۲۰ میلیون مین در خاک ایران؛ برجای مانده از دوره جنگ تحمیلی
به گزارش خبرگزاری مهر، مرکز مین‌زدایی کشور به عنوان متولی پاکسازی میادین مین و موادمنفجره عمل نکرده بجا مانده از ۸ سال جنگ تحمیلی با رویکردی بشردوستانه به پاکسازی و ایمن‌سازی اراضی آلوده می‌پردازد و با تلاش برای کاهش خطرات و آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از مین، به ویژه نجات جان و مال ساکنین مستقر در مناطق آلوده، زمینه جهاد اقتصادی و توسعه پایدار در کشور را فراهم می‌آورد.
بر اساس شناسایی اولیه که توسط نیروهای نظامی در سال ۱۳۶۷، پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان به عمل آمده است، آلودگی مین و موادمنفجره بجا مانده از جنگ، در طول ۱۱۰۰ کیلومتر مرزهای غرب و جنوب غرب ایران با عراق در مساحتی حدود چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار در پنج استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان و به ویژه شهرهای مرزی خرمشهر، سوسنگرد، بستان، مهران، دهلران، قصر شیرین، هویزه، نفت‌شهر، سومار، موسیان، آبادان، اهواز، اندیمشک، دزفول، شوش و گیلانغرب پراکنده شده و به استناد «تفاهم‌نامه همکاری مشترک مین‌زدایی بشردوستانه ایران - عراق» در سال ۱۳۸۴، بیش از ۲۰ میلیون مین از انواع مختلف در خاک جمهوری اسلامی ایران کار گذاشته شده است. علاوه بر مین، بیش از ده‌ها میلیون موادمنفجره و بمب‌های خوشه‌ای نیز پس از جنگ در کشورمان به جا مانده است.
در حال حاضر در ۷۹ هزار و ۶۸۲ هکتار آلودگی مین و موادمنفجره بجا مانده از جنگ در مناطق مرزی کشور وجود دارد که حجم و تنوع مین در آنها بسیار زیاد بوده و شرایط اقلیمی خاص و نوع زمین در آن مناطق، کار پاکسازی را بسیار دشوار ساخته است. سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد و آژانس‌های آن با حمایت و مساعدت کشور‌ها و مراکز و شرکت‌های بین‌المللی سالانه، اعتبارات و حمایت‌های قابل توجهی برای رفع مشکل مین کشورهای آلوده اختصاص می‌دهند که تا کنون این اعتبارات، تجهیزات و حمایت‌ها در عرصه مین‌زدایی بشردوستانه، به دلایل و بهانه‌های مختلف در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفته است.
چندی پیش نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی فعال در عرصه مین‌زدایی بشردوستانه به ایران آمدند و از نزدیک با فعالیت‌ها و اقدامات مرکز مین‌زدایی کشور آشنا شدند. همچنین در این سفر تفاهم‌نامه همکاری میان نمایندگان بین‌المللی مین‌زدایی بشردوستانه ژنو و مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران با حضور محمدحسین امیراحمدی و استفان هیوسی روسای این مراکز به امضا رسید.
در راستای فعالیت‌های بشردوستانه بین‌المللی، مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران در حوزه مین‌زدایی با امضای این تفاهم‌نامه آمادگی خود را جهت تداوم و توسعه همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه به منظور پیشبرد هرچه سریع‌تر و بهتر برنامه‌های مین‌زدایی بشردوستانه ایران مورد تاکید قرار داد.
مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران همچنین آمادگی خود را جهت همکاری و ارایه تجربیات و صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت‌ها و نهادهای فعال در زمین مین‌زدایی از جمله در امور عملیات مین‌زدایی (شناسایی اولیه، پاکسازی، شناسایی فنی، کشف، خنثی سازی، انهدام، کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و...)، آموزش خطرات مین، کمک به مصدومین، تهیه و تامین تجهیزات و ماشین آلات پاکسازی و... به سایر کشور‌ها اعلام کرد.
