب اسلامی و هدایت‌های رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی است. اگر چنین جایگاهی به واسطه ایشان به وجود آمده که همین‌طور است، باید ببینیم نظر خود ایشان در مورد ریاست‌جمهوری آقای کارتر چیست؟ ایشان فرمودند آقای کارتر رئیس‌جمهور بدی برای آمریکا بود. ایشان گفتند مردم آمریکا باید فرد دیگری را انتخاب کنند. حضرت امام همچنین فرمودند آقای کارتر باید به فکر کاری غیر از ریاست‌جمهوری باشد. نمایندگان محترم! این بیانات کاملا صریح و شفاف است. آقای کارتر نباید انتخاب شود و این به معنای تأیید فرد دیگری نیست. سیاست آقای کارتر در قبال جمهوری اسلامی باید شکست بخورد.»
پس از این جلسه، لابی‌های به عمل آمده در مجلس کارگر افتاد. آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس نیز در پی تحقق نگاه اول بود یا حداقل از مواضع ایشان این‌گونه استنباط می‌شد.
روز پنجشنبه پانزدهم آبان ۱۳۵۹ آخرین جلسه علنی مجلس قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که قرار بود در روز یکشنبه نهم نوامبر ۱۹۸۰ برگزار شود بود. همه شرایط برای تمام کردن موضوع فراهم شده بود. قرار غیررسمی آن بود که در روز پنجشنبه بیانیه الجزایر به تصویب نمایندگان مجلس برسد و روز جمعه گروگان‌ها از تهران به پایگاه آمریکایی‌ها در آلمان منتقل شوند و همان روز یا حداکثر روز شنبه آقای کارتر از گروگان‌های آزاد شده در کاخ سفید استقبال نماید و در حقیقت با این برگ برنده، پیروزی خویش بر رونالد ریگان را قطعی کند.
حوالی ظهر و ساعت پایانی جلسه علنی مجلس بود. مخبر کمیسیون ویژه گزارش مربوطه را ارائه داد. پس از صحبت‌های نمایندگان و توضیح نماینده دولت، آقای هاشمی رفسنجانی مجلس را برای رأی‌گیری آماده کرد. ۲۷ نفر از نمایندگان فراکسیون نانوشته جوانان مجلس در یک هماهنگی دقایقی قبل از رأی‌گیری مجلس را ترک کردند. با این آبستراکسیون که برای نخستین بار واقع شد، مجلس از اکثریت افتاد.
تلاش‌های زیادی برای بازگرداندن نمایندگان خارج شده و انجام رای‌گیری به عمل آمد که به نتیجه نرسید. هنگام ظهر طبق آیین‌نامه ختم جلسه علنی اعلام و ادامه بررسی بیانیه الجزایر به جلسه علنی بعد در هفته آینده موکول شد. بدین ترتیب رویاهای آقای کارتر محقق نشد و او از معدود روسای جمهور ایالات متحده آمریکا بود که تنها توانست برای یک دوره رئیس‌جمهور باشد.
نظر شما :