موحد: ابن‌بطوطه گریبانم را رها نمی‌کند
به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم «شب ابن‌بطوطه» از سلسله برنامه‌های شب‌های بخارا، با حضور جمعی از نویسندگان و محققان، عصر پنجشنبه ۱۴ مهر در تالار شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در این برنامه محمدعلی موحد، محقق و مترجم برجسته که ترجمه سفرنامه ابن‌بطوطه به فارسی را در کارنامه ادبی خود دارد در سخنانی با اشاره به سابقه آشنایی خود با این کتاب گفت: ابن‌بطوطه از دوران نوجوانی برای من یک حس نوستالژیک همراه داشت. چیزی مانند یک حرکت توام با خوشی. در واقع ابن‌بطوطه برای من چیزی است که هنوز هم من را یاد دوران نوجوانی می‌اندازد.
ترجمه ابن‌بطوطه آرامم می‌کند
وی افزود: در دوران جوانی، کتاب مختصر بیلونی را که در یک کهنه‌فروشی در آبادان پیدا کردم، همچون فیلی که یاد هندوستان افتاده باشد دوباره به یاد ابن‌بطوطه و تجربه خوانش سفرنامه او در نوجوانی افتادم. نمی‌دانم چه خاصیتی است، اما او خواننده‌اش را به خود می‌گیرد و دیگر ر‌هایش نمی‌کند. در همان ایام به دنبال متن کامل سفرنامه ابن‌بطوطه افتادم و نسخه‌ای که ۱۱۰ سال قبل در قاهره منتشر شده بود را پیدا کردم.
موحد ادامه داد: شروع ترجمه ابن‌بطوطه برای من همزمان بود با سال‌های نخست بعد از کودتای ۲۸ مرداد که روزهای سختی بود. در آن ایام ابن‌بطوطه و داستان‌هایش تنها انیس و مونس من بودند و کار کردن روی آن برای من مایه آرامش.
وی در ادامه با اشاره به توصیفات و شرح سفرهای ابن‌بطوطه گفت: ابن‌بطوطه دست مرا گرفت و با خودش به شیراز برد. مرا میهمان خانه خواجه مجدالدین شیرازی کرد که اهالی شیراز به او مولانا می‌گویند. کسی که وقتی می‌میرد حافظ برای او صفت رحمت حق را می‌سازد و در غزل‌هایش می‌آورد. ابن‌بطوطه مرا به مدرسه مجدیه برد و در مجلس تدریس خواجه نشاند. او دست مرا گرفت و برد بر سر تربت سعدی که ۶۰ سال قبل از آن فوت کرده بود. بر سر خانقاهی که سعدی در اواخر عمر ساخته بود و در آن نیز دفن شد. در خانقاهی که مردم شیراز در آن اطعام می‌شدند و بر سر حوضچه‌هایش لباس می‌شستند.
وی افزود: من نمی‌دانم او چطور می‌توانسته خود را در تمام این مجلس و در میان تمام این افراد و بزرگان جای دهد؛ چرا که هیچ گوشه‌ای از زندگی شهری که در آن اقامت داشته نیست که او از آن گزارشی نداده باشد. ابن‌بطوطه ۴۴ دولت را در سرزمین‌های اسلامی دیده و ۱۲۴ هزار کیلومتر سفر کرده است. دوران گزارش شده از جانب او نیز به دلیل قرار گرفتن در دوره افول تمدن اسلامی و آغاز رنسانس و بیداری اروپا حائز اهمیت بسیاری است.
ابن‌بطوطه یک سفرنامه‌نویس صرف نیست
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی در سخنانی با اشاره به اینکه در عالم اسلام دانش جغرافیا و سفرنامه‌نویسی دو موضوع درهم تنیده است، گفت: بسیاری از سفرنامه‌های اسلامی محصول سفر چهره‌های برجسته دوران به سفرهایی چون سفر حج است که حتی با وجود آمیخته بودن با مسائل امنیتی به طور معمول اثر قابل اعتنایی به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: مردمان مغرب اسلامی در طول تمدن اسلامی در حوزه سفرنامه‌نویسی تبحر ویژه‌ای داشته‌اند که در شرق نمونه‌ای از آن نمی‌توان دید که در میان آن‌ها سفرنامه‌های ابن‌بطوطه، ابن جبیر و عیاشی را می‌توان نام برد، اما سفرنامه ابن‌بطوطه در میان همه این آثار به دلیل قصه‌گو بودن خود موقعیت ویژه‌ای دارد.
رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی افزود: سفرنامه ابن‌بطوطه را نباید یک سفرنامه حج صرف بدانیم. او در این سفرنامه نزدیک به ۲ هزار کیلومتر سفر می‌کند و به سفر حج می‌رود. سفری که گاه تا دو سال هم طول می‌کشد و در آن مجالس علما و بزرگان زیادی را از نزدیک می‌بیند و درک می‌کند و همه این‌ها تنها به عشق زیارت خانه خداست که صورت می‌پذیرد.
نگاه ابن‌بطوطه به شیعیان منفی است
وی با اشاره به اینکه این سفرنامه گنج عظیمی است که در ایران آن دوران نوشتنش باب نبوده است، گفت: ابن‌بطوطه در سفرش تمام دنیای اسلام را زیر و رو می‌کند و آن را پیش چشم مخاطبانش می‌آورد.
جعفریان همچنین با اشاره به اینکه ابن‌بطوطه پنج سفر حج را در طول حیات خود از سرگذرانده است، گفت: فرهنگ حرمین شریفین در سفرنامه او به خوبی قابل مشاهده است. او قصه‌ها و افسانه‌ها و تعابیری را در رابطه با فرهنگ حرمین شریفین دارد که بسیار عجیب و گاه غیرواقعی است. آداب و رسومی که او از آن یاد می‌کند، امروزه در بسیاری از وارد دیگر وجود ندارد.
وی در پایان تاکید کرد: نگاه ابن‌بطوطه به شیعیان کم و بیش منفی است. در سفرنامه حجش کمتر از آن سخنی به میان می‌آورد، اما در سفری که به عمان و بعد از آن به قطیف دارد به توصیفی از جامعه شیعی نیز می‌پردازد، اما به طور کلی آن نگاه دارای ویژگی خاصی نیست.
نظر شما :