در این راستا سردار محمدحسین امیراحمدی که در حدود ۷ ماه است ریاست مرکز مین‌زدایی کشور را بر عهده گرفته است گفت‌وگوی مشروحی با مهر داشت که در پی می‌آید:
به عنوان نخستین سوال به صورت مختصر عملکرد مرکز مین‌زدایی کشور را تشریح کنید؟
در حال حاضر مرکز مین‌زدایی کشور متولی امر پاکسازی میادین مین در ۵ استان خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان‌غربی است که وزیر دفاع به عنوان نماینده ویژه رییس‌جمهور و اینجانب هم از طرف وزیر دفاع به عنوان رییس مرکز مین‌زدایی کشور مسوولیت مدیریت و هماهنگی برنامه‌های پاکسازی اراضی آلوده به مین و گلوله‌های عمل نکرده بجا مانده از ۸ سال جنگ تحمیلی را عهده‌دار هستم.
میزان آلودگی اولیه در مناطق مین کاشته شده چقدر بود؟
کل مناطق آلوده‌ای که در ۵ استان کشور داشته‌ایم ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مین و گلوله‌های عمل نکرده بوده است. در حال حاضر نیز پاکسازی میادین مین ادامه دارد.
تا به امروز چه میزان از مناطق آلوده، پاکسازی شده است؟
تاکنون ۴ میلیون و ۱۲۰ هزار هکتار پاکسازی شده است. تنها ۷۹ هزار هکتار باقی مانده که از نظر آلودگی، تراکم و وسعت قابل قیاس با مناطق پاکسازی شده نیست چون به نقطه‌های صفر مرزی می‌رسیم و هرچه به این نقاط می‌رسیم از لحاظ تراکم، وسعت و نوع مین‌ها برای پاکسازی مشکل‌تر می‌شود.
آلوده‌ترین استان کشور به میادین مین کدام استان است؟
آلوده‌ترین استان در کشور به لحاظ وسعت استان ایلام است که منطقه دهلران در این استان هم از آلودگی بسیار بالایی برخوردار است.
میادین مینی که مورد پاکسازی قرار گرفته را تنها نیروهای بعثی در خاکمان کار گذاشته بودند؟
بله، چون رزمندگان ما اساسا هیچ نوع مینی را در زمین کار نگذاشتند و نخواهند گذاشت بلکه تمامی مناطق آلوده به مین توسط رژیم بعث عراق آلوده شده است. البته ۱۷ کشور دنیا در این زمینه به رژیم بعث عراق کمک کردند تا علیه جمهوری اسلامی ایران انواع مین‌ها را در زمین کار بگذارند به طوری که امروز شاهد این فاجعه انسانی در ایران و عراق باشیم.
تاکنون چند نفر بر اثر مین و موادمنفجره عمل نکرده به شهادت رسیده‌اند؟
از عراق که آماری نداریم. اما در داخل هم آمار‌ها متفاوت است. چون ما متولی آمار و ارقام نیستیم. در حقیقت باید از استانداری‌ها این آمار را بگیرید.
آماری از تعداد شهدایی که اجسادشان در میادین مین یافته‌اید دارید؟
آمار دقیقی ندارم اما در این ۷ ماهی که بنده مسوول مرکز مین‌زدایی کشور شده‌ام حدودا ۳ شهید را در میادین مین پیدا کرده‌ایم که تنها یکی از آنها پلاک داشته و آن دو شهید دیگر گمنام بوده‌اند که آنها را در اختیار بنیاد حفظ آثار قرار دادیم.
