موسوی تبریزی: فرمان ۸ ماده‌ای صادر شد تا کمیته‌ها خودسرانه کسی را دستگیر نکنند
علت اینکه امام خمینی (س) در آن زمان این فرمان را صادر کردند چه بود؟
زمانی که امام فرمان ۸ ماده‌ای را صادر فرمودند، تقریبا چهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته و مجلس هم در سال ۵۹ تشکیل شده بود ولی بعد از تشکیل شدن مجلس شورای اسلامی، مشکلاتی در رابطه با تعیین نخست‌وزیر و همچنین مشکلاتی در رابطه با جنگ و مسائلی که منافقین در ایران به وجود آوردند، به وجود آمده بود. افکار کل قوای نظام جمهوری اسلامی اعم از مجلس و قوه قضاییه و قوه مجریه و همچنین ترورهای که در قوه قضاییه انجام گرفت باعث شد که اصلاح قوانین سابق و قوانینی که لازم است به مجلس پیشنهاد و در مجلس تصویب شود به عقب بیفتند و این تاخیر تصویب قوانین، باعث می‌شد که گاهی در دادگاه‌ها، در کمیته‌های آن زمان و یا سپاه، کارهای سریع و یا حداقل متضاد با یکدیگر انجام گیرد. به طور مثال دادگاهی حکمی را در ارتباط با موضوعی صادر می‌کرد و دادگاه دیگر حکم بسیار متفاوتی درباره همان موضوع صادر می‌کرد. این مسائل مشکلاتی در جامعه ایجاد کرده بود و اساسی‌ترین علت این مشکلات هم نبود قوانین کامل مورد قبول نیروهای انقلاب بود.
از سوی دیگر در رابطه با کارمندان دولت نیز در مورد اصلاح ادارات از کارمندانی که وابستگی زیادی به رژیم قبلی داشتند اقداماتی انجام می‌گرفت که گاهی این اقدامات در هیات دولت تصویب شده و قانون نبود. گاهی نیز تسویه‌های انجام می‌گرفت که حتی از مقررات دولتی و مقررات شورای انقلاب فرهنگی هم بالاتر و فرا‌تر می‌رفت و گاهی به افرادی ظلم می‌شد. تاریخی که امام فرمان ۸ ماده‌ای را صادر فرمودند تقریبا مسائل مهم و حاد، جریان ترور‌ها و انفجار‌ها منافقین و سازمان مجاهدین خلق در آن زمان حل شده بود و از طرفی با اینکه جنگ تمام نشده بود ولی خرمشهر به دست ملت ایران آزاد شده و به خاک کشور بازگشته و پیروزی‌ها یکی پس از دیگری به وجود آمده بود وضعیت ایران در جنگ تثبیت شده و موقعیت صدام متزلزل شده بود. در چنین زمانی جا داشت که امام (س) شوکی را به مجلس، دولت و قوه قضائیه وارد کنند تا شروع به سازندگی درونی و زیر بنایی کشور کنند، زیرا یکی از بهترین سازندگی‌ها این است که قوانینی که در این سازندگی لازم باشد نوشته شود. مهمترین خرابکاری در هرج و مرج اتفاق می‌افتد و بزرگترین سازندگی در اجرای قانون و به همین دلیل امام احساس کردند که حتما این فرمان را صادر کنند.
امام خمینی (س) در این فرمان به حریم خصوصی توجه و تاکید زیادی دارند. علت این تاکید چیست؟
آنچه مسلم است، امام (س) قبل از اینکه رهبر باشند یک فقیه و مرجع تقلید بودند و حتی در میان فقها در قم ایشان به تقوای بیشتری معروف بودند. بیشترین شاگردان امام (س) به دلیل تقوای ایشان جذب می‌شدند. مسئله تقوا و زهد امام جذابیت بیشتری حتی در مقایسه با دیگر مراجع تقلید برای طلبه‌ها داشت. امام (س) امتیاز بزرگی نسبت به دیگر فقها داشتند که این امتیاز توجه به حقوق مردم بود. امام خمینی در این پیام بر حقوق شهروندی و خصوصی افراد تاکید زیادی دارند. زیرا هم در قانون اساسی و هم در اسلام و شرع به حفظ امنیت و حرمت به انسان‌ها تاکید شده است.
امام خمینی در این نامه صراحتا اعلام می‌کنند که «هیچ کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی که از روی موازین شرعیه باید باشد، توقیف کند یا احضار نماید، هرچند مدت توقیف کم باشد. توقیف یا احضار به عنف جرم است و موجب تعزیر شرعی است.» یا در ماده ۵ می‌فرمایند «هیچ کس حق ندارد در مال کسی چه منقول و چه غیر منقول و در مورد حق کسی دخل و تصرف کند یا توقیف و مصادره نماید مگر به حکم حاکم شرع، آن هم پس از بررسی دقیق ثبوت حکم از نظر شرعی.» در هر حال از سال ۴۲ که مسئله مرجعیت امام خمینی آغاز شد تا زمان رحلت هم ایشان و هم فرزندان و بیت امام به این مسئله توجه زیادی داشتند. لذا یک والی و مرجع تقلیدی چون امام اگر بشنوند که حقوق مردم ضایع می‌شود شدیدا نگران می‌شوند.
