سند خلیج فارس در شرح نهج‌البلاغه ۷۰۰ ساله ابن ابی‌الحدید
آنچه در پی می‌آید، سند دیگری بر صحت نام «خلیج‌فارس» در طول تاریخ است.
عزالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به ابن ابی‌الحدید متوفی قرن هفتم در شرح خطبه ۱۳ نهج‌البلاغه بر نام «خلیج‌فارس» تأکید کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد اسلامی‌پناه، یکی از محققین و پژوهشگران حوزوی در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، با اشاره به شرح خطبه ۱۳ امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، اظهار داشت: حضرت در این خطبه می‌فرماید: «(وَ مِنْ کَلامٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ) فِی ذَمِّ الْبَصَرَةِ وَ أَهْلِ‌ها: کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ، وَ أَتْباعَ الْبَهِیمَةِ، رَغا فَأَجَبْتُمْ، وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ، أَخْلاقُکُمْ دِقاقٌ، وَ عَهْدُکُمْ شِقاقٌ، وَ دِینُکُمْ نِفاقٌ، وَ ماؤُکُمْ زُعاقٌ، وَ الْمُقِیمُ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ، وَ الشَّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدارَکٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ، کَأَنِّی بِمَسْجِدِکُمْ کَجُؤْجُوءِ سَفِینَةٍ، قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَیْهَا الْعَذابَ مِنْ فَوْقها وِ مِن تَحْتها، وَ غَرِقَ مَنْ فِی ضِمْنها. و فی روایة: وَ ایْمُ اللَّهِ لَتُغْرَقَنَّ بَلْدَتُکُمْ حَتّی کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلی مَسْجِدِ‌ها کَجُؤْجُوءِ سَفِینَةٍ أَوْ نَعامَةٍ جاثِمَةٍ. و فی روایة: کَجُؤْجُوءِ طَیْرٍ فِی لُجَّةِ بَحْرٍ». «سرزنش مردم بصره: شما سپاه یک زن بودید، و پیروان حیوان (شتر عایشه) تا شتر صدا میکرد میجنگیدید، و تا دست و پای آن قطع گردید فرار کردید، اخلاق شما پست، و پیمان شما از هم گسسته، دین شما دورویی، و آب آشامیدنی شما شور و ناگوار است، کسی که میان شما زندگی کند به کیفر گناهش گرفتار میشود، و آن کس که از شما دوری گزیند مشمول آمرزش پروردگار میگردد، گویا مسجد شما را میبینم که چون سینه کشتی غرقشده است، که عذاب خدا از بالا و پایین او را احاطه می‌کند، و سرنشینان آن همه غرق میشوند. و در روایتی است: سوگند به خدا، سرزمین شما را آب غرق می‌کند، گویا مسجد شما را مینگرم که چون سینه کشتی یا چونان شترمرغی که بر سینه خوابیده باشد بر روی آب مانده است و در روایت دیگر: مانند سینه مرغ روی آب دریا. و در روایت دیگری آمده: خاک شهر شما بدبو‌ترین خاک‌هاست، از همه جا به آب نزدیک‌تر و از آسمان دور‌تر، و نه دهم شر و فساد در شهر شما نهفته است، کسی که در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آنکه بیرون رود در پناه عفو خداست گویی شهر شما را مینگرم که غرق شده، و آب آن را فرا گرفته، چیزی از آن دیده نمیشود، مگر جاهای بلند مسجد، مانند سینه مرغ بر روی امواج آب دریا!».
وی در ادامه با اشاره به شرح ابن ابی‌الحدید از خطبه ۱۳ نهج‌البلاغه، ابراز داشت: ابن ابی‌الحدید در این شرح آورده است: «فأما إخباره ع أن البصرة تغرق عدا المسجد الجامع بها فقد رأیت من یذکر أن کتب الملاحم تدل علی أن البصرة تهلک بالماء الأسود ینفجر من أرضها فتغرق و یبقی مسجد‌ها. و الصحیح أن المخبر به قد وقع فإن البصرة غرقت مرتین مرة فی أیام القادر بالله و مرة فی أیام القائم بأمر الله غرقت بأجمعها و لم یبق منها إلا مسجد‌ها الجامع بارزا بعضه کجؤجؤ الطائر حسب ما أخبر به أمیرالمؤمنین(ع) جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهة الموضع المعروف الآن بجزیرة الفرس و من جهة الجبل المعروف بجبل السنام و خربت دور‌ها و غرق کل ما فی ضمنها و هلک کثیر من أهلها. و أخبار هذین الغرقین معروفة عند أهل البصرة یتناقلها خلفهم عن سلفهم» «و صحیح آن است که این موضوع اتفاق افتاده و بصره تاکنون دو بار غرق شده است، یک بار به روزگار حکومت القادر بالله و بار دیگر به روزگار حکومت القائم به امرالله و در این هر دو بار تمام بصره را آب گرفته و غرق شده است و فقط مسجد آن شهر چون سینه کشتی یا سینه پرنده از آب بیرون مانده و مشخص بوده است، به همان‌گونه که امیرالمومنین علیه‌السلام در این خطبه خبر داده است. آب از خلیج فارس از جایی که امروز به «جزیره فرس» معروف است و از سوی کوهی که به «کوه سنام» معروف است، طغیان کرده است و تمام خانه‌های آن ویران و هر چه در آن بوده غرق شده و بسیاری از مردمش کشته شده‌اند و اخبار مربوط به این دو حادثه نزد مردم بصره معروف است و اشخاص از قول نیاکان خود آن را نقل می‌کنند.»
این محقق و پژوهشگر حوزوی بیان داشت: ابن ابی‌الحدید در قرن هفتم در این شرح، نامی از خلیج فارس آورده (........ جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهة الموضع المعروف الآن بجزیرة الفرس.........) و علت غرقشدن شهر بصره را آبهای خلیج‌فارس معرفی کرده است. وی تصریح کرد: کلمه «خلیج‌فارس» و «بحر فارس» قرن‌هاست که در میان ملت‌ها شهرت دارد و مورد استفاده عموم مردم بوده. آیا مدرک و سندی بهتر از این می‌توان در این موضوع ارائه داد؟ نپذیرفتن این دلیل روشن و محکم، سیاستی استکباری است، نه شبهه علمی.
حجت‌الاسلام والمسلمین اسلامی‌پناه با بیان اینکه ابن ابی‌الحدید در سال ۵۸۶ متولد شده است، خاطر نشان ساخت: نام اصلی او فخرالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به ابن ابی‌الحدید و در سال ۶۵۶ در سن ۷۰ سالگی در بغداد وفات یافته است. وی ضمن تعریف و تمجید از شرح ابن ابی‌الحدید، تصریح کرد: این شرح، یکی از بهترین شرح‌های نهج‌البلاغه است که به دستور وزیر شیعی خلیفه عباسی محمد ابن احمد افخمی شیعی نوشته شده است و از شروحی است که مورد قبول محققین، بزرگان و اساتید شیعه و سنی است و شرح جامع و مقبولی است که در آن عصاره و خلاصه کتب ادبی، تاریخی، کلامی و فقهی آمده است.
این محقق و پژوهشگر حوزوی در پایان به سفارش آیت‌الله بروجردی برای استفاده از شرح ابن ابی‌الحدید اشاره کرده و اظهار داشت: مرحوم آیت‌الله بروجردی توصیه فراوانی برای حوزویان داشتند که این شرح را حتما مطالعه کنند و تأکید فراوان بر آن داشتند.
منبع: حوزه‌نیوز
نظر شما :