چرا برای پاکسازی میادین مین بیشتر از روش سنتی یا دستی استفاده می‌کنید؟
با توجه به اینکه میادین مین از سالیان گذشته در عمق زمین کار گذاشته شده است لذا ما تا آنجا که امکان داشته باشد از دستگاه‌هایی جهت خنثی کردن مین استفاده می‌نماییم، البته دستگاهی جهت خنثی کردن مین در دنیا وجود ندارد فقط برای کشف آن مین‌یاب وجود دارد که ما از این دستگاه‌ها استفاده می‌کنیم ولی با توجه به اینکه میدان‌های مین کار گذاشته شده در زمان ۸ سال جنگ بوده و از تاریخ آن حدود ۲۰ سال می‌گذرد و عمدتا در عمق رفته‌اند کشف آن برای ما مشکل شده است، کشور ما از توانمندی خود جهت از بین بردن مین‌ها از ماشین آلات ساخت خود مانند تفتان ۲ و تانک مین‌کوب استفاده می‌کند.
با توجه به اینکه خسارت بسیاری را در طول جنگ تحمیلی ۸ ساله متحمل شده‌ایم و همچنان هم از ناحیه مین و موادمنفجره عمل نشده تلفات می‌دهیم چرا تاکنون در دادگاه‌های بین‌المللی در رابطه با این موضوع اقامه دعوا نکرده‌ایم؟
اول باید غرامت قطعنامه ۵۹۸ را از عراق بگیریم تا بعد خسارت خود را در زمینه مین، موادمنفجره عمل نشده و حتی مواد شیمیایی که رژیم بعث عراق با کمک کشورهای دیگر علیه مردم بی‌گناه کشورمان به کار برد را اخذ کنیم.
چرا تاکنون جمهوری اسلامی ایران عضو کنوانسیون بین‌المللی «اتاوا» نشده است؟
سیاست‌گذاری در بحث مین‌زدایی برعهده مجلس شورای اسلامی است و مرکز مین‌زدایی دخالتی در این زمینه ندارد. اما هرزمان که مجلس تصمیم گرفت ما عضو این کنوانسیون بین‌المللی خواهیم شد و هیچ محدودیتی در این رابطه نداریم، با اینکه ایران عضو این کنوانسیون نیست اما به برخی مفاد این کنوانسیون پایبند است. یعنی در حال حاضر ما کار بشردوستانه انجام می‌دهیم، نه مینی کار می‌گذاریم و نه مینی مسلح می‌کنیم فقط جان انسان‌های بی‌گناه را نجات می‌دهیم.
آیا تاکنون سازمان‌های بین‌المللی شما را در زمینه مین‌زدایی یاری کرده‌اند؟
با توجه به اینکه ۸ سال دفاع مقدس را تجربه کرده بودیم و به این کار آشنایی داشته‌ایم از سازمان‌های بین‌المللی تاکنون هیچ کمکی نگرفته‌ایم. همه افرادی که کار پاکسازی را انجام می‌دهند، کسانی هستند که در طول جنگ در مجموعه گردان‌های تخریب فعالیت می‌کردند، ما آنها را سازماندهی کرده و با استفاده از تجاربی که داشتیم، کار پاکسازی را تا به امروز به انجام رسانده‌ایم. امروز ایران یکی از کشورهای موفق، با دانش علمی بالا و با تجربه زیاد در زمینه مین‌زدایی است.
بنابراین تا به حال سازمان‌های بین‌المللی از مرکز مین‌زدایی حمایت نکرده است.
بله، سازمان‌های بین‌المللی تا به امروز کمک مالی و تجهیزاتی قابل ملاحظه‌ایی به ما نداشتند.
چندی پیش با مسوول بخش پاکسازی آلودگی تسلیحاتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ گفت‌وگویی را انجام دادم که او می‌گفت ما به مرکز مین‌زدایی کمک‌های زیادی کرده‌ایم! آیا شما حرف ایشان را تائید می‌کنید؟
البته سازمان صلیب‌سرخ جهانی نسبت به سایر سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی همکاری بیشتری با ما داشته است اما فقط از نظر آموزش پشتیبانی‌های فنی لازم را به عمل آورده است ولی در بخش تجهیزاتی یا کمک‌های مالی حمایتی از ما نکرده است.