روی سخن امام در این فرمان ۸ ماده‌ای بیشتر با نظام قضایی است. نظام قضایی در اسلام چه جایگاهی دارد؟
در اسلام اصل حکومت قضاوت است. شما می‌دانید که در حکومت‌های پیشین، مسئله عمده‌ای که مطرح بود قضاوت بود و تمام والی و افراد تابع قضاوت قاضی بودند. قاضی مهمترین نقش را در اداره کشور و ایجاد امنیت در کشور بازی می‌کند. لذا امیرالمومنین خطاب به مالک اشتر می‌فرمایند: «در رابطه با قضاوت بهترین مردم را انتخاب کن.» علت این سفارش امیرالمومنین این است که اگر قضاوت صحیح باشد جامعه می‌تواند احساس امنیت کند و بهترین ترقی‌ها در جامعه زمانی است که مردم با آسایش بتوانند به کار خود برسند و احساس کنند هیچ زمانی حقوقشان ضایع نخواهد شد. در جامعه که نگرانی از امنیت باشد پیشرفتی حاصل نخواهد شد. اما اینکه امام (س) بیشتر در این زمینه عنایت دارند به دلیل جریان موردی در آن زمان است. در اوایل انقلاب سلسله نظاماتی که قبلا وجود داشتند بهم خورده بود، مثلا قوه قضاییه و یا دادگستری تا حدودی فلج شده بود و به خوبی نمی‌توانستند به وظایف خود عمل کنند و لذا بر اساس اضطرار نهادهایی در جامعه تشکیل شد، نهادهایی مثل سپاه پاسداران و بسیج، کمیته انقلاب، دادگاه‌های انقلاب... تشکیل شد. این چند نهاد مستقیما با مردم سر و کار و برخورد داشتند و متاسفانه در بین این دو سه نهاد هماهنگی کامل وجود نداشت. به طور مثال کمیته انقلاب در مسائل مردم دخالت می‌کرد. این ناهماهنگی‌ها مشکلاتی را به وجود آورده بود. کمیته انقلاب افرادی را خودسرانه دستگیر می‌کرد و حتی ممکن بود تا نزدیک یک هفته به قوه قضاییه اطلاع ندهد. گاهی در کیفیت دستگیری افراد و یا وارد شدن به منازل افراد و... نیز مشکلاتی به وجود می‌آمد که از این مسائل گزارش‌های به امام می‌رسید که از نظر ایشان قابل تحمل نبود. در میان خود دادگاه‌ها نیز در برخی دادگاه‌ها تندروی و در برخی دادگاه‌ها کندروی وجود داشت لذا لازم بود قوه قضاییه اولا مقرراتی را داشته باشد که در چارچوب آن قوانین حرکت کند و ثانیا نظرات کامل با این قوای اجرایی و بازو‌های اجرایی خود داشته باشند که از قوه قضاییه اطاعت کنند و کمیته‌ها خودسرانه کسی را دستگیر نکنند.
چه مسائلی در آن زمان بیشتر از مشکلات دیگر نیاز به بررسی داشت؟
یکی از مسائلی که احتیاج به بررسی داشت موضوع تسویه وابستگان رژیم بود. با این عنوان در هر وزارتخانه و هر اداره تشکیلاتی مهم بود و کسانی که در آن ارگان مشغول به کار بودند از نظر اینکه چه خصوصیتی داشتند مورد پیگیری قرار می‌گرفتند و مثلا گاهی اتفاق می‌افتاد که در اداره‌ای کارمندی را به دلیل شرکت در تظاهرتی اخراج می‌کردند. این مسائل امام را آزار می‌داد. به همین دلیل امام (س) در موقعیتی که هنوز در حال جنگ بودیم با این مسائل برخورد کردند و عمده فرمان خود را خطاب به قوه قضاییه صادر فرمودند زیرا اگر قوه قضاییه اصلاح و مقرراتی و نظام‌مند می‌شد و با قدرت، نظام‌مندی خود را اجرا می‌کرد مسلما تاثیر زیادی در دیگر نیرو‌ها داشت و به همین دلیل امام به قوه قضاییه بیشتر توجه می‌فرمودند.
فرمان ۸ ماده‌ای امام در حال حاضر چه جایگاهی در نظام قضایی دارد؟
فرمایشات امام موضوعی نیست که هیچ زمانی جایگاه خود را از دست داده و یا کهنه شود. موضوعی در رابطه با عهدنامه مالک اشتر وجود دارد که بعد از چند صد سال در سازمان ملل نماینده‌های کشورهای مختلف چیزی را به عنوان حقوق اساسی مردم نوشتند که امیرالمومنین در عهدنامه مالک اشتر به تنهایی نوشته بودند. فرمایشات امام خمینی (س) همگی برگرفته از قرآن و نهج‌البلاغه و سیره و روش ائمه و از واجبات مهمی است که باید در رابطه با حقوق اساسی انسان‌ها عمل شود و امروزه در دنیا همه به این مسائل حقوق بشر معتقد هستند. فرمایشات امام (س) برای هر زمانی مخصوصا امروزه جامعه می‌تواند گره‌گشا باشد. اگر در جامعه امروز یک نوع شکافی بین مردم و مسئولین افتاده است این مسئله به اینکه ما یک نظام حقوقی کامل در جامعه نداریم بر می‌گردد. مردم نظام حقوقی ندارند که بر اساس آن حرکت کنند. معتقدم فرمان ۸ ماده‌ای حتی امروزه در جامعه ما بیشتر از سال ۶۱ که امام آن را صادر کردند باید به آن توجه شود.
نظر شما :