سرنوشت دردناک خانه ملک‌الشعرای بهار/ مصادره، انباری و تخریب
به گزارش خبرگزاری ایسنا، نامگذاری یک خیابان اصلی به نام ملک‌الشعرای بهار نشان‌دهندهٔ ارزش و اعتبار این بنا و نام پرافتخار این شاعر است. بنای موجود در این خیابان نیز که به سبک بناهای دوران تجدد و نوگرایی در تهران و پس از ساخته شدن خیابان‌هایی مطابق با اصول شهرسازی و با شکل جدید (خیابان طالقانی) ساخته شده است، تاکنون توجه چندانی را در راستای حفاظت و مراقبت بیشتر جلب نکرده است.
هرچند این خانهٔ تاریخی، دوم بهمن ماه ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و حدود هشت سال از شناسایی و ثبت آن می‌گذرد، اما به نظر می‌رسد هنوز پروندهٔ مرمت خانهٔ ملک‌الشعرای بهار باز نشده است.
یکی از ساکنان خانهٔ ملک‌الشعرای بهار دربارهٔ وضعیت این بنا گفت: حدود ۲۰ سال است در این خانه ساکن هستیم. تا پنج سال پیش، سه‌چهارم خانه به عنوان انبار در اختیار سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران بود و در آن، لوازم اداری فرسوده را نگهداری می‌کردند تا اینکه سازمان اسناد در سال ۱۳۸۵ این خانه را تخلیه کرد.
او با اشاره به نابسامان بودن شرایط خانهٔ بهار در زمان بارندگی‌ها و فصل زمستان، اظهار کرد: تا چندی پیش، آب باران به هیچ‌وجه از سطح حیاط خانه پایین نمی‌رفت و همه‌جا پر از آب می‌شد، تا اینکه خود ما اقدام به حفر چاه و درست کردن یک ناودان کردیم و برای انجام این کار چند میلیون تومان هزینه شد. همچنین ما زیرزمین و بخش‌های مسکونی خانه را برای سکونت سامان‌دهی کردیم.
وی با اشاره به اینکه این خانه در اوایل انقلاب مصادره شد، بیان کرد: در مدت ۲۰ سالی که ما در این خانه سکونت داشته‌ایم، وضعیت آن بسیار نامناسب بوده است. تا امروز ساکنان این خانه برای جلوگیری از تخریب بیشتر هزینه کرده‌اند، اما هیچ نهاد یا دستگاهی برای سامان‌دهی این بنا اقدامی نکرده است. او افزود: متأسفانه برخی افراد قصد تخریب این خانهٔ تاریخی را دارند و به همهٔ ساکنان خانه دستور تخلیه داده‌اند.
محمدتقی بهار ملقب به ملک‌الشعرای بهار در ۱۲۶۲ هجری شمسی در شهر خراسان متولد شد و تا وقتی در ۲۰ سالگی به مشروطه متصل نشده بود، خانه‌ای در تهران نداشت. بنابراین خانهٔ منسوب به او در تهران، خانهٔ پدری بهار نیست.
به اعتقاد کار‌شناسان و اهل فن، خانهٔ بهار به دلیل شخصیت فرهنگی و سادهٔ مالک آن، تزیینات ندارد و به نوعی نشان‌دهندهٔ نوع فکر خاص ملک‌الشعراست. در ساخت این بنا از مصالح مرسوم همان دوران مانند آجر قزاقی، چوب، موزاییک، شیشه، گچ، تیر چوبی و تیر آهنی استفاده شده است. از معمار این بنا نیز اطلاع دقیقی در دست نیست. خانهٔ از نظر ساخت، شکلی بسیار ساده دارد و خلاقیت و نوآوری ویژه‌ای در آن دیده نمی‌شود.
پس از تخریب شدن دروازه‌های قاجاری تهران توسط رضاشاه، دوره‌ای از شهرسازی مدرن در تهران آغاز شد و به سرعت پیشرفت کرد، به شکلی که خیابان انقلاب درست پس از محل قدیمی بارو و خندق اطراف آن ساخته شد و متعاقب آن، خیابان‌های فرعی متصل به آن سامان یافتند. از آن جمله می‌توان از خیابان‌های بهار، خاقانی، جادهٔ قدیم شمیران، فردوسی و... نام برد که به مرور زمان و تا پایان دوران پهلوی اول شکل کامل‌تری به خود گرفت و بناهای ارزشمندی در اطراف آن ساخته شد.
در همین دوران، یعنی فاصلهٔ زمانی اواخر پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم خیابان‌های مهم‌تری مانند خیابان تخت جمشید (طالقانی) و فرعی‌های متصل به آن مانند ملک‌الشعرای بهار ساخته شدند که با توجه به مسائل عنوان‌شده، خانهٔ قدیمی ملک‌الشعرا از مصادیق بارز هویت ساخت خیابان ملک‌الشعرا و طالقانی بوده و نشان‌دهندهٔ دوران تاریخی ساخت این بنا و احداث خیابان‌های مربوط به آن است.
شاید میراث فرهنگی دلیل بی‌توجهی کردن به این خانه را تا پنج سال پیش، انبار شدن آن توسط یکی از مستاجران آن بداند، اما حالا پنج سال از تخلیهٔ آن بخش‌ها توسط سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران می‌گذرد و حالا زندگی روزمره‌ای که براساس ضوابط و قوانین میراث فرهنگی است، در خانه جریان دارد. البته بی‌توجهی نسبت به این خانه، مشکلی است که در قبرستان محل دفن ملک‌الشعرای بهار (ظهیرالدوله) نیز دیده شده است. قبرستان ظهیرالدوله در خیابان طباطبایی‌پور بالا‌تر از میدان تجریش در تهران قرار دارد و افراد سر‌شناسی در آنجا به خاک سپرده شده‌اند.
نظر شما :