یعنی واقعا صلیب‌سرخ هیچ کمک مالی به مرکز شما نکرده است؟
صلیب‌سرخ فقط در حدود ۵۰ میلیون تومان جهت تهیه بروشور و کتاب و وسائل کمک آموزشی در اختیار ما گذاشته است. سطح آلودگی کشور ما بسیار بالاست به طوری که ایران پس از پایان جنگ دومین کشور جهان از لحاظ آلودگی است و اولین کشور آلوده به مین در منطقه است، براین اساس می‌بایست سازمان‌های بین‌المللی منابع خیلی خوبی را در اختیار کشور‌ها می‌گذاشتند تا بتوانیم توانمندی و سرعت کارمان را ارتقاء دهیم تا هرچه زود‌تر یک زمین پاک را به هموطنانمان تحویل دهیم که متأسفانه تاکنون هیچگونه کمکی به کشورمان نکرده‌اند.
بودجه ملی مرکز مین‌زدایی کشور به چه میزان است؟
الحمدالله مرکز از این نظر هیچ مشکلی ندارد چون در زمینه پاکسازی میادین مین اصلا مساله ریال مطرح نبوده است به طوری که هر مبلغی را که نیاز داشته‌ایم وزیر دفاع به عنوان نماینده ویژه رییس‌جمهور در این زمینه این بودجه را در اختیار مرکز گذاشته است و توانستیم کار را با سرعت انجام دهیم. البته بودجه هر سال متفاوت است. مثلا پارسال و امسال ۲۰ میلیارد تومان بوده است. ضمن اینکه بستگی به نوع قراردادی که مرکز مین‌زدایی کشور با شرکت‌های مربوطه دارد رقم‌ها متفاوت است. در حال حاضر ۷۰ شرکت مین‌روب در سطح کشور داریم. آموزش‌های لازم را در این راستا دیده‌اند و از تجربه بالایی هم برخوردارند یعنی همان رزمنده کامل دوران جنگ سازماندهی شده‌اند و در قالب این شرکت‌ها کار پاکسازی را انجام می‌دهند.
از طریق مزایده و مناقصه با این شرکت‌ها قرار داد می‌بندید؟
بالاخره کار تخریب یک کار خاصی است و خطر در آن نهفته است هر روز هر دقیقه و هر ثانیه با مشکلات و سختی مواجه است. نمی‌توان برای برداشتن و پاک کردن مین قیمت گذاشت. اما در مجموع مزایده‌های محدود برگزار می‌کنیم و کار را به شرکت‌هایی که توانمندی و ظرفیت مناسب دارند واگذار و بر آنها نظارت می‌کنیم که بتوانند کار را با کیفیت بالا به انجام رسانند.
در حال حاضر برای پاکسازی میادین مین مشکل خاصی ندارید؟
میادین مین در داخل از تراکم کمتری برخوردار بودند مثلا ۳ الی ۴ نوار میدان مین داشتیم اما هرچه به نقاط صفر مرزی نزدیک می‌شویم این میزان بیشتر می‌شود مثلا در دهلران مناطقی داریم که ۱۵ نوار میدان مین دارند. در حال حاضر آلودگی میادین مین نقاط مرزی قابل تصور نیست و این کار را کمی برای ما مشکل می‌کند.
آیا در این رابطه کمیته مشترک مین‌زدایی با کشور عراق تشکیل شده است؟
ما هم اکنون خاک خودمان را پاکسازی می‌کنیم و با توجه به اینکه توانمندی بالایی در این زمینه داریم به طرف عراقی اعلام کرده‌ایم که می‌توانیم در جهت مین‌زدایی به آنها کمک نماییم. تاکنون ۲ تفاهم‌نامه با طرف عراقی امضاء کرده‌ایم مبنی بر اینکه نقشه‌های مناطق آلوده در خاک میهنمان را در اختیار ما بگذارند که متاسفانه تا به امروز کشور عراق نقشه‌ای در اختیار ما نگذاشته است و می‌گوید نقشه‌ای موجود نیست در صورتی که نقشه‌ها در اختیارشان است. حالا اگر نقشه‌ای ندارند حداقل افرادی که این میادین مین را برای ما درست کرده‌اند به ما در جهت پاکسازی مناطق آلوده کمک کنند. این کار را هم تا به امروز انجام نداده‌اند. اما در مجموع چون ما یک کشور با تجربه‌ای در امر مین‌زدایی بشردوستانه هستیم به آنها اعلام آمادگی کرده‌ایم که می‌توانیم به شما کمک کنیم تا زود‌تر کار پاکسازیشان انجام شود. با این حال اگر همچنان این رویکرد وجود داشته باشد سالیان سال مناطق آلوده به مین در کشورشان باقی خواهد ماند و تلفات زیادی خواهند داشت.
در هر دو تفاهم‌نامه موضوع درخواست نقشه‌های اراضی مین گذاری شده و همچنین معرفی افراد خبره و مطلع از نقشه‌های میادین مین در طول ۸ سال جنگ تحمیلی در خاک ایران را مطرح کرده و آمادگی مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران را برای مشارکت و همکاری در پاکسازی عراق اعلام نموده‌ایم.
در خصوص آموزش خطرات مین چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
ما دو نوع آموزش داریم یک نوع آموزش نیروهای مین‌بردار و یک نوع آموزش مردمی. کلیه استان‌هایی که کار مین روبی را انجام می‌دهیم با استانداری‌ها، بهزیستی‌ها و هلال احمر استان‌ها همکاری‌های لازم را داشته‌ایم و آموزش‌های مردمی را از مقاطع ابتدایی تا دبیرستان، دامداران و کشاورزان را توسط آن نهاد‌ها و سازمان‌های خصوصی (NGOs) انجام شده است که این آموزش‌ها به صورت جزوه‌های کمک آموزشی و کتاب فعالیت مربیان بوده، فیلم‌های آموزشی و... انجام شده است و آموزش‌های لازم در این راستا بسیار مثمر ثمر بوده‌اند.
برای کسانی که در اثر انفجار مین مصدوم شده‌اند و یا خانواده افرادی که بر اثر انفجار مین به شهادت رسیده‌اند چه کرده‌اید؟
مرکز مین‌زدایی کشور از سال ۱۳۸۵ که شرکت‌های خصوصی که از تخریب‌چیان دوران جنگ بودند را با انعقاد قرارداد تحت پوشش بیمه مسوولیت مدنی قرار داده که از این طریق غرامت نقص عضو و پروتز آنها را تکمیل می‌نماید و برای بازماندگان شهدا غرامت دیه که مبلغ آن در بیمه نامه مشخص است پرداخت می‌شود.
شرکت‌های خصوصی از سال ۱۳۸۵ تا شهریور ۱۳۸۹ تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران قرار نمی‌گرفتند و با پیگیری‌های مستمر مجلس محترم شورای اسلامی مصوبه حمایت از قربانیان مین را تصویب نمود ولی متأسفانه بنیاد شهید و امور ایثارگران شهدا و جانبازان قبل از مصوبه را تاکنون پذیرش نکرده و فقط بعد از مصوبه را پذیرش نموده است و آنها را حمایت می‌نماید. با توجه به اینکه مصدوم مشکلات زیادی دارد که باید در همه مجموعه‌ها ظرفیت پشتیبانی از مصدومان مین وجود داشته باشد به طوری که هم ما به آنها کمک کنیم و هم مجموعه‌های متولی باید تلاش بیشتری کنند. چون این‌ها افرادی هستند که واقعا قهرمان هستند. قهرمانانی که امروز با همه وجود خود به میدان آمده‌اند و کار بشردوستانه انجام می‌دهند. باید با همه وجود از این قهرمانان حمایت کنیم تا بتوانیم از ناراحتی آنها و خانواده‌هایشان بکاهیم. هر مجموعه‌ای که متولی است باید کمک بیشتری در این زمینه به مصدومان بکند که ما هم در این زمینه پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهیم تا این عزیزان مشکلات کمتری داشته باشند.
نظر